Morgunblaðið - 27.04.2019, Qupperneq 27

segja samningnum upp eða semja
um að orkumál séu undanþegin
honum? Hefur eitthvað áunnist
með fyrri reglum á þessu sviði sem
stafa frá Evrópu? Hagsmunir
hverra eiga að hafa forgang í
reglum á sviði orkuréttar? Þjónar
sæstrengur hagsmunum Íslendinga
eða væri hann andstæður þeim?
Þetta eru allt atriði sem eðlilegt
er að fólk hafi mismunandi skoðun
á. Sumum kann að þykja ákveðin
atriði svo mikilvæg, að óháð fjár-
hagslegum hagsmunum þá komi
þau ekki til greina. Aðrir hafa mis-
munandi skoðanir á fjárhagslegri
arðsemi þess að virkja, efla netið
innanlands og/eða tengjast raf-
orkukerfi annarra þjóða. Þetta
sáum við glöggt við Kárahnjúka-
virkjun, sem var harðlega gagn-
rýnd sem óarðbær virkjun, þó hún
sé nú talin hryggjarstykkið í góðri
stöðu Landsvirkjunar.
Er ekki eðlilegt að við hugum að
því við gerð orkustefnu fyrir Ís-
land, hvaða atriði það eru sem
skipta okkur mestu máli og ræðum
þau þar? Að við setjum okkur
meginreglur – boðorð – sem taki á
nokkrum grundvallaratriðum. Því í
deilu dagsins í dag, þá virðist til-
gangurinn í sumum tilvikum helga
meðalið. Það eru líklega langflestir
sammála um, að það sé heppilegt
að ríkið eigi orkuauðlindir, a.m.k.
þær sem það á í dag. Enda höfum
við þegar leitt í lög – óháð öllum
orkupökkum – að ríki og sveitar-
félög mega ekki selja slíkar auð-
lindir með varanlegum hætti. Það
eru langflestir sammála um að
leita skuli leiða til að tryggja að
arður af hagnýtingu þeirra nýtist
samfélaginu í víðum skilningi.
Síðan getum við haft mismun-
andi skoðanir á því hve langt eigi
að ganga í hagnýtingu orkuauð-
linda okkar. Viljum við í raun
hætta að virkja? Það er yfirvofandi
orkuskortur (og hann er reyndar
þegar til staðar á ákveðnum
svæðum). Sú staða er orkupökkum
óviðkomandi. Myndi ákvæði sem
takmarkar þátttöku einkaaðila (er-
lendra sem innlendra) í stórum
virkjunum leiða til meiri sáttar en
nú er? Norðmenn hafa slíkt ákvæði
þegar kemur að stórum vatnsfalls-
virkjunum, þeir takmarka eignar-
hald einkaaðila þar við 33%.
Er markaðsvæðing slæm og leið-
ir hún til einkavæðingar? Nú höfum
við haft markaðsvæðingu við lýði
frá samþykkt raforkulaga árið
2003, sem að fullu kom til fram-
kvæmda árið 2007. Samkvæmt ný-
legri skýrslu frá EFLU um raf-
orkuverð, hefur sérleyfisstarfsemi
gefið betur af sér en samkeppn-
isstarfsemi á þessu tímabili. Sem
hlýtur að benda til þess að sam-
keppnin sé að virka. Afkoma opin-
berra raforkufyrirtækja er í dag
miklu betri en hún var áður en
annar orkupakkinn var innleiddur
(þar sem markaðsvæðingin hófst að
mati þeirra sem þetta segja). Er
það slæmt?
Höldum áfram að ræða megin-
atriðin og grunngildi okkar í orku-
málum. Tökumst á út frá okkar
sannfæringu. Þá eru líkur til að
hagsmunir þjóðar verði ofan á. En
ef við förum fram með rangindi og
af æsingi, þá er hætta á að niður-
staðan verði í andstöðu við lang-
tímahagsmuni okkar.
Setjum okkur orkuboðorð.
Hversu mörg sem þau kunna að
vera. Hér hefur verið snert á
nokkrum atriðum sem gætu orðið
andlag slíkra reglna. Þetta er ekki
tæmandi talning. Mótum orku-
stefnu Íslands. Sem fullvalda og
sjálfstæð þjóð. Við erum nefnilega í
stöðu til þess. Hvort sem þriðji
orkupakkinn verður samþykktur
eða felldur.
Höfundur er lögmaður og LLM í
orkurétti.
UMRÆÐAN 27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. APRÍL 2019
a s ttur a staver e antar yr r . ma
Smiðjuvegur11,200Kópavogur, sími5713770
pall@sauna.is /www.sauna.is
OFN FYLGIR
p
OFN FYLGIR
OFN FYLGIROFN FYLGIR
Fjárfesting í vellíðan
10% f lá f l 1
Tegund Stærð h x þv Sætafjöldi Listaverð
450 122 x 152 cm 2 - 4 570.000 kr.
460 122 x 182 cm 4 - 6 610.000 kr.
470 122 x 214 cm 5 - 8 660.000 kr.
Tunnupottur úr sedrusviði
Tegund Stærð þv x l Sætafjöldi Listaverð
760 214 x 183 cm 2 - 4 810.000 kr.
770 214 x 214 cm 4 - 6 858.000 kr.
780 214 x 244 cm 6 - 8 895.000 kr.
Saunatunna úr sedrusviði
Tegund Stærð Sætafjöldi Listaverð.
PSMINICL 214 x 214 cm 2 - 4 1.090.000 kr
Pod útisauna úr sedrusviðiTegund Stærð b x l Sætafjöldi Listaverð
860LU 244 x 182 cm 2 - 4 1.290.000 kr.
870LU 244 x 214 cm 4 - 6 1.390.000 kr.
880LU 244 x 244 cm 6 - 8 1.490.000 kr.
Luna útisauna úr sedrusviði
Tegund Stærð þv x l Sætafjöldi Listaverð
760 PV 214 x 182 cm 2 - 4 1.110.000 kr.
770 PV 214 x 214 cm 4 - 6 1.150.000 kr.
780 PV 214 x 244 cm 6 - 8 1.190.500 kr.
Panorama sedrus saunatunna
Tíminn líður og það
fýkur yfir farin spor.
Það virðist flestum
gleymt að á sjötta
áratug liðinnar aldar
var almennur áhugi
um að taka upp
frjálsa viðskiptahætti
í Vestur-Evrópu-
löndum. Tollar og
höft skyldu víkja fyr-
ir viðskipta- og at-
hafnafrelsi. Samfara
Marshall-aðstoðinni hófst sögulegt
framfaraskeið mikils hagvaxtar en
ESB og EFTA/EES eru sem
verndarar mikils lokaárangurs, hins
frjálsa innri markaðar.
Frá því verður ekki snúið, að vel-
ferð ríkja sem mynda Evrópska
efnahagssvæðið, 31 talsins, hvílir á
frjálsum viðskiptum með vörur og
þjónustu, frjálsu flæði fjármagns og
óheftri för fólks. Fráhvarf eða úti-
lokun frá þeirri samvinnu leiðir
óhjákvæmilega til samdráttar við
tap þjóðartekna, misvægis og auk-
ins atvinnuleysis. Brexit boðar, ef
illa fer, til lengri tíma efnahagslegar
ófarir. Eftir rösklega tveggja ára
þras er engin eining hjá þingi eða
þjóð um útgöngusamning sem fyrir-
byggir, ef vel fer, efnahagsleg
skakkaföll. Umræðan í Bretlandi
veldur líka óvissu í Evrópu og er
vatn á myllu popúlisma.
Fyrir okkur sem eigum að þekkja
nokkuð til er þetta breska þrátefli
þeim mun hörmulegra að upphaf
fríverslunar, bæði með stofnun
EFTA og innri markaðs ESB, náð-
ist vegna lykihlutverks Breta. Ég
tók sæti í EFTA-ráðinu 1971 sem
fyrsti fastafulltrúi Íslands og þá lá
að baki afar hag-
kvæmur aðildarsamn-
ingur, sem hvað nokkur
höfuðatriði snerti var
samið um í London. Af-
staða Breta til EFTA-
aðildar varð með tím-
anum jákvæð en miklu
skipti líka stöðugur
þrýstingur Norður-
landaþjóðanna fjögurra.
Þessi samningsgerð
náðist á elleftu stundu
því þá þegar, í byrjun
okkar veru, hefjast
fyrstu aðildarviðræðurnar við ESB;
Bretland og Danmörk ganga þar
inn 1. janúar 1973.
Þjóðaratkvæði í Bretlandi 2017
skilaði naumum meirihluta fyrir úr-
sögn úr ESB. Því var hampað af út-
göngusinnum, að ákvæði um frjálsa
för fólks hefði leitt til útilokunar á
vinnumarkaðinum fyrir Breta vegna
innflæðis frá Evrópu. Eru það víst
Pólverjar sem þar voru skotspónn
enda fjölmennir í byggingariðn-
aðinum og væntanlega jafn ómiss-
andi og hjá okkur Íslendingum.
Þetta er á sína vísu sambærilegt við
þann nýja fjanda Íslands, sem sum-
ir telja vera hinn margumrædda
þriðja orkupakka, og gegn honum
sé til ráða að segja upp EES-
samningnum. Staðreyndir eru hins
vegar þær að án sæstrengs, sem
ekki verður lagður nema með sam-
þykki okkar, hefur raforkustefna
ESB enga þýðingu fyrir Ísland.
Innleiðing orkupakkans er því sjálf-
sögð til að tryggja einslaga löggjöf
innri markaðsins með viðskiptafríð-
indum sem eru okkur brýn nauð-
syn.
Snar þáttur mikillar þróunar í
sjávargeiranum er kunnátta á sviði
markaðsmála. Frjáls og opinn
markaður drífur áfram þróun um
mikla verðmætisaukningu í útflutn-
ingi fersks fisks. Það má þakka
samkeppnisforskoti við að samhæfa
framleiðslustigin þörfum markaðs-
ins: styttri veiðiferðir, bætt meðferð
aflans, stíft gæðaeftirlit og öryggi
framboðs til valinna kaupenda. Við
þessar kringumstæður fær flutn-
ingsgetan og þróun á því sviði af-
gerandi þýðingu. Hámark útflutn-
ingsverðmætis fæst aðeins með að
sinna nálægum hátekju- og frí-
verslunarlöndum í Evrópu og
Bandaríkjunum, m.a. með flugi.
Þessa tengingu markaðs, vinnslu og
veiða leika aðrir lítt eftir íslenskum
útflytjendum. Landlega Íslands og
takmarkað útflutningsmagn sjávar-
afurða ræður að fríverslun við Kína
eða aðra í sk. Asíugátt er harla lítils
virði fyrir okkur. Hlutverk ís-
lenskra stjórnvalda er að afla út-
flutningsfrelsis t.a.m. einnig fyrir ál
eða til frjálsra flugferða. Það er
sumpart leyst í EES eða á tvíhliða
grundvelli við Bandaríkin.
Á óvissutímum um Evrópusam-
vinnu hefur ríkisstjórnin réttilega
markað stefnu um að standa vörð
um áunnið viðskiptafrelsi og fylgja
vissulega bestu óskir um þá veg-
ferð.
Stefnumörkun í óvissu
Eftir Einar
Benediktsson
Einar
Benediktsson
» Á óvissutímum um
Evrópusamvinnu
hefur ríkisstjórnin rétti-
lega markað stefnu um
að standa vörð um áunn-
ið viðskiptafelsi.
Höfundur er fyrrverandi
sendiherra.