Félags- og heilbrigðismál - 01.07.2003, Síða 94

92
Heilbrigðismál
6. Heilbrigðismál
Sicknesslhealth care
6.1. Útgjöld til heilbrigðismála
Tafla 6.1.1. sýnir að útgjöld vegna heilbrigðismála á föstu
verðlagi lækka milli áranna 1991 og 1993, en vaxa að nýju
frá árinu 1994 og hækka verulega árið 1998 eða um tæp 10%
og rúm 12% árið 1999. Árið 1998 aukast útgjöld til þjónustu
um 11% frá árinu áður og má gera ráð fyrir að þar gæti í
einhverju áhrifa nýs launakerfis opinberra starfsmanna.
Útgjöld til peningagreiðslna, sem að stærstum hluta eru
launagreiðslur í veikindum, lækka milli ára á föstu verðlagi
árin 1991-1996, vaxa milli ára eftir það og gætir þar áhrifa
hagsveiflunnar í meiri atvinnuþátttöku og hækkun launa. A
þessu verkefnasviði renna fjórir fimmtu allra útgjalda til
þjónustu og þar eru sjúkrahús stærsti einstaki liðurinn með
um 60% útgjalda.
Af peningagreiðslum eru samnings- og lögbundnar
launagreiðslur í veikindum langstærsti hlutinn. Greiðslur úr
sjúkrasjóðum stéttarfélaga á almennum vinnumarkaði, sem
greiða félögum sínum dagpeninga þegar launagreiðslum
líkur (réttur til launa í veikindum er minni en hjá opinberum
starfsmönnum) eru áætlaðar. Færa má rök fyrir að um eitthvert
vanmat sé að ræða, en ekki síður vantar upplýsingar til hvaða
annarrar þjónustu sjúkrasjóðimir greiða. I töflunni sést að
sjúkradagpeningarTryggingastofnunarnkisins, sem greiddir
em til veikra sem ekki hafa annan rétt, standa í stað á
tímabilinu og lækka því á föstu verðlagi.
Tafla 6.1.2. sýnir heildarútgjöld til heilbrigðismála sam-
kvæmt uppgjöri þjóðhagsreikninga á opinberum útgjöldum og
einkaneyslu. Þetta em upplýsingar sem sendar hafa verið af
hálfu Islands í gagnagmnn OECD um heilbrigðismál (OECD
Health Data). Þar sem þjónustugjöld, þ.e. kostnaðar-þátttaka
neytenda í þjónustu er ekki tekin með í NOSOSKO/Esspros
flokkunarkerfi útgjalda em heildarútgjöld í töflu 6.1.2. ekki
sambærileg við útgjöld til þjónustu í töflu 6.1.1., en bera má
saman útgjöld hins opinbera í fyrrnefndu töflunni við
þjónustuútgjöld í þeirri síðamefndu. Nokkur munur er á þeim
tölum, sem skýrist í meginatriðum af mismunandi færslum
útgjalda til sjúkrahúsa, hjúkrunar og endurhæfmgar. I töflu
6.1.2. era þau öll tekin með, en útgjöld vegna langlegudeilda
sjúkrahúsa og hjúkrunarheimila færast í NOSOSKO/Esspros
flokkunarkerfmu með útgjöldum til aldraðra og útgjöld vegna
endurhæfingar með útgjöldum til öryrkja.
6.2. Samanburður milli Norðurlanda
Samanburður milli Norðurlanda á þessu verkefnasviði sýnir
að útgjöld á íbúa á Islandi eru í hærri kantinum miðað við hin
löndin öfugt við útgjöld á öðrum sviðum. Utgjöld era hæst í
Noregi, þákemur Island. s vo S víþjóð en Danmörk og Finnland
reka lestina. Mest er varið til heilbrigðisþjónustu í Noregi,
þá kemur Island annað í röðinni, en minna er varið til hennar
í Svíþjóð, Finnlandi og Danmörku. Eins og fram kemur í
kafla 2.2. eru aldraðir lægra hlutfall íbúa á Islandi en í hinum
löndunum. Færa mætti rök fyrir því að það ætti að koma fram
í lægri útgjöldum til heilbrigðisþjónustu á Islandi. A móti
kemur þó að líklegt er að hagkvæmni stærðarinnar gæti í
heilbrigðisþjónustu í hinum mun fjölmennari grannlöndum
Islands.
Utgjöld til peningagreiðslna eru einnig mest í Noregi af
löndunum fimm eða 73% meiri en í Svíþjóð og 128% meiri
en á íslandi sem næst koma í röðinni. Taflan sýnir hve
þýðingamikilar launagreiðslur í veikindum era í íslenska
sjúkratryggingakerfinu og hve sérstakt það er miðað við hin
löndin að Noregi undanskildum. Þar eru greiðslur sjúkra-
trygginga einnig miklar, sem skýrir að peningagreiðslur á
þessu verksviði eru langhæstar þar.
Tafla 6.2.2. sýnir heilbrigðisútgjöld í hlutfalli af lands-
framleiðslu í löndum OECD árin 1980-2000. Tölumar era
fengnar frá OECD og byggja að hluta til á þjóðhagsreikningum
og sérstökum landsbundnum reikningum heilbrigðisútgjalda
og að hluta á „System of Health Accounts“, uppgjöri miðað við
nýjan staðal OECD sem aðildarlönd eru að byrja að tileinka
sér. Tölumar era því misjafnlega sambærilegar. Samkvæmt
ofangreindum upplýsingum era heilbrigðisútgjöld um og yfir
8% af landsframleiðslu á íslandi frá 1990 til 1997 sem er
lítillega hærra en að meðaltali í löndum OECD. Hlutfallið fer
síðan í 8,7% árið 1998 og í 9,5% árið 1999 og er þá orðið það
hátt að aðeins þrjú lönd OECD eru með hærra hlutfall,
Bandaríkin (13,7%). Sviss og Þýskaland (10,7%).
Hlutfall opinberra útgjalda af heilbrigðisútgjöldum í heild
í löndum OECD á sama tímabilikemurfram ítöflu 6.2.3. Þar
sést að hlutur hins opinbera lækkar á fslandi úr um 88% 1980
í 83% 2000. Þannig hefur hlutur einkaneyslu, þ.e. greiðslur
heimila á þjónustugjöldum, vaxið um þriðjung á tímabilinu.
Athyglisvert er hve Bandaríkin skera sig úr í töflunni sem
eina landið þar sem hlutur hins opinbera er vel innan við
helmingur þessara útgjalda.
6.3. Upplýsingar um peningagreiðslur og þjónustu
Fyrstu töflumar sem hér fylgja fjalla um fjölda heilbrigðis-
starfsmanna eftir starfsstétt og um setnar stöður í heilbrigðis-
þjónustunni eftir starfsstétt og tegund stofnana. Er efnið
fengið frá Landlæknisembættinu. Upplýsingar um hlutfall
vinnuafls frá vinnu vegna veikinda á tímabilinu eru áætlaðar
á grundvelli vinnumarkaðsrannsókna Hagstofu íslands.
Upplýsingar um fjölda viðtakenda greiðslna sjúkradag-
peninga eru hvorki tiltækar hjá sjúkrasjóðum verkalýðs-
félaga né hjá Tryggingastofnun. Birtar eru tölur um tilkynnt
slys til almannatrygginga og um vinnuslys á grundvelli
upplýsinga frá Tryggingastofnun og Vinnueftirliti ríkisins.
Þá eru tölur um dána eftir dánarorsökum frá Hagstofu. Tölur
um neyslu- og söluverðmæti lyfja eru fengnar hjá Heilbrigðis-
og tryggingamálaráðuneyti.
Upplýsingar um neytendur þjónustu á þessu verksviði sem
hér birtast eru einkum fengnar frá Tryggingastofnun, Land-
læknisembætti og heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti. í
sumum tilvikum liggja tölur ekki fyrir til ársins 2000. Á það
t.d. við tölur um starfsemi sjúkrahúsa, sem ná til ársins 1995.