Morgunblaðið - 07.06.2008, Síða 24

Á
rið er 1941, dagsetningin 16.
ágúst og síðari heimstyrjöldin í
algleymingi. Hópur fólks hefur
safnast á hafnarbakkanum í
Reykjavík og bíður í ofvæni. Lítil
frétt í Mogganum þennan sama
dag hefur vakið athygli: „Sennilegt er, að eitt-
hvað verði um að vera við höfnina um 10-leytið
fyrir hádegi og má vera, að bæjarbúar hafi gam-
an af að sjá hvað fram fer þar.“
Þrátt fyrir véfréttastílinn reynist klausan á
rökum reist. Um 11-leytið leggur breskur tund-
urspillir að bryggju og frá borði gengur sjálfur
Winston Churchill, forsætisráðherra Breta.
Vindlaveskið er ekki langt undan frekar en fyrri
daginn og þegar hann gerir stuttan stans í Al-
þingishúsinu er kominn tími fyrir smók.
„Hann lagði vindilinn frá sér við eina súluna í
alþingishúsinu. Lengi vel áttum við úrklippu úr
dagblaði þar sem sjá mátti Churchill og vindilinn
við súluna. Blaðamaðurinn sem tók þá mynd ætl-
aði að ná vindlinum en pabbi varð á undan hon-
um. Hann var alltaf þarna meira og minna því afi
minn, Árni Bjarnason var þingvörður á Alþingi á
þessum tíma.“
Það er Hjörleifur Hilmarsson sem er með orð-
ið. Í dag býr hann í húsi foreldra sinna sálugu,
Hilmars Árnasonar sem fæddur var 1913 og
Bjargar Hjörleifsdóttur. Hjörleifur á ekki í vand-
ræðum með að draga fram forláta vindlahólk
með skrúfuloki og út úr honum myndarlegan
vindil, reyktan til þriðjungs. Utan um vindilinn er
vafinn lítill gulnaður miði sem á stendur: „Vindill
hr. fors.ráðherra Churchills er hann skildi eftir
er hann kom í heimsókn til ríkisstjóra Íslands í
Alþingishúsinu þ. 16. ág. kl. 11:15 ’41.“ Það er
greinilegt að Hilmar hefur borið skynbragð á að
tóbakið atarna væri engin venjuleg gersemi.
Vindillinn er furðu heillegur, þrátt fyrir að
vera kominn á löggiltan ellilífeyrisaldur –
kannski svolítið þurr eins og búast má við af 67
ára öldungi en dökkur nokkuð langt upp í
óreykta endann sem Churchill hafði í munninum.
Uppáhalds vindlar forsætisráðherrans ku hafa
verið Havanavindlar af tegundinni Romeo y Juli-
eta svo ekki er ólíklegt að drjólinn atarna sé af
þeirri gerð. „Mér skilst að Churchill hafi aldrei
reykt vindlana nema hálfa og hafi svo alltaf lagt
þá frá sér hálfreykta. Kannski hefur hann verið
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Gersemi Churchill var frægur fyrir að stinga vindlum langt upp í munn sér og á stubbnum má sjá dökk ummerki eftir það, jafnvel þótt 67 ár séu liðin frá því að tendrað var í honum.
Lúrir á vindli úr munni Churchills
Sonurinn „Pabbi var mjög sérstakur, listfengur og
safnaði ýmsu,“ segir Hjörleifur Hilmarsson.
„Mér skilst að Churc-
hill hafi aldrei reykt
vindlana nema hálfa og
hafi svo alltaf lagt þá
frá sér hálfreykta.“
Söguleg Þessi hnúajárn voru notuð
í uppreisninni við Alþingi árið 1949.
Vindill, sem Winston Churchill tendraði í dagsheimsókn sinni til
Íslands árið 1941 er enn til í fórum sonar mannsins sem nappaði
honum hálfreyktum í Alþingishúsinu meðan á heimsókninni stóð.
Bergþóra Njála Guðmundsdóttir fann daufan ilm af vindilstubbi
breska forsætisráðherrans þegar hún skoðaði hann á dögunum.
að minnka reykingarnar með þessu móti?“ segir
Hjörleifur og hlær.
Hnúajárn og andaglasbretti Kjarvals
En það er fleira sem Hjörleifur lumar á úr fór-
um Hilmars Árnasonar. „Pabbi var mjög sér-
stakur,“ segir hann. „Hann var listfengur og safn-
aði ýmsu. Hann átti t.d. hnúajárn sem voru notuð í
uppreisninni við Alþingishúsið 1949 – þessari
frægu þegar löggan beitti táragasi og kylfum – og
þau eru enn til.“ Í þeim töluðu orðum vindur hann
sér yfir í næsta herbergi og kemur til baka með
fagurlega sveigð og augljóslega gömul hnúajárn.
„Þetta notuðu menn í bardaganum. Ég veit ekki
hvort löggurnar eða mótmælendurnir áttu þau en
þó virðast þau vera fyrir frekar litla hönd.“
Hilmar átti marga vini úr listageiranum, enda
stefndi hugur hans á sínum tíma til listnáms.
„Hann byrjaði að læra leirkerasmíð og fleira í list-
vinahúsinu efst á Skólavörðustíg hjá Guðmundi
frá Miðdal. Svo ætlaði hann til Þýskalands í frek-
ara nám en þá skall stríðið á þannig að ekkert
varð úr því. Hann sagði manni ýmsar sögur frá
þessum tíma – að það hafi þurft skömmtunarmiða
fyrir öllu og jafnvel þurft að sækja um leyfi til að
verða sér úti um einn sementspoka. Þetta voru
víst ótrúlegir tímar.“
Einn af þeim sem Hilmar kynntist persónulega
var Jóhannes Kjarval, en þá vann Hilmar hjá Raf-
magnsveitu Reykjavíkur, m.a. við að loka fyrir
rafmagn þegar kúnnarnir stóðu ekki í skilum.
„Kjarval var náttúrlega peningalítill og pabbi var
því oft í heimsókn hjá honum svo þeir voru farnir
að þekkjast.“ Hjörleifur grípur mynd ofan af vegg
þar sem handbragðið leynir sér ekki. „Þessa gaf
Kjarval pabba. Hún er máluð á tréplötu sem er
svolítið sérstök.“ Þegar Hjörleifur snýr myndinni
við kemur í ljós að hún er máluð á tréplötu en á
baki hennar eru ristir fagurlega lagaðir bókstafir,
í stafrófsröð. „Kallinn hafði svo gaman af því að
fara í andaglas með vinum og félögum og notaði
þetta bretti fyrir það. Einhvern tímann hefur
hann svo gripið það til að mála á.“
Sennilega eru fleiri dýrgripir sem leynast á
heimili Hjörleifs. „Ég er enn með skrifborðið hans
pabba þar sem hann geymdi gamla peningaseðla,
myntir og alls kyns dót. Þannig að það er ýmislegt
til ef maður barar gramsar.“
| ben@mbl.is
Náði vindlinum
Hilmar Árnason.
Frá Reykjum Churchill hitti
m.a. Valtý Stefánsson,
ritstjóra Morgunblaðsins
í heimsókn sinni.
Þingvörðurinn
Árni Bjarnason.
Hveiti eða brauð? Skömmtunar-
miði úr fórum Hilmars.
|laugardagur|7. 6. 2008| mbl.is
daglegtlíf