Félags- og heilbrigðismál - 01.07.2003, Qupperneq 49

Félags- og heilbrigðismál - 01.07.2003, Qupperneq 49
Helstu niðurstöður 47 efnahagsvæðinu í heild eru peningagreiðslur rúm 68% útgjalda en til þjónustu fara tæp 32%. Á Norðurlöndum er hlutfall peningagreiðslna af útgjöldum til félags- og heilbrigðismála hæst í Danmörku og Finnlandi eða um tveir þriðju útgjalda. IS víþjóð og N oregi er hlutfallið um tæp 60%, en um 50% á Islandi. Hlutfallsleg skipting útgjalda milli peningagreiðslna og þjónustu breytist lítið á Norðurlöndum frá árinu 1991 til 2000. Þó vex hlutur peningagreiðslna mikið í Finnlandi um miðjan áratuginn (en hefur gengið til baka). Ástæða sérstöðu Finna eru efnahagserfiðleikar á tíunda áratugnum með miklu atvinnu- leysi (tafla 3.2.7.). Samkvæmt Esspros-aðferðinni eru útgjöld flokkuð eftir hvort réttur til þjónustu eða peningagreiðslna er tekju- tengdur. Það á við um 10,3% heildarútgjalda árið 1999 í löndum Evrópska efnahagssvæðisins, en 5,0% heildar- útgjalda á fslandi. Hlutfall peningagreiðslna sem eru tekju- tengdar á íslandi er 9,1% en í heild á Evrópska efnahags- væðinu er þetta hlutfall 8,1% peningagreiðslna. Tekju- tenging þjónustu á íslandi er langt undir samtölu EES og sú lægsta á Evrópska efnahagsvæðinu. Tekjutenging útgjalda til félags- og heilbrigðismála er hæst í Noregi af Norðurlöndunum árið 1999 eða 15,7% og rúmur fjórðungur útgjalda til peningagreiðslna er tekju- tengdur þar. Finnland er í öðru sæti með 14% útgjalda tekjutengd árið 1999, en þetta hlutfall er lægst í Danmörku eða tæp 3%. Athyglisvert er að tekjutenging útgjalda á Norðurlöndum er mun hærri á peningagreiðslum en á þjónustu nema í Svíþjóð og í Danmörku. Tekjutenging útgjalda til þjónustu á við rúm 15% hennar á Evrópska efnahagssvæðinu, en hvergi á Norðurlöndum fer það hlutfall yfir 7,5% (tafla 3.2.8.). Árið 1999 fjármögnuðu ríki og sveitarfélög meira en helming eða 50,2% útgjalda til félags- og heilbrigðismála á fslandi. Það er með hærra hlutfalli hins opinhera í þessari fjármögnun í löndum Evrópska efnahagssvæðisins, en þar er þetta hlutfall hæst í Danmörku, Noregi og á írlandi urn eða yfir 60%. Hlutfall atvinnurekenda í þessari fjármögnun á íslandi var 41% sem er örlítið hærra en meðaltal EES landanna (tafla 3.2.9.). Á öllum Norðurlöndunum fjármagna ríki og sveitarfélög stærstan hlut útgjalda til félags- og heilbrigðismála eða frá 43% í Finnlandi til 64% í Danmörku árið 2000. Bæði á íslandi og í Danmörku hefur þetta hlutfall hins opinbera lækkað frá 1991, en staðið nokkurn veginn í stað í hinum löndunum. Hlutur atvinnurekenda í fjármögnun útgjalda til félags- og heilbrigðismála er vel rúmur þriðjungur árið 2000 á íslandi (þar sem hann hefur vaxið nokkuð frá 1991), í Finnlandi og Svíþjóð. f Noregi er hlutur atvinnurekenda um fjórðungur en aðeins 9% í Danmörku. Hlutur hinna tryggðu í fjármögnun útgjalda til félags- og heilbrigðismála er lítið eitt lægri á íslandi og í Svíþjóð en í hinurn löndunum (tafla 3.2.10.). í þeim alþjóðlega samanburði sem hér hefur verið gerður kemur fram að ísland hefur sérstöðu varðandi útgjöld til félags- og heilbrigðismála meðal þeirra landa sem ísland er helst borið saman við. Útgjöld til þessara mála eru lægri á íslandi en í ríkari löndum Evrópska efnahagssvæðisins og töluvert lægri en á öðrum Norðurlöndum. Önnur sérstaða íslands meðal landa á Evrópska efnahagssvæðinu er að útgjöld til félags- og heilbrigðismála skiptast næstum jafnt milli peningagreiðslna og þjónustu. Peningagreiðslur eru í öllum öðrum löndum hærra hlutfall útgjalda en þjónusta og í heild á EES svæðinu eru þær 68% útgjalda. Þó er vert að benda á að í Noregi og Svíþjóð er þetta hlutfall um 58% og koma þau lönd næst á eftir íslandi með lægstar hlutfallstölur. Loks á ísland sameiginlegt með öðrum Norðurlöndum að hluti ríkis og sveitarfélaga í fjármögnun útgjalda er stærri en í flestum öðrum löndum Evrópska efnahagssvæðisins. Ef skipting útgjalda milli peningagreiðslna og þjónustu á Norðurlöndum árið 2000 er athuguð annars vegar í hlutfalli af landsframleiðslu og hins vegar á íbúa í jafnvirðisgildum í evrum (sjá töflu 3.2.11.), kemur fram að munur Islands og hinna landanna liggur fyrst og fremst í minni hlut peningagreiðslna. Þannig eru útgjöld til þjónustu á íbúa reiknað í jafnvirðisgildum í evrum (PPP) 30% lægri í Finn- landi en á íslandi, en þessi útgjöld eru 14% hærri í Svíþjóð og Danmörku og 27% hærri í Noregi en á Islandi. Útgjöld til peningagreiðslna eru hins vegar mun lægri á Islandi mælt á þennan mælikvarða en í hinum löndunum. Á hinum Norðurlöndunum eru þau frá því að vera 47% hærri í Finnlandi til að vera 98% hærri í Danmörku, en á íslandi. Tafla 3.2.12. sýnir þróun útgjalda til félags- og heilbrigðis- mála á Norðurlöndum frá 1950 til 2000 í hlutfalli af landsframleiðslu. Athyglisvert er að munur landanna er tiltölulega lítill 1950. Ef hlutfall íslands árið 1950 er sett í 100, er hlutfall Svíþjóðar 137, Danmerkur 129, Finnlands 118ogNoregs 102. Breytingarframtil 1960erutiltölulega litlar ef Noregur er undanskilinn. Áratug síðar eða 1970 hefur orðið stökkbreyting. Ef hlutfall íslands er þá sett í 100, er hlutfall Svíþjóðar og Danmerkur 181, Finnlands 137 og Noregs 149. Breytingar þessar á útgjöldum falla saman við ört vaxandi þátttöku kvenna á vinnumarkaði og í nárni í löndunum ölhtm. Nefnamáþrennt sem hugsanlegar skýringar áþessum mismun í þróun útgjalda. Fyrsta atriðið og líklega það þýðingarmesta er að atvinnuástand á Islandi nær allt tímabilið er mun betra en í hinum löndunum eins og tafla 3.2.13. sýnir. Atvinnuleysi á Islandi var nær ekkert lengst af á tímabilinu, það litla atvinnuleysi sem mældist var eingöngu skammtímaatvinnuleysi. I hinum löndunum var ástandið annað eins og taflan sýnir. Atvinnuleysi kallar á rneiri útgjöld til peningagreiðslna á sviði félags- og heilbrigðis- mála. Á það að sjálfsögðu ekki síst við verkefnasviðið atvinnuleysi, en einnig með óbeinni hætti á öðrum sviðum. Þannig lýsir mikil atvinnuþátttaka eldri borgara á Islandi mikilli eftirspum eftir vinnuafli. Einnig má gera ráð fyrir að mikil eftirspum eftir vinnuafli gefi fötluðum meiri möguleika á vinnumarkaði, eins og raun hefur verið á hér á landi. Loks veldur gott atvinnuástand minni þörf fyrir fjárhagsaðstoð. Þetta fellur vel saman við að það er fyrst og fremst á sviði útgjalda til peningagreiðslna sem útgjöld á Islandi eru vemlega önnur en á hinum Norðurlöndunum. Aðra skýringu má finna í mismunandi áherslum stjórn- valda í löndunum. Annarstaðar á Norðurlöndum hefur sú leið verið farin í mun meiri mæli en á Islandi, að skattleggja íbúana og millifæra tekjumar til einstaklinga í gegnum tryggingakerfið.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208
Qupperneq 209
Qupperneq 210
Qupperneq 211
Qupperneq 212

x

Félags- og heilbrigðismál

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Félags- og heilbrigðismál
https://timarit.is/publication/1388

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.