Morgunblaðið - 14.06.2019, Qupperneq 15

15
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. JÚNÍ 2019
Málað og myndað Húsið þar sem bakarí Brauðs & co er við Frakkastíg vekur jafnan athygli vegfarenda – og listamanna.
Kristinn Magnússon
Frank-Walter Stein-
meier, forseti Þýska-
lands, og kona hans
Elke Büdenbender
fara af landi brott í
dag eftir tveggja daga
opinbera heimsókn. Á
vefsíðu þýska forseta-
embættisins var lögð
áhersla á að auk sam-
tala forsetans við ís-
lenskan starfsbróður
sinn og Katrínu Jakobsdóttur for-
sætisráðherra færi hann í vinnu-
stofu Ólafs Elíassonar í Marshall-
húsinu. Tilkynning um þetta í
Þýskalandi skiptir máli, Ólafur hef-
ur aðstöðu í Berlín og er kunnur
listamaður í Þýskalandi eins og víð-
ar um heim allan.
Þá er þess getið að forsetinn
minnist þess að 70 ár séu frá því að
500 þýskar konur komu til starfa
við íslenskan landbúnað með skip-
inu Esju. Hann opni ljósmyndasýn-
ingu og hitti nokkrar þessara
kvenna.
Þessi menningarlegi þáttur heim-
sóknarinnar skiptir máli fyrir for-
setann á heimavelli.
Steinmeier á að baki um 20 ára
feril í valdastofnunum Þýskalands.
Hann hófst til æðstu metorða innan
Jafnaðarmannaflokksins (SPD) á
kanslaratíma Gerhards Schröders,
1998 til 2005.
Sem leiðtogi jafnaðarmanna átti
hann síðan náið samstarf við An-
gelu Merkel, kanslara kristilegra
(CDU), sem utanríkisráðherra í
„stórri samsteypustjórn“ 2005 til
2009 og aftur 2013. Skiptust þau
Merkel á að sitja í efsta sæti sem
vinsælustu stjórnmálamennirnir.
Hún gerði hann 12. febrúar 2017 að
forseta Þýskalands
eftir að henni mistókst
að fá græningja til að
setjast í embættið.
Erfið stjórn-
armyndun
Við stjórnarmyndun
Merkel að loknum
kosningunum 24. sept-
ember 2017 reyndi
verulega á stjórnmála-
manninn Frank-
Walter Steinmeier
sem forseta. Sumir
telja að í sögu þýska sam-
bandslýðveldisins hafi forseti þess
aldrei glímt við sambærilegan
vanda við stjórnarmyndun. Forset-
inn átti tveggja kosta völ: að til-
nefna kanslara til að leiða minni-
hlutastjórn eða rjúfa þing og boða
til nýrra kosninga.
Steinmeier valdi hvorugan kost-
inn heldur sannfærði Merkel-
andstæðinginn Martin Schulz, leið-
toga SPD, um að hverfa frá and-
stöðu sinni við kanslarann og halda
áfram samstarfi við Merkel í stórri
samsteypustjórn. Schulz fór að ósk-
um forsetans og lauk viðræðum við
Merkel með stjórnarmyndun 7.
febrúar 2018 á grundvelli 170 bls.
stjórnarsáttmála.
Síðan tilkynnti Schulz án nægi-
legs samráðs innan eigin flokks að
hann ætlaði taka við af Sigmar
Gabriel, fyrrv. formanni SPD, sem
utanríkisráðherra. Þetta þótti for-
kastanleg fljótfærni sem leiddi til
harðra deilna innan SPD. Sagði
Schulz af sér sem flokksleiðtogi 13.
febrúar 2018 og lagði til að Andrea
Nahles yrði eftirmaður sinn.
Skömmu síðar gaf hann einnig
embætti utanríkisráðherrans frá
sér.
Merkel og Nahles tókst síðan
mynda stjórn 14. mars 2018. Hún
situr enn, Nahles er hins vegar
horfin úr forystu SPD og Olaf
Scholz, vara-kanslari og fjár-
málaráðherra, segir að bið verði á
nýrri stórri samsteypustjórn eftir
þessa. Enginn veit hvað stjórnin lif-
ir lengi. Ný skoðanakönnun sýnir
þó að meirihluti Þjóðverja vill að
hún sitji út kjörtímabilið.
Grænar áherslur
Seinni dag Íslandsheimsóknar
sinnar lögðu þýsku forsetahjónin
áherslu á endurnýjanlega orku-
gjafa, umhverfismál og loftslags-
mál. Græni dagurinn í heimsókn-
inni fellur vel að höfuðáherslum í
þýskum stjórnmálum.
Í ESB-þingkosningunum 26. maí
2019 bar útlendingamál ekki hæst í
Þýskalandi eins og margir ætluðu
heldur græn mál. Urðu græningjar
næststærsti flokkur Þýskalands á
eftir kristilegum, jafnaðarmenn
féllu í þriðja sæti.
Í Die Welt var rifjað upp að við
tilnefningu Angelu Merkel sem
heiðursdoktors við Harvard-háskóla
30. maí hefði verið borið lof á
grænt yfirbragð þýskra stjórnmála,
opin landamæri bæru vinsemd í
garð innflytjenda vitni, markvisst
væri sóst eftir endurnýjanlegum
orkugjöfum, umhverfisvernd skip-
aði háan sess, kjarnorkuverum væri
lokað og hjónabönd samkyn-
hneigðra leyfð.
Segir blaðið að þarna sé hampað
stefnumálum græningja. Þau móti í
raun þýsk stjórnmál um þessar
mundir. Í skoðanakönnun á vegum
Die Welt og sjónvarpsstöðvarinnar
ARD í liðinni viku skipaði flokkur
græningja efsta sæti fyrir ofan
kristilega og jafnaðarmenn. Þá sýn-
ir könnun á vegum vikublaðsins Die
Zeit að forystumaður græningja,
Robert Habeck, er talinn mikilvæg-
asti þýski stjórnmálamaðurinn, að-
eins ofar en Angela Merkel.
Die Welt veltir fyrir sér hvor
Habeck verði næsti kanslari og
græningjar séu nýr „þjóðarflokkur“
Þýskalands. Loftslagsmál séu það
sem skipti mestu fyrir þjóðina.
Græningjar nái sér á strik á sama
tíma og jafnaðarmenn njóti svipaðs
fylgis og AfD, þjóðernissinnaður
flokkur gegn innflytjendum. Kjós-
endur treysti ekki Annegret
Kramp-Karrenbauer, arftaka Mer-
kel á formannsstóli kristilegra, fyr-
ir kanslaraembættinu.
Merkel í Harvard-háskóla
Í úttekt Der Spiegel á ferli An-
gelu Merkel segir að síðla árs 2016
hafi hún ekki ætlað að gefa kost á
sér sem kanslaraefni í fjórða sinn.
Donald Trump sigraði í banda-
rísku forsetakosningunum 8. nóv-
ember 2016. Átta dögum síðar
heimsótti Barack Obama, fráfar-
andi Bandaríkjaforseti, Berlín og
þau Merkel ræddu saman í þrjár
klukkustundir yfir kvöldverði á
Hótel Adlon. Ben Rhodes, ræðurit-
ari Obama, segir í endurminningum
sínum að forsetinn hafi aldrei á
embættisferli sínum rætt svo lengi
við neinn þjóðarleiðtoga.
Fjórum dögum eftir Obama-
samtalið tilkynnti Merkel að hún
gæfi að nýju kost á sér sem kansl-
ari. Því embætti hefur hún nú
gegnt í 13,5 ár og sitji hún út kjör-
tímabilið til 2021 nær hún að jafna
tímann sem forveri hennar, Helmut
Kohl, sat. Hann var kallaður „eilífð-
ar-kanslarinn“.
Trump hefur sem forseti frekar
haft horn í síðu Merkel og Þjóð-
verja. Hann skynjar að hún væri
ekki kanslari hefði Hillary Clinton
sigrað árið 2016.
Í heiðursdoktorsræðunni í Har-
vard-háskóla hvatti Merkel til sam-
eiginlegs átaks allra þjóða í lofts-
lagsmálum og í þágu frjálsra
alþjóðaviðskipta. Ræðan er ákall
gegn þröngsýni sem mætti Merkel
sem námsmanni í Austur-Berlín á
tíma Berlínarmúrsins.
Í ræðunni segir hún að með
hruni múrsins hafi það orðið að
veruleika sem margir, þar á meðal
hún sjálf, taldi að mundi aldrei
verða. Dyr hefðu allt í einu opnast
þar sem áður var svartur múr. Hún
gat gengið um þessar dyr, hún
þurfti ekki lengur að snúa baki við
frelsinu eins og áður þegar hún
nálgaðist múrinn. Nú gat hún farið
yfir þessi landamæri og reynt fyrir
sér í veröldinni allri. Hvetur hún
unga áheyrendur sína til að láta
ekki hugfallast þótt leiðir sýnist
lokaðar – hið óvænta gerist.
Merkel áréttaði að samstarf
þjóðanna við Atlantshaf, reist á
gildum lýðræðis og mannréttinda,
hefði getið af sér frið og farsæld í
meira en 70 ár.
Þessa njótum við Íslendingar
ekki síður en Þjóðverjar og þess
vegna var forseti Þýskalands au-
fúsugestur hér ekki síður en Jens
Stoltenberg, framkvæmdastjóri
NATO, sem áréttaði sömu gildi og
Merkel í samtali við Morgunblaðið
nú í vikunni, þegar hann sagði:
„[…] frelsi er betra en helsi, lýð-
ræði er betra en einræði og ástin
mun alltaf sigra hatrið“.
Eftir Björn
Bjarnason » Segir blaðið að þarnasé hampað stefnu-
málum græningja. Þau
móti í raun þýsk stjórn-
mál um þessar mundir.
Björn Bjarnason
Höfundur er fv. ráðherra.
Græn umskipti þýskra stjórnmála
Verði þriðji orkupakkinn samþykktur á Al-
þingi er Ísland þar með skuldbundið að
þjóðarétti til að uppfylla ákvæði hans og inn-
leiða í landsrétt. Ófullkomin innleiðing orku-
pakkans hér á landi gæti valdið orkufyr-
irtækjum, sæstrengsfyrirtækjum og öðrum
hagsmunaaðilum tjóni og gefið þeim tilefni til
að höfða skaðabótamál gegn ríkinu. Þeir ein-
hliða fyrirvarar sem ríkisstjórnin hyggst
setja við innleiðingu orkupakkans hér skapa
því lagalega óvissu og áhættu fyrir ríkið.
Vakin var athygli á þessari óvissu í álits-
gerð Stefáns Más Stefánssonar og Friðriks
Árna Friðrikssonar Hirst og þar er líka bent
á áhættu vegna mögulegra samningsbrota-
mála og erfiða stöðu Íslands við þær að-
stæður. Við teljum nauðsynlegt að þessi
óvissa og áhætta verði greind nánar áður en
Alþingi tekur afstöðu til orkupakkans.
Einu undanþágurnar frá ákvæðum EES
samningsins sem hafa lagalegt gildi, fást hjá
sameiginlegu EES-nefndinni. Yfirlýsingar
embættismanna ESB og EFTA ríkjanna um
að Ísland sé enn ótengt orkumarkaði ESB
hafa enga lagalega þýðingu og skerða ekki
möguleika hagsmunaaðila til að leita réttar
síns.
Að okkar mati ber Alþingi að fresta
ákvörðun um orkupakkann þar til þessi laga-
lega óvissa og áhætta hefur verið könnuð til
hlítar.
Atli Ingibjargar Gíslason,
Björgvin Þorsteinsson, Jón
Magnússon, Tómas Jónsson,
Þorsteinn Einarsson
Lagaleg óvissa
og áhætta
sem fylgir
orkupakkanum
Höfundar eru hæstaréttarlögmenn.