Morgunblaðið - 10.11.2018, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Sex hundruðmanns bíðaeftir að
komast í meðferð á
Vogi. Þessi tala
hefur komið ítrek-
að fram á liðnum
dögum og á
fimmtudag voru haldnir tón-
leikar í Háskólabíói til þess að
minna á vandann. Aldrei þessu
vant var enginn söfnunarsími,
heldur almenningur hvattur
til að skrifa undir ákall til
stjórnvalda um að eyða biðlist-
anum.
Kári Stefánsson, forstjóri
Íslenskrar erfðagreiningar,
var kynnir á tónleikunum.
Kári hefur verið iðinn við að
vekja athygli á málstaðnum og
gera grein fyrir því hvað mikið
er í húfi. „Fíknisjúkdómar
deyða fleiri á aldrinum 18-40
ára en aðrir sjúkdómar í okkar
samfélagi. Vogur er eina
sjúkrahúsið í landinu sem veit-
ir almenna meðferð við þeim.
Okkur ber skylda til að hlúa
betur að Vogi þannig að hægt
sé að losna við biðlista og taka
við sjúklingunum þegar þeir
vilja koma í meðferð og skilja
á milli unglinga og fullorðinna
karla og kvenna og byggja upp
göngudeildarmeðferð,“ skrif-
aði Kári á síðu sína á fé-
lagsvefnum Facebook í tilefni
af átakinu og bætti við: „Ekki
gleyma því að málið er brýnt,
það er ungt fólk að deyja.“
Á heimasíðu undirskrifta-
söfnunarinnar
segir að nú standi
138 rúmpláss til
boða fyrir áfengis-
og fíkniefnasjúk-
linga. Það séu
jafnmörg pláss og
árið 1976, þrátt
fyrir að þjóðinni hafi fjölgað
verulega og vandinn marg-
faldast.
Fíknin leikur marga grátt
og allir Íslendingar þekkja til
hennar með einhverjum hætti.
Afleiðingar af neyslu vímu-
gjafa geta verið skelfilegar. Í
ágúst var greint frá því að
embætti landslæknis hefði
fram í miðjan júní haft 29
dauðsföll til rannsóknar þar
sem grunur léki á að lyf hefðu
komið við sögu. Í fyrra voru
tilfellin 32 allt árið. Vandinn
fer því vaxandi.
Ekki þarf að fjölyrða um
tjónið vegna áfengis. Það rúst-
ar fjölskyldum og kostar millj-
arða með beinum og óbeinum
hætti.
Fíkn er sjúkdómur hvaða
nafni sem hún nefnist. Þegar
fíkill er loks tilbúinn að leita
lausnar á vanda sínum er
nauðsynlegt að hægt sé að
bregðast fljótt við í stað þess
að bjóða upp á biðlista.
Allir virðast sammála um al-
vöru málsins. Þá vaknar
spurningin hvers vegna sex
hundruð manns séu að jafnaði
á biðlista eftir að komast í
meðferð.
Fíknisjúkdómar
valda mikilli vá og
skortur á úrræðum
getur kostað
mannslíf}
Meðferð og biðlistar
OrkuveitaReykjavíkur
hefur kostað
borgarbúa drjúg-
an skilding á um-
liðnum árum. Rekstur Orku-
veitunnar ætti að snúast um að
útvega viðskiptavinum hennar
vatn, hita og rafmagn á sem
hagstæðustum kjörum. Sú
hefur ekki alltaf verið raunin
og því er rétt að hafa vakandi
auga með því hvernig haldið er
um taumana þar á bæ.
Hildur Björnsdóttir, borg-
arfulltrúi Sjálfstæðisflokks-
ins, situr í stjórn Orkuveit-
unnar. Hún hefur gagnrýnt að
tekið skyldi lán upp á þrjá
milljarða á óhagstæðum kjör-
um í þeim tilgangi einum að
greiða borginni arð og finnst
fráleitt að Orkuveitan sitji
uppi með „gríðarlegan vaxta-
kostnað“ vegna þessa.
Gylfi Magnússon, sem er í
stjórn Orkuveitunnar með
Hildi, kýs að gagnrýna hana
og segir túlkun hennar kalla
„á einstaklega einbeittan vilja
til útúrsnúninga“. Síðan fylgir
þula um að vissu-
lega hafi verið tek-
in nýlán, en það sé
gert á hverju ári
og eðlilegur liður í
fjárstýringu, en greitt hafi
verið miklu meira niður af lán-
um en tekið var.
Það kann vel að vera að tek-
ið hafi verið minna af lánum en
greitt var niður. Það er hins
vegar ekki málið. Þegar upp er
staðið er hér verið að fjalla um
fé skattborgara. Hægt er að
flytja peninga milli vasa, úr
geymslum Orkuveitunnar í
hirslur stjórnmálamanna í
borginni. En það má aldrei
gleyma úr hvaða vasa þeir
koma, hver situr uppi með
reikninginn. Lykilspurningin
er hvort það hefði verið ódýr-
ara fyrir skattborgarann að
sleppa lántökunni og þar með
arðgreiðslunni til borg-
arinnar.
Svar um útúrsnúning án
þess að svara þessari spurn-
ingu er ekkert annað en útúr-
snúningur og eitt elsta bragð
þrætubókarlistarinnar.
Spurst fyrir, svarað
og snúið út úr}Útúrsnúningur
E
inu sinni ætlaði lítil þjóð að leggja
heiminn að fótum sér. Á örfáum
árum var hún orðin slíkt stór-
veldi í viðskiptum að leigubíl-
stjórar austan hafs og vestan
töldu víst að hér væri rekin umsvifamikil
þvottastöð fyrir rússneska peninga.
Forseti Íslands taldi útrásina rökrétta nið-
urstöðu af Íslandssögunni og skýrði velgengni
hennar í löngu máli hjá Sagnfræðingafélaginu í
upphafi árs 2006. Hann hafnaði því að hún væri
byggð á sandi: „Útrásin er þó staðfesting á ein-
stæðum árangri Íslendinga, fyrirheit um kröft-
ugra sóknarskeið en þjóðin hefur áður kynnst,
ekki aðeins í viðskiptum og fjármálalífi heldur
einnig í vísindum, listum, greinum þar sem
hugsun og menning, arfleifð og nýsköpun eru
forsendur framfara.“
Fáir vildu þó hjálpa þessari einstæðu þjóð þegar rík-
isstjórnin leitaði aðstoðar í aðdraganda Hrunsins. Banda-
ríkjamenn höfðu verið helstu bandamenn Íslendinga um
árabil, en þeir vísuðu ráðamönnum á dyr. AGS kom okkur
loks til hjálpar eftir að ósköpin dundu yfir. Þessir atburðir
hefðu átt að verða til þess að þjóðin hugsaði vel hver stað-
an yrði í framtíðinni þegar hún yrði næst hjálparþurfi. Til-
burðir í þá átt hafa verið fálmkenndir eins og Baldur Þór-
hallsson prófessor rekur í merkilegri nýrri bók sinni um
stöðu smáríkja.
Baldur skrifar um mikilvægi þess að lítil ríki hafi efna-
hagslegt, pólitískt og félagslegt skjól. Fram að þessu hafa
Íslendingar fyrst og fremst hugsað um póli-
tískt og hernaðarlegt skjól. Hrunið sýndi
glöggt að það er ekki nóg.
Á sínum tíma hikuðu Íslendingar ekki við að
ganga til margvíslegs samstarfs við nágranna-
lönd og önnur ríki. Hagur Íslands af þátttök-
unni hefur oft verið vanmetinn. Norðurlanda-
samvinna er enn þann dag í dag mikilvæg stoð,
því að þangað sækja Íslendingar bæði mennt-
un og menningu. Baldur telur félagslegt skjól
af þátttöku í Evrópusamvinnu líka vera mun
umfangsmeira en gert var ráð fyrir í upphafi.
Bjarni Benediktsson eldri var varfærinn en
víðsýnn stjórnmálamaður. Hann sagði í ræðu á
tímum kalda stríðsins: „Okkar gamla vernd –
fjarlægðin – er úr sögunni.“ Hann hélt áfram:
„Athafnaleysið, blint og skilningssljótt á at-
burði umheimsins, er vísasti vegurinn til að
leiða [hörmungar] yfir okkur. Íslendingar munu leitast við
að tryggja öryggi sitt á þann veg, að á landi hér geti lifað
um alla framtíð frjáls og farsæl íslensk þjóð.“
Bjarni talaði um hernaðaröryggi, en nú höfum við lært
að efnahagslegt og félagslegt öryggi er ekki minna virði.
Við þurfum að velja okkur stað sem best veitir slíkt ör-
yggi. Því er eðlilegt að við stígum skrefið til fulls og fáum
sæti við borðið í Brussel þar sem ákvarðanir eru teknar,
en látum okkur ekki nægja að vera þiggjendur í þeirri
samvinnu.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Athafnaleysið, blint og skilningssljótt
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Jarðskjálfti sem mældist 6,8 stigvarð á um 10 kílómetra dýpivestur af Jan Mayen í fyrri-nótt og er það stærsti skjálfti
sem mælst hefur í Noregi. Upptök
skjálftans voru um 125 kílómetra vest-
ur af eyjunni, um 600 kílómetra fyrir
norðan Ísland. Ragnar Stefánsson
jarðskjálftafræðingur telur ekki líklegt
að skjálftinn boði eldgos á Jan Mayen-
svæðinu né að hann hafi áhrif hér á
landi. Árið 2012 mældist skjálfti upp á
6,6 á Jan Mayen og Ragnar rifjar upp
að 1951 hafi álíka stór skjálfti orðið á
þessum slóðum.
„Mikið þvergengisbelti liggur um
Jan Mayen nokkurn veginn frá austri
til vesturs, þvert á Mið-Atlantshafs-
hrygginn,“ segir Ragnar. „Þarna er
næsta stóra þvergengisbelti fyrir
norðan Ísland, en hér á landi eru Suð-
urlandsbelti og Norðurlandsbelti einn-
ig þvergengisbelti.
Bæði Jan Mayen og Ísland eru á
Mið-Atlantshafshryggnum, sem liggur
norður-suður um allt Atlantshaf.
Á þessum beltum verða nokkuð
stórir jarðskjálftar og þetta mat, að
skjálftinn hafi verið 6,8-6,9 að stærð, er
þá með því stærsta sem maður hefur
séð í mælingum á þessu svæði. Þarna
verða sniðgengisskjálftar með lárétt-
um hreyfingum, sem valda þá ekki
flóðbylgjum, þetta er ekki ósvipað og í
Suðurlandsskjálftum hérlendis.
Ég tel ekki að skjálftinn boði neitt
sérstakt og til skamms tíma eykur
þetta ekki líkur á eldgosi á Jan Mayen,
auk þess sem skjálftinn varð á annað
hundrað kílómetra vestur af eyjunni.
Þarna hefur hins vegar mikil spenna
losnað eins og gerðist hér á landi í
jarðskjálftum 2000 og 2008,“ segir
Ragnar Stefánsson.
Fólk frá her og veðurstofu
Ekki er föst búseta á Jan Mayen,
en þar starfa fjórtán manns frá norska
hernum og fjórir frá norsku veðurstof-
unni. Í skjálftanum urðu ekki slys á
fólki, sem vaknaði með andfælum er
hann gekk yfir. „Ég fékk vægt áfall
þegar ég vaknaði og horfði á spegilinn
og skápana leika á reiðiskjálfi,“ sagði
Silje Wennesland, tæknistjóri norsku
veðurstofunnar á Jan Mayen, í samtali
við NTB-fréttastofuna í gærmorgun.
Hún telur að skjálftinn hafi staðið í um
30 sekúndur.
Stærsti skjálftinn kom vel fram á
mælum hér á landi, samkvæmt upp-
lýsingum frá Veðurstofunni. Allmargir
eftirskjálftar hafa orðið á svæðinu síð-
an í fyrrinótt. Ekki voru skjálftar á
upptakasvæði stóra skjálftans dagana
á undan, en hins vegar a.m.k. tveir al-
veg við eyjuna. Í norskum miðlum
kemur fram að frá 1970 hafi orðið um
tíu jarðskjálftar yfir sex að styrk á
svæðinu.
Á Jan Mayen er fjallið Beeren-
berg sem síðast gaus 1985, en þar áður
1973 og 1970. Það er 2.277 metra hátt
og hefur verið kallað nyrsta eldfjall
heims.
Vöknuðu við kröftugan
skjálfta á Jan Mayen
Ljósmynd/Baldur Bergsson
Beerenberg Talsverð virkni er á svæðinu á og við Jan Mayen og þar er eldfjallið Beerenberg. Melissa Anne Pfeff-
er og Baldur Bergsson, sérfræðingar á Veðurstofunni, settu upp gasmæli á Jan Mayen í ágúst fyrir rúmu ári. Á
myndinni sést Melissa í forgrunni, en fyrir aftan hana má sjá eldfjallið. Uppsetning mælisins var samstarfsverkefni
Veðurstofunnar og Háskólans í Bergen sem vaktar eldfjallið. Það er 2.277 metra hátt og tignarlegt á að líta.
Jan Mayen
Svalbarði
G
R
Æ
N
LA
N
D
ÍSLAND
Jan Mayen