Skessuhorn - 28.02.2007, Blaðsíða 16

16
MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRUAR 2007

f^cnnin/v-^J
Samgöngur
Samgöngii-
áætlun
Ný samgönguáætlun var lögð
fram nýverið og að því tilelni set
ég á blað vangaveltur um sam-
göngur í Borgarbyggð. Segja má
að stærstu nýmæli samgönguáætl-
unar sé annarsvegar að hún boðar
flutning uppbyggingar og viðhalds
safnvega til sveitarfélaga og hins-
vegar að í áætluninni er gert ráð
fyrir mjög stórum framkvæmdum
við þjóðveg 1. Reyndar svo stórum
að ljóst er að þær fela í sér stórauk-
in framlög til samgöngumála sem
ætlað er að mæta með sérstakri
fjármögnun. I áætluninni er gert
ráð fyrir að þjóðvegur 1 verði tvö-
faldaður, fyrst frá Reykjavík í
Borgarnes en síðan milli Borgar-
ness og Akureyrar. Einnig er gert
ráð fyrir færslu þjóðvegar 1 út fyr-
ir byggðina í Borgarnesi.
Vegakerfið í Borgarfirði
og á Mýrum
Ef horft er til vegakerfisins í
Borgarfirði og á Mýrum sést að
stór hluti vega, ef mælt er í km,
flokkast sem safhvegir (heimreið-
ar) og tengivegir (sem heimreiðar
tengjast inná). Tengivegirnir
tengjast svo þjóðvegakerfinu. I
áætluninni er gert ráð fýrir auknu
fjármagni til tengivega og hug-
mynd sett fram um að safnvegir
verði fluttir á forsjá sveitarfélaga.
Þarna er enn og aftur komið inná
verkaskiptingu ríkis og sveitarfé-
laga. Staðreyndin er sú að litlu fé
hefur verið varið til uppbyggingar
safn- og tengivega undanfarin ár
og ástand þessara vega víða orðið
mjög bágborið. Að mörgu leiti
kann það að vera eðlileg verka-
skipting að útvíkka veghald sveit-
arfélaga þannig að þau hafi umsjá
með vegum utan þéttbýlis en það
bætir ekki vegakerfið eitt og sér.
Undanfarin ár hefur sveitarstjórn
Borgarbyggðar - lengst af hinnar
gömlu Borgarbyggðar - verið
gagnrýnd í heitum pottum, versl-
unum og yfirleitt þar sem fólk
kemur saman, fyrir lélegt viðhald
gatna og gangstétta í Borgarnesi.
Skýringin á þessu er í eðli sýnu sú
sama og skýringin á bágu ástandi
safn og tengivega, fé hefur ekki
verið varið til viðhalds gatna og
gangstétta þannig að dygði! Engu
hefði breytt þó ríkið hefði haft
verkið á sinni könnu, peningarnir
hefðu ekki dugað betur. Því er ljóst
að veita þarf auknu fé til þessara
verkefna.
Tengivegir
Á korti af vegakerfi landsins sést
að verulegur hluti vegakerfisins í
Borgarbyggð eru tengivegir. Lætur
nærri að 10% tengivegakerfisins sé
innan sveitarfélagsins. Tengivegir í
Borgarbyggð eru að miklu leiti
malarvegir og á stórum köflum eru
þessir vegir gamlir, byggðir upp
eftir 1950 og sumir að stofni til frá
6. áratug 20. aldarinnar. Víða er
ástand þeirra þannig að þeir þola
engan veginn öxulþunga nútíma
flutningatækja og bera oft varla
þunga venjulegrar umferðar þegar
hlánar að vori. Það er því ljóst að
ef þeir eiga að þjóna þeirri byggð
sem nú er í sveitarfélaginu Borgar-
byggð er þörf á því að endurbæta
þá verulega þar sem styrkur þeirra
er lítill. Hitt er ekki síður mikil-
vægt að frelsa þá sem búa við þessa
vegi úr þeim rykmekki sem leggur
frá þeim í þurrkatíð þegar malar-
slitlagið leggur út yfir tún og akra
og nálæg hús og önnur mannvirki.
Nýlega var sú hugmynd kynnt fýr-
ir vegamálastjóra að leggja bundið
slitlag á tengivegi án þess að leggja
í mikinn kostnað við færslu veglín-
unnar eða uppbyggingu vegarins
og að breidd slitlagsins yrði aðeins
4,5 m í stað 6 m breiddar sem nú
er minnsta breidd vega sem lagðir
eru í safn- og tengivegakerfinu.
Utskot yrðu við vegina með reglu-
legu millibili. Rétt er þó að gera
sér ljóst að mikilvægar samgöngu-
æðar þurfa að vera í fullri breidd.
Núverandi umferð um vegina er
miklu minni en hún væri ef ástand
þeirra gæfi tilefni til þess að um þá
væri ekið! Þannig er trúlega ekki
hægt að notast við þessa vegbreidd
nema þar sem vegir liggja inn lok-
aða dali sem ekki tengja saman
byggðarlög. Hugsanlega gæti þessi
vegbreidd einnig dugað á vegi nið-
ur Mýrar en þó er erfitt að meta
áhrif samgöngubóta á því svæði
vegna þess að þar eru margir
merkir sögustaðir, svæðið nærri
þjóðvegi og náttúrufegurð mikil.
Vegir á Mýrum hafa hinsvegar
löngum verið afleitir og latt menn
til ferðalaga um þær slóðir! Gróft
kostnaðarmat sýnir að kostnaður
við svona endurbætur gæti legið á
bilinu 3 til 6 milljónir á hvern kíló-
metra. Tengivegir í Borgarbyggð
um 400 km þannig að kostnaður
við verkið yrði trúlega aldrei undir
3 milljörðum. Mikilvægt er að
leggja fram áætlun um heildstæða
uppbyggingu þessa vegakerfis.
Þjóðvegxirinn
I samgönguáætlun eru áform um
tvöföldun þjóðvegar 1 milli Selfoss
og Akureyrar. Ekki efa ég það að af
því yrði mikil samgöngubót. Þarna
er hinsvegar líkt og með allar stór-
ar ffamkvæmdir að kostnaðurinn
er mikill. Þar sem fjármagn til
samgöngumála er takmarkað er því
eðlilegt að velta fyrir sér hvort aðr-
ar leiðir séu færar til að gera nauð-
synlegar úrbætur á þjóðvegakerf-
inu. Einnig er eðlilegt að spyrja sig
hvort þessi áform séu raunhæf.
Fjöldi einbreiðra brúa er á þjóð-
vegi 1 og þjóðvegum með hærri
númer. Mikil hætta getur stafað af
þeim þar sem útsýni er takmarkað
við brúarendana. Enn liggur þjóð-
vegur 1 um þéttbýliskjarna í Borg-
arnesi, á Blönduósi, Akureyri,
Fellabæ, Egilsstöðum, Hellu,
Hvolsvelli og á
Selfossi. Sú
umferð skapar
mikla hættu
þar sem hún er
hröð en tefur
umferð um
þjóðveginn þar
sem þéttbýlið
hægir á henni.
Oftast eru báðir þessir neikvæðu
þættir til staðar. Af þessum sökum
leggur sveitarstjórn Borgarbyggð-
ar mikla áherslu á að þjóðvegur 1
við Borgarnes verði færður á allra
næstu árum.
Sú umræða sem orðið hefur að
undanförnu í tengslum við slys er
villandi. Slys á þjóðvegi 1 má oft
rekja til vítaverðs aksturs og slíkt
aksturslag má viðhafa á öllum veg-
um, margföldum hraðbrautum ef
svo ber undir. Nauðsynlegt er að
efla eftírlit með ólöglegum akstri
og herða refsingar við umferðar-
lagabrotum. Þannig er hægt að
minnka fjölda alvarlegra umferðar-
slysa til muna ef menn vilja nota
það orð um árekstra og útafkeyrsl-
ur ökumanna sem þverbrjóta lög
og reglur sem mönnum er ætlað að
fylgja við akstur.
I meginatriðum held ég að með
samgönguáætlun ætti að beina
sjónum sínum frekar en nú er gert
að því að byggja upp safn- og
tengivegi og að halda áfram að
bæta þjóðvegina innan þeirra
marka sem menn hafa unnið eftir
undanfarin ár, það er að fækka ein-
breiðum brúm, styrkja vegina,
fækka kröppum beygjum og
breikka þá. Fjölgun akreina er við-
fangsefni sem ætti að bíða enn um
sinn.
Finnbogi Rtignvaldsson
T^mnínn^:
Hvað getum við gert?
Ingi Hans fjallar um styrki Menningarráðs Vesturlands
HL. Fátt er mikil-
I vægara samfé-
lögum en frum-
kvæði einstaklinga. Frumkvæði sem
miðar að því að byggja upp og bæta
samfélagið. Það er þekkt að einhver
mestu afrek sem unnin hafa verið í
menningu þessarar þjóðar eru
sprottin úr grasrót samfélagsins.
Þeirri kviku sem afl hefur. Þannig
voru öll samkomuhúsin og kirkjurn-
ar byggðar. Kvenfélögin og ung-
mennafélögin voru hvatar að mikl-
um framfarasporum. En tímarnir
breytast og mennirnir með. Á seinni
árum er krafan á samfélagið stöðugt
að aukast. Ríki og sveitarfélög eiga
að skaffa okkur allt og við þegnarnir
virðumst líta svo á að hlutverk okkar
sé fýrst og fremst að rífast um hvað
sé rétt og hvernig við sem hags-
munaaðilar fáum sem mest út úr
þeirri klíku sem öllu ræður. Samfé-
lagsvitundin er á undanhaldi og vík-
ur fýrir æ meiri sérhygh. John F.
Kennedy Bandaríkjaforseti sagði:
„Spyrjið ekki hvað Bandaríkin geta
gert fýrir ykkur, spyrjið hvað þið
getið gert fýrir Bandaríkin“. I þess-
um orðum forsetans fólst hvatning
til bandarísku þjóðarinnar í að taka
fmmkvæði.
Þetta er nefht hér vegna úthlutun-
ar á styrkjum Menningarráðs Vest-
urlands, þann 22. febrúar sl. í 1.
grein samnings menntamála- og
samgönguráðuneytis við sveitarfé-
lögin á Vesturlandi segir: „Tilgangur
samningsins er að efla menningar-
starf á Vesturlandi og beina stuðn-
ingi ríkis og sveitarfélaga á Vestur-
landi við slíkt starf í einn farveg.
Jafhffamt er með samningi þessum
stefnt að því að tryggja sem best
frumkvæði og áhrif sveitarfélaganna
við forgangsröðim verkefna og auk-
ið samstarf þeirra við ffamkvæmd og
stefnumótun menningarmála í
landsfjórðungnum." Úthlutun
styrkja ber það eindregið með sér að
sveitarstjómir virðast hafa markað
þá stefnu að nýta sér þennan samn-
ing og sjóð til að auka tekjur sínar.
Einstaklingar sem standa fýrir metn-
aðarfullum verkefnum á sviði menn-
ingar og lista eiga þar lítið erindi.
Það er nefhilega þannig að mikið af
þeim verkefntnn sem styrk hljóta í ár
tengjast sveitarfélögunum beint s.s.
skólar og söfh. Það er athyglisvert í
ljósi þess að þeir sem verkefnin
vinna eru á launum hjá viðkomandi
stofnunum og era býsna tryggir með
það að fá sinn kostnað að fullu
greiddan.
Eg er einn þeirra sem er svo vit-
laus að trúa því að með ffamlagi
mínu geti ég gert gagn. Að áhuga-
mál mín geti orðið öðrum að gagni.
Eg er eirm þeirra sem hika ekki við
að taka ffístundir mínar í að byggja
upp eitthvað nýtt, eitthvað sem vak-
ið getur áhuga fólks á því sem
gengnar kynslóðir hafa lagt á sig til
þess að við mættum eignast það líf
sem við nú eigum. Sögumiðstöðin í
Grundarfirði er afurð shkrar vinnu
þar sem ég ásamt vinum og kunn-
ingjum höfum komið upp glæsilegri
aðstöðu til að opna fýrir fólki heim
genginna kynslóða. Þetta verkefhi er
algjörlega sjálfsprottið. En við erum
ekki ein. Víða á Vesturlandi er fólk
að vinna merk verkefhi sem tekin
eru úr þeirra eigin vösum. Verkefhi
þar sem fólk ætlar sér engin önnur
laun en að gera samfélagið sitt betra.
Menningarráð Vesturlands virðist
h'tt varða um slíka ffumherja. Mis-
notkun á sjóðntnn verður til þess að
ef allar stofnanir sveitarfélaganna
ættu að njóta jafnt, verður lítið
handa hverjum og einum og ekkert
fýrir hina. Þegar menningarsamn-
ingurinn varð að veruleika, jók hann
vonir margra um að möguleg væru
ýmis verkefhi sem annars var erfitt
að fá fjarmagn tdl. Við í Sögumið-
stöðinni sáum í honum tækifæri,
ekki bara fýrir okkur heldur ekki síð-
ur hugmyndir eins og Fiskasafh í
Olafsvík, Sjómannagarð á Hell-
issandi ogfleira. Enda segir í 2. grein
samningsins: „iVkvæði 1. mgr. tekur
hvorki til greiðslna til byggðasafha,
náttúruminjasafiia eða listasafna á
grundvelli safnalaga nr. 106/2001 né
til héraðsskjalasafna á grundvelli
laga um Þjóðskjalasafh Islands nr.
66/1985 með síðari breytingum.
Samningur þessi nær ekki til annarra
framlaga ríkisins á fjárlögum, en
birta skal yfirlit yfir ff amlög til þeirr-
ar starfsemi í fýlgiskjali með samn-
ingnum." Þessi tilvitnaða 1. máls-
grein er svohljóðandi: „1) Veitt er fé
til einstakra verkefna sbr. 5. gr.
samningsins." Er hægt að skilja
þetta á annan veg en þann að Menn-
ingarráð hafi brotíð samninginn
þegar hún ítrekað veitir styrki til
stofnana sem undir þetta falla? Og
finnst fólki það eðlilegt að þetta ráð
sé að styrkja leikritauppsetningar
grunn- og ffamhaldsskólanna? Og
maður veit aldrei hvenær kemur að
því að kirkjukórar fái framlög til að
greiða kirkjum húsaleigu svo hægt sé
að malbika kirkjuplanið.
Nei, gott fólk, svona má þetta ekki
vera og ef Menningaráð Vesturlands
heldur uppteknum hætti er hætt við
að þeir ágætu ráðherrar sem að
samningnum stóðu muni kippa að
sér hendinni. Og viss er ég um það
að það samræmist ekki hugmynda-
ffæði Sturlu Böðvarssonar og Þor-
gerðar Katrínar Gunnarsdóttur að
drepa niður allt ffumkvæði einstak-
linga í menningarmálum þessa
landshluta.
I samningnum er einnig að finna
þetta ákvæði, í 5. grein: „Sveitarfé-
lögin skulu vinna að því að auka ráð-
stöfunarfé Menningarráðs Vestur-
lands hvort heldur er með ffamlög-
um frá einkaaðilum eða með eigin
ffamlögum.“ Það er því miður held-
ur á hinn veginn, sveitarfélögin hafa
reytt úr sjóðnum stórar upphæðir til
stofnana sinna.
Athyglisvert er að bera saman
starfsemi Menningarráðs Austur-
lands þar sem mikil reynsla er kom-
in á starfsemina. Þar eru stjórntök
augljóslega önnur en hér á Vestur-
landi enda segir í 8. grein í úthlutun-
arreglum Austfirðinganna: „Menn-
ingarráðið mun ekki veita rekstrar-,
stofnkostnaðar- eða endurbóta-
styrki. Ekki verður heldur styrkt
skráning á menningarminjum, starf-
semi íþróttafélaga, bæjarhátíðir, al-
mennar samkomur (s.s. tónleikar og
sýningar án sýnilegrar sérstöðu),
safnaðarstarf og hefðbundið menn-
ingarstarf innan skóla.“ Það er okk-
ur hollt að læra af þeim sem farsæl-
lega hefur teldst og ef við ætlum að
misnota það traust sem nefhdir ráð-
herrar sýna okkur óttast ég að reynt
gætí á ákvæði 9. greinar um uppsögn
samningsins eða hann verði ekki
endurnýjaður af hálfu ríkisvaldsins.
Það versta væri auðvitað að fordæmi
sem þessi gætu hindrað gerð slíkra
samninga í framtíðinni. Grunn-
skylda okkar sem einstaklinga er að
fara vel með þau gæði sem okkur eru
falin.
Ingi Hansjónsson
Höfundur er sjálfstaður
menningarviti í Grundatfirði.