Morgunblaðið - 13.11.2018, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. NÓVEMBER 2018
Svifið yfir sólarlaginu Flugvél á flugi yfir höfuðborginni á fögru síðdegi. Blessuð sólin hefur kvatt sérlega fallega að undanförnu og útlit er fyrir að framhald verði á ljósadýrðinni næstu daga.
Kristinn
Ágæta Katrín.
Í fréttatíma Ríkis-
útvarpsins laugardag-
inn 10. nóvember síð-
astliðinn var rætt við
þig í tilefni af nýgengn-
um dómi Hæstaréttar
Íslands í máli Seðla-
banka Íslands gegn
Samherja hf., en með
dóminum var endi
bundinn á tæplega sjö
ára samfelldan málarekstur bank-
ans gegn félaginu. Lést þú þau orð
falla í viðtalinu að dómurinn væri
ekki góður fyrir Seðlabankann sem
tapað hefði málinu fyrst og fremst
vegna formsatriða. Sú niðurstaða
eigi hins vegar að mati þínu ekki að
hafa áhrif á stöðu seðlabankastjóra,
Más Guðmundssonar, vegna þess að
ekki hafi verið sýnt fram á að það
hafi verið ásetningur að baki brotum
í málarekstri Seðlabanka Íslands
gagnvart Samherja hf.
Ég hef sem lögmaður gætt hags-
muna Samherja hf. í fyrrgreindum
málarekstri. Ég þekki því mála-
rekstur bankans gagnvart umbjóð-
anda mínum ágætlega og sjálfsagt
betur en flestir. Búandi að þeirri
þekkingu komu fyrrgreind ummæli
þín mér verulega á óvart.
Það ætti hver sá sem það skoðar
af hlutleysi að sjá hversu alvarlegar
brotalamir hafa verið á öllum mála-
rekstri Seðlabanka Íslands á hendur
Samherja hf., allt frá öndverðu.
Málareksturinn snéri raunar ekki
aðeins að félaginu Samherja hf.,
heldur jafnframt að tugum annarra
félaga í samstæðu Samherja hf. og
það sem verra er, nokkrum ein-
staklingum líka, sem sæta máttu því
að tilefnislausu að vera bornir þung-
um sökum um refsiverð brot á lög-
um og kærðir til lögreglu.
Að baki öllum þess-
um málarekstri stóð
Seðlabanki Íslands
undir stjórn Más Guð-
mundssonar seðla-
bankastjóra. Ákvarð-
anir um málarekstur-
inn voru hans og svo
sannarlega bjó að baki
þeim ákvörðunum
ásetningur til þeirra.
Margoft á þessum
tæpu 7 árum sem mála-
reksturinn hefur staðið
hefur seðlabankastjóra
verið bent á að bankinn hefði ekkert
mál í höndum gagnvart Samherja
hf. og rétt væri að linnti til-
hæfulausum ávirðingum hans í garð
félagsins og fyrirsvarsmanna þess.
Hann kaus hins vegar að halda
áfram, aftur og aftur, ekki einungis
til íþyngingar fyrir þá sem aðgerð-
irnar beindust gegn, heldur líka með
tilheyrandi kostnaði fyrir íslenska
skattborgara. Hefur forsætisráðu-
neytið fengið upplýsingar frá Má
Guðmundssyni um hvað þessi
óvissuferð bankans hefur kostað ís-
lenska ríkið?
Í opnu bréfi sem þessu eru ekki
tök á að rekja gang þessa umfangs-
mikla máls í neinum smáatriðum, en
þótt ekki sé gert annað en að draga
upp stóru myndina í því, þá blasir
við hversu illa seðlabankastjóri hef-
ur farið með vald sitt.
 27. mars 2012 réðst Seðlabanki Ís-
lands til atlögu við fyrirtækja-
samstæðu Samherja hf. með fjóra
úrskurði héraðsdóms að vopni um
húsleit og haldlagningu gagna. Á
þeim grundvelli lögðu ríflega 60
manns frá Seðlabanka Íslands,
sérstökum saksóknara, héraðslög-
reglu, tollstjóra o.fl. hald á heilan
vörubílsfarm af gögnum 43 fyrir-
tækja, auk síma, fartölva og ann-
arra raftækja og meira en hálfa
milljón rafrænna skjala, í aðgerð-
um sem fram fóru á mörgum stöð-
um og stóðu yfir í heilan dag.
 Aðgerðirnar fóru því sem næst
fram í beinni útsendingu fjölmiðla,
auk þess sem Seðlabanki Íslands
beindi strax við upphaf þeirra að
eigin frumkvæði fréttatilkynningu
um þær á íslensku og ensku um
sérstaka fréttaveitu sína, til fleiri
hundruð aðila, innlendra og er-
lendra. Ekki þarf að fara í graf-
götur um þann miska sem sam-
stæðu Samherja hf. og
einstaklingum þar að baki var
gerður með þessu.
 Mjög fljótlega kom í ljós að sá
málatilbúnaður sem Seðlabanki
Íslands hafði borið á borð héraðs-
dóms til öflunar fyrrgreindra úr-
skurða um húsleit og haldlagningu
þoldi ekki nánari skoðun og strax í
úrskurði Héraðsdóms Reykjavík-
ur, dags. 15. maí 2012, sem stað-
festur var af Hæstarétti Íslands í
máli nr. 356/2012, gerðu dómstólar
alvarlegar athugasemdir við út-
reikninga Seðlabanka Íslands á
fiskverði, sem legið höfðu til
grundvallar fyrrgreindum hús-
leitar- og haldlagningaraðgerðum
bankans.
 Þrátt fyrir aðfinnslur dómstóla lét
Seðlabanki Íslands sér ekki segj-
ast eða staldraði við, en kærði í
tvígang til embættis sérstaks sak-
sóknara á þessum grundvelli;
fyrst Samherja hf. og tengd félög
og síðar 4 fyrirsvarsmenn félag-
anna. Það gerði bankinn eftir
þrotlausar rannsóknir um meira
en heils árs skeið; fyrst í apríl 2013
og svo aftur í september 2013.
 Sérstakur saksóknari afgreiddi
málatilbúnað Seðlabanka Íslands
frá sér í bæði skiptin með nið-
urfellingu á kærum og endursend-
ingu til bankans, síðast í byrjun
september 2015. Þar var ekki ein-
vörðungu um að ræða niðurfell-
ingu á grundvelli formsatriða, svo
sem látið hefur verið í veðri vaka í
málflutningi seðlabankastjórans.
Ávirðingar Seðlabanka Íslands á
hendur félögum í samstæðu Sam-
herja hf. og fyrirsvarsmanna
þeirra sættu efnilegri rannsókn af
hálfu sérstaks saksóknara og nið-
urstaða þess ágæta embættis var
raunar býsna skýr í síðara end-
ursendingarbréfi þess til Seðla-
banka Íslands, þar sem m.a. kom
fram að Samherji hf. hefði sýni-
lega gætt þess af kostgæfni að
senda heim erlendan gjaldeyri
sem var endurgjald félagsins
vegna sölu á vöru og þjónustu.
 Áfram hélt Seðlabanki Íslands
samt að vinna í málinu misserum
saman, en felldi það að lokum nið-
ur að öllu öðru leyti en því, að
bjóða Samherja hf. að ljúka mál-
inu með 8.500.000 kr. stjórnvalds-
sekt á miðju árinu 2016. Var þá
ekkert orðið eftir af upphaflegum
ávirðingum bankans á hendur
Samherja hf. og hafði aðferðum
við að komast að ætluðum van-
skilum gjaldeyris verið breytt frá
því sem verið hafði í kærum bank-
ans til sérstaks saksóknara, ein-
göngu í því skyni að reyna að búa
til ætluð brot á reglum bankans
um skilaskyldu erlends gjaldeyris.
Á það sektarboð féllst Samherji
hf. ekki, enda taldi félagið engum
brotum fyrir að fara.
 Seðlabanki Íslands tók í framhald-
inu ákvörðun um að leggja á Sam-
herja hf. 15.000.000 kr. stjórn-
valdssekt, sem Samherji hf. fékk
raunar ekki skýringar á af hverju
hækkaði svo frá sektarboðinu.
 Þeirri stjórnvaldssekt fékk Sam-
herji hf. hnekkt fyrir Héraðsdómi
Reykjavíkur í apríl 2017.
 Enn gat Seðlabanki Íslands þó
ekki látið staðar numið, heldur
áfrýjaði dómi héraðsdóms til
Hæstaréttar Íslands, sem staðfesti
svo dóm héraðsdóms 8. nóvember
sl.
Það var ánægjuefni að sjá bréf þitt
til bankaráðs Seðlabanka Íslands,
dags. 12. nóvember sl., þar sem þú
óskar eftir greinargerð ráðsins um
málið. Bitur reynsla segir mér hins
vegar að það sé óvarlegt að treysta
um of á viðbrögð og afgreiðslu
bankaráðs Seðlabanka Íslands, svo
oft sem atbeina þess og inngrips var
óskað undir meðferð fyrrgreinds
máls, án nokkurs árangurs. Ég vil
því eindregið beina því til þín, Katr-
ín, að kynna þér vel dóm Héraðs-
dóms Reykjavíkur í málinu, sem
Hæstiréttur Íslands staðfesti með
vísan til forsendna hans 8. nóvember
sl. Í umfjöllun dómsins má glöggt sjá
að það var ekki bara forminu sem
var áfátt í málsmeðferð Seðlabanka
Íslands, enda þótt dómurinn felldi
þegar af þessari ástæðu niður
stjórnvaldssekt bankans á hendur
Samherja hf. Þá vil ég bjóða þér að
koma á fund þinn og kynna þér mál-
ið, kjósir þú svo nú og að hitta þá
einstaklinga sem ranglega voru sök-
um bornir af hálfu Seðlabanka Ís-
lands. Ég yrði ekkert sérstaklega
hissa ef viðhorf þitt til málsins yrði
eitthvað breytt eftir slíkt samtal.
Lögum samkvæmt er mikið vald
falið seðlabankastjóra. Það vald mis-
fór Már Guðmundsson svo sannar-
lega með við meðferð fyrrgreinds
máls. Sá sem misfer svo með op-
inbert vald á ekki að fá að halda því.
Eftir Garðar
G. Gíslason » Að baki öllum þess-
um málarekstri stóð
Seðlabanki Íslands
undir stjórn Más Guð-
mundssonar seðla-
bankastjóra.
Garðar G. Gíslason
Höfundur er lögmaður Samherja hf.
Misfarið með opinbert vald
Opið bréf til Katrínar Jakobsdóttur forsætisráðherra