Morgunblaðið - 25.04.2019, Blaðsíða 22

22 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. APRÍL 2019
SVIÐSLJÓS
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Tún og hagar eru farin að grænka,
fuglar komnir í móana, álftir á tjarnir
og bændur eru byrjaðir í vorverkum.
Þannig er staðan á Skeiðum; sveit-
inni sem liggur milli stórfljótanna
Hvítár og Þjórsár í Árnessýslu.
Morgunblaðið var þar fyrir nokkrum
dögum og kannaði land, mannlíf og
sveitarbrag.
Í suðri er útlína Skeiða í Merkur-
hrauni en í norðri á Sandlækjarholti.
Í dag eiga þau skil ekki við nema að
takmörkuðu leyti, því árið 2002 voru
Skeiða- og Gnúpverjahreppur sam-
einaðir í eitt sveitarfélag. Íbúar þess
eru í dag um 600, þar af tæplega 290
á Skeiðunum, svæðinu sem hér er til
umfjöllunar. Þar er í dag búið á um
50 sveitabæjum og rúmlega tugur
einbýlishúsa er á Brautarholti;
sveitaþorpi með um 70 íbúum.
Ósæð og botnlangar
Alls eru Skeiðin tæplega 100 fer-
kílómetrar. Vörðufell setur í norðri
sterkan svip á þessa flatlendu gras-
gefnu sveit þar sem urðir Þjórs-
árhrauns sjást víða. Á Skeiðum hefur
ísilögð Hvítá oft flætt yfir bakka sína,
sem ræður því að bæirnir í sveitinni,
sem gjarnan eru í þyrpingum, standa
yfirleitt uppi á hólum eða hæð-
ardrögum.
Þjóðvegur númer 30 er ósæðin
sem liggur þvert um Skeiðin; frá
Suðurlandsvegi í Flóanum og þaðan
til dæmis upp á Flúðir eða inn í
Þjórsárdal. Frá Skeiðaveginum eru
botnlangar sem liggja heim að bæj-
um, en á mörgum þeirra er margbýlt.
Ástæður þess að svo er búið eru
margar. Ein sú, segja kunnugir, að í
lítilli sveit þurfti að nýta hvern skika
vel, svo sem þegar nýjar kynslóðir
voru að taka við búskap á óðali feðr-
anna. Það er líka áberandi á Skeiðum
að í ættir fram er oft skyldleiki meðal
fólks í gegnum Reykjaættina svo-
nefndu. Að karlarnir hér heiti Bjarni,
Eiríkur, Jón eða Ólafur er mjög al-
gengt.
Nýtur kosta dreifbýlis
Í Brautarholti, sem aðrir kalla
Húsatóftaholt, er miðpunktur í þess-
ari sveit. Þar er leikskóli en grunn-
skóli er hins vegar við Árnes, sem er í
Gnúpverjahluta sveitarfélagsins. Í
Brautarholti er einnig sundlaug,
gistiaðstaða og vinsælt tjaldsvæði.
„Þróun íslensks landbúnaðar end-
urspeglast vel í búskap hér á Skeið-
um,“ segir Björgvin Skapti Bjarna-
son í Skeiðháholti, oddviti
sveitarstjórnar. „Áveitan sem bar
frjósamt jökulvatn úr Þjórsá var tek-
in í notkun um 1920 og með henni og
enn seinna notkun tilbúins áburðar
gátu bændur aukið framleiðslu sína
og þá farið í framkvæmdir. Þegar
best lét, fyrir um 30 árum, var hér
stundaður kúabúskapur á tæplega 40
bæjum en nú ellefu. Eigi að síður hef-
ur mjólkurframleiðslan á Skeiðum
haldist svipuð í lítrum talið. Þetta er
gjöful sveit og hér hefur fólk einnig
haslað sér völl í nýjum greinum eins
og hrossarækt, ferðaþjónustu og ým-
iskonar ræktun. Þá býr hér líka fólk
sem sækir vinnu til dæmis á Selfossi
en nýtur líka kosta dreifbýlisins.“
Hundafólk Georg Lárusson og Mette Pedersen búa á Ólafs-
völlum og sinna þar ræktun íslenska fjárhundakynsins.
Skeiðin eru gjöful
 Milli tveggja stórfljóta  Grasgefin sveit og 100 ferkíló-
metrar  Bjarni, Eiríkur, Jón og Ólafur  Óðal feðranna
„Hugurinn hefur alltaf verið í sveit-
inni,“ segir Ásmundur Lárusson,
bóndi í Norðurgarði á Skeiðum,
sem er einn bæja í hverfinu sem
kennt er við kirkjustaðinn Ólafs-
velli. Þar búa þau Matthildur Elísa
Vilhjálmsdóttir kona hans, sem er
Skeiðakona í húð og hár, mekt-
arbúi.
„Ég var tíu ára gamall Selfoss-
strákur þegar ég var sendur í sveit
á Hlemmiskeið hér í sveit og þar
voru örlög mín ráðin. Mig langaði í
bændaskóla en þar sem draum-
urinn um að verða bóndi var fjar-
lægur lærði ég smíði sem hefur oft
komið sér vel. Við byrjuðum búskap
sem leiguliðar þar sem ég var í
sveit. Færðum svo út kvíarnar og
fengum ríkisjörðina Norðurgarð til
ábúðar árið 1999. Eignuðumst svo
jörðina fyrir tíu árum og höfum
jafnt og þétt verið að stækka búið,“
segir Ásmundur.
Í dag tilheyrir Norðurgarði 410
þúsund lítra mjólkurframleiðslu-
réttur á ári og mjólkandi kýr á
hverjum tíma eru um 60 talsins
ásamt því að hafa 300 grísi í upp-
eldi. Hannes Orri, sonur Ásmundar
og Matthildar, lauk búfræðinámi
síðastliðið vor og hefur starfað við
búið síðan. Að auki eiga hjónin
börnin Árnýju Fjólu, Bergsvein Vil-
hjálm og Elínu Ástu sem öll hafa
verið og eru liðtæk við bústörf.
Vilja auka framleiðsluna
Draumur Norðurgarðsfólks er að
geta aukið framleiðsluna enn frek-
ar, svo kynslóðaskipti verði auð-
veldari og bústörfin fýsileg og
raunhæfur kostur fyrir komandi
kynslóð. „Jú, við getum alveg bætt
við okkur, en það tekur bara sinn
tíma. En svo velti ég líka fyrir mér
hvort áfram verði sama eftirspurn
eftir mjólkurafurðum nú þegar svo
margir gerast vegan og neysluvenj-
ur breytast. Sú neyslubreyting vek-
ur spurningar en hún mun vænt-
anlega hafa sín áhrif á íslenskan
landbúnað, sem að mínu mati er
mun vistvænni landbúnaður en
stundaður er í okkar samanburð-
arlöndum,“ segir Ásmundur.
Vegan vekur spurningarnar
STÓRBÚ Í NORÐURGARÐI Í ÓLAFSVALLAHVERFINU
Vordagur Ásmundur Lárusson bóndi lengst til hægri. Með á mynd-
inni eru sonurinn Hannes Orri og Marta Stefánsdóttir, unnusta hans.
Mektarbú Myndarlega hefur verið byggt upp í Norðurgarði.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Stórbýli Bærinn Fjall er vestast í sveitinni og stendur undir Vörðufelli.
Skeiðháholt
VorsabærFjall
Brautarholt
Ólafsvellir
Norðurgarður
Blesastaðir
Þj
ór
sá
Þjó
rsá
Hv
ítá
Kortagrunnur:
OpenStreetMap
Húsatóftir
Reykir
Reykjaréttir
Áshildarmýri
Skeið í Árnessýslu
Krókháls 1 • 110 Reykjavík • S. 567 8888 • www.pmt.is
Allt til merkinga & pökkunar
BRÉFPOKAR
Í ALLSKONAR STÆRÐUM
OG GERÐUM
Mikið úrval í verslun og á netinu www.pmt.is