Morgunblaðið - 07.06.2008, Side 30

30 LAUGARDAGUR 7. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FORSENDA
byggðar hvar sem er á
landinu er að í boði sé
atvinna fyrir íbúana.
Af ýmsum ástæðum
hefur hallað undan fæti
í þessum efnum á und-
anförnum árum á
Norðausturlandi. Á
síðastliðnum tíu árum
hefur íbúum á svæðinu frá Húsavík
til Raufarhafnar, sem nú heitir
Norðurþing, fækkað um 15%. Mest
hefur fækkað í aldurshópnum 40 ára
og yngri, eða um 25%. Með byggingu
álvers á Bakka gefst gullið tækifæri
til að snúa vörn í sókn í atvinnu-
málum og skjóta styrkari stoðum
undir atvinnulífið á landsvæðinu. Ál-
verið mun skapa á bilinu 300-400 ný
framtíðarstörf auk fjölda afleiddra
starfa, en áhrifa þeirra mun gæta
langt út fyrir Norðurþing, ekki síst á
Akureyri og Eyjafjarðarsvæðinu.
Á næsta ári verður hafist handa
við gerð Vaðlaheiðarganga. Með til-
komu þeirra munu samgöngur milli
Akureyrar og Húsavíkur batna
verulega sem og möguleikar fólksins
á svæðinu til að sækja vinnu og þjón-
ustu út fyrir heimabyggð. Segja má
að með gerð Vaðlaheiðarganga verði
það atvinnusvæði sem álverið er
reist á stærra og betur í stakk búið
til þess að taka á móti svo stórum
vinnustað á sama hátt og göngin
veita álverinu greiðari aðgang að
vinnuafli.
200 ný störf í Eyjafirði
Í skýrslu um samfélagsleg áhrif
byggingar álvers á Bakka kemur
fram að ætla megi að í Eyjafirði
verði til um 200 ný störf
ef af verkefninu verður.
Þau störf eru af ýmsu
tagi. Meðan á uppbygg-
ingu stendur opnast
ýmsir möguleikar fyrir
þau fjölmörgu fyr-
irtæki og verktaka sem
starfa í bygginga- og
tæknigeiranum. Til
lengri tíma litið má
gera ráð fyrir að þjón-
ustu- og þekkingariðn-
aður á Akureyri og í
Eyjafirði geti vaxið á
grundvelli þessarar
starfsemi. Hér er mikilvægt að hafa
það í huga að mörg þeirra afleiddu
starfa sem til verða í tengslum við
uppbyggingu og rekstur áliðnaðar
eru störf sem krefjast háskóla-
menntunar auk þess sem þörfin fyrir
rannsóknarstarfsemi af ýmsu tagi
vex. Full ástæða er þess vegna til að
ætla að við Háskólann á Akureyri
skapist möguleikar til vaxtar og þró-
unar, að skólinn styrkist vegna
byggingar og reksturs álversins um
leið og nálægð hans verður styrkur
fyrir starfsemina.
Sveitarfélögin samstiga
Sveitarfélögin í Eyjafirði hafa
flest lýst stuðningi sínum við þetta
verkefni með bókunum í sveit-
arstjórnum eða byggðaráðum og
ljóst er af umræðum í bæjarstjórn
og bæjarráði Akureyrar að drjúgur
meirihluti bæjarfulltrúa er hlynntur
þessari framkvæmd. Bæjarráð Ak-
ureyrar bókaði stuðning við álver á
Bakka í febrúar síðastliðnum og
samskonar stuðningsyfirlýsingar
hafa komið frá öðrum sveit-
arfélögum í firðinum. Vilji sveit-
arstjórnarmanna og íbúa í Eyjafirði
stendur til þess að af þessu verkefni
geti orðið vegna þess að fram-
kvæmdin er mikilvæg fyrir Húsavík
og Norðausturland en jafnframt
vegna þeirrar eindregnu afstöðu
okkar að framkvæmdin sé mikilvæg
og skynsamleg fyrir landið allt.
Aukum og tryggjum lífsgæðin
Íslendingar hafa alltaf byggt af-
komu sína á nýtingu þeirra nátt-
úrulegu gæða sem landið hefur upp
á að bjóða. Íbúar Norðausturlands
þurfa nú á því að halda að grundvöll-
ur byggðar á svæðinu sé tryggður
með uppbyggingu öflugrar atvinnu-
starfsemi. Það liggur beint við að
nýta þá náttúruorku sem er á svæð-
inu til að snúa vörn í sókn í atvinnu-
málum og það má gera með upp-
byggingu jarðorkuvers og síðan
álvers á Húsavík. Það er skylda
stjórnvalda á hverjum tíma að stuðla
að jafnvægi í byggð landsins og jöfn-
um aðgangi íbúanna að lands og lífs-
ins gæðum. Það jafnvægi má auð-
veldlega tryggja á Norðausturlandi
með því að gefa íbúum þess svæðis
færi á að nýta þá auðlind sem þar er
að finna, orkuna í iðrum jarðar. Ey-
firðingar og Þingeyingar eru sam-
stiga í stuðningi sínum við slíka upp-
byggingu og hvetja stjórnvöld til
þess að hvika hvergi frá stuðningi
sínum við verkefnið.
Hvergi verði hvikað
frá stuðningi við Bakka
Hermann Jón Tóm-
asson
skrifar um atvinnu-
uppbyggingu á
Norðurlandi
»Norðlendingar eru
samstiga í stuðningi
sínum við uppbyggingu
á Bakka og hvetja
stjórnvöld til þess að
hvika hvergi frá stuðn-
ingi sínum við verk-
efnið.
Hermann Jón
Tómasson
Höfundur er formaður bæjarráðs
Akureyrar fyrir hönd Samfylking-
arinnar.
GESTRISNI hefur
löngum verið dyggð í
augum Íslendinga. Frá
unga aldri lesum við
um hvernig forfeður
okkar og mæður á ferð
um landið nutu húsa-
skjóls og matar ætt-
ingja eða ókunnugra
sem oft bjuggu sjálfir við þröngan
kost. Vel var gjört við gesti og gang-
andi. Annað var skömm, enda
mannslíf oft í húfi.
Þótt samfélagsbreytingarnar eftir
seinni heimstyrjöld drægju úr vægi
gestrisni Íslendinga má segja að
mikilvægi hennar hafi aukist aftur í
hnattvæðingu nútímans. Í stað sam-
landans sem þáði viðurgjörning áður
tökum við á móti fólki af öðrum upp-
runa, frá öðrum löndum, oft fjar-
lægum og ólíkum okkar. Sumir þess-
ara gesta koma sem makar
Íslendinga til að setjast hér að til
frambúðar. „Blönduðum“ hjóna-
böndum hefur fjölgað undanfarin ár
og hefur mikið verið rætt og ritað um
að samfélag okkar, félagslegt kerfi
og löggjöf sé illa undirbúið til að tak-
ast á við þær breytingar sem óhjá-
kvæmilega fylgja slíkum gestkom-
um. Markmið þessarar greinar er að
benda á brotalöm þar.
„Misjafn sauður í mörgu fé.“ Hið
gamla máltæki gildir enn þótt sam-
félagsgerð okkar hafi breyst. Flestir
Íslendingar eru enn góðir gestgjafar
en alltaf eru einhverjir sem bregðast
skyldum sínum, bjóða hingað gestum
og veita þeim ekki sómasamlegar
móttökur. Sú hegðun snýr því miður
einnig að erlendum maka sumra sem
hafa oftar en ekki yfirgefið samfélög
sín, sagt upp vinnu og/
eða selt eigur sínar, og
stundum slitið kær fjöl-
skyldubönd, jafnvel
brotið allar brýr að
baki sér. Allt til að gift-
ast íslenskum ein-
staklingi sem að auki
aðhyllist ólík trúar-
brögð. Gestir þessir
mega hingað komnir
sumir þola illa meðferð,
andlegt og líkamlegt of-
beldi. Þeir vita ekki
hvert þeir eiga að snúa
sér, eru félagslega einangraðir,
ómælandi á íslenska og jafnvel enska
tungu. Séu þeir með uppsteyt hótar
íslenski „gestgjafinn“ þeim skilnaði
og „heimsendingu“. Sé gesturinn frá
landi utan EES hefur hann, í mörg-
um tilvikum, ekki réttindi til að
dvelja hér á eigin forsendum. Gest-
gjafinn gengur jafnvel svo langt að
segja að það geri ekkert til þótt mak-
inn fari, aðrir komi í hans stað. Gest-
urinn hefur um tvennt að velja: fara
aftur heim til íslensks maka síns í að-
stæður sem fæstir kjósa sjálfviljugir,
eða snúa til baka til heimalandsins
þar sem ýmsir erfiðleikar bíða hans,
s.s. atvinnu- og/eða húsnæðisleysi og
jafnvel útskúfun ættingja.
Þessum greinarskrifum er ætlað
að vekja okkur öll til umhugsunar
um að ábyrgð fylgir því að bjóða til
okkar gestum. Í fyrsta lagi hvílir
ábyrgð á Íslendingum sem ákveða að
bjóða til sín erlendum maka. Ekki
skal leika sér með líf og aðstæður
annarra. Þótt við Íslendingar séum
heppnir, hér er næg vinna og lífið til-
tölulega auðvelt, félagslegt kerfi tek-
ur við ef eitthvað bjátar á, er svo ekki
allsstaðar. Þess vegna verður
ákvörðun um búferlaflutning að vera
vel ígrunduð og ábyrgðin að ná alla
leið – líka ef hjónabandið gengur
ekki. Það er ekkert grín að vera bú-
settur í fjarlægu og framandi sam-
félagi, búinn að brjóta brýr að baki
sér og enda í ofangreindum að-
stæðum.
Í öðru lagi má nefna ábyrgð okkar
allra. Við erum öll gestgjafar. Þótt
stöku samlandar standi ekki í stykk-
inu er ekki þar með sagt að við hin
getum ekki gert betur og viðhaldið
fornri ímynd. Ef við vitum af lélegum
gestgjafa sem misnotar gest sinn er
skylda okkar að skerast í leikinn,
ekki sitja hjá og hugsa að þetta komi
okkur ekki við.
Í þriðja lagi hvílir ábyrgð á lög-
gjafarvaldi og framkvæmdavaldi.
Samkvæmt núgildandi lögum um er-
lenda ríkisborgara utan ES eru gest-
ir okkar sem hér er fjallað um oft í
erfiðum aðstæðum, réttindalausir og
verða sendir heim. Þeir geta átt erf-
itt með að fá tilskilin leyfi til að fram-
fleyta sér á meðan þeir bíða eftir að
kerfið taki mál þeirra fyrir. Gangi
gestgjafar þeirra í skrokk á þeim
kostar eitt áverkavottorð 26.000
krónur fyrir þá sem ekki hafa að-
gang að heilbrigðiskerfi okkar. Það
er erfiður biti að kyngja þegar tekj-
urnar eru engar! Flestir þessara ein-
staklinga hafa ekkert annað til saka
unnið en að sætta sig ekki við heim-
ilisofbeldi. Það á enginn að þurfa að
þola og er ekki viðurkennd hegðun
hér á landi. Er þetta réttlátt?
Grimmd í garð gesta
Ábyrgð fylgir því
að bjóða
til okkar gestum,
segir Hildur Guð-
mundsdóttir
» Stöðu erlendra maka
Íslendinga frá lönd-
um utan EES sem beitt-
ir eru ofbeldi á heim-
ilum sínum er verulega
ábótavant. Ábyrgðin er
okkar.
Hildur Guðmundsdóttir
Höfundur er mannfræðingur
og starfar í Kvennaathvarfinu.
DAGANA 7. til 8.
júní heldur Samband
ungra framsókn-
armanna þing sitt.
Um er að ræða 70 ára
afmælisþing en sam-
bandið var stofnað á
Laugarvatni hinn 13.
júní árið 1938. Æ síð-
an hefur SUF verið
aflvaki nýrra og
ferskra hugmynda
innan Framsókn-
arflokksins og innan
vébanda sambandsins
hafa margir leiðtogar
flokksins stigið sín
fyrstu skref. Nægir
þar að nefna tvo af
núverandi leiðtogum
flokksins, en Guðni
Ágústsson var for-
maður SUF á ár-
unum 1980 til 1982 og
Siv Friðleifsdóttir
leiddi samtökin fyrst
kvenna á árunum
1990 til 1992.
Það hefur frá upp-
hafi verið eitt af helstu markmiðum
SUF að berjast fyrir framgangi
ungs fólks innan Framsókn-
arflokksins og er það ekki ofsögum
sagt að Framsóknarflokkurinn hafi
verið flokka duglegastur við að
veita ungu og efnilegu fólki tæki-
færi. Þegar horft er til sögunnar
stendur vitaskuld upp úr sú stað-
reynd að Eysteinn Jónsson settist
fyrst á Alþingi Íslendinga aðeins 26
ára gamall og var orðinn fjár-
málaráðherra ári síðar. Halldór Ás-
grímsson var einnig aðeins 26 ára
gamall þegar hann var fyrst kjör-
inn á þing. Kosningarnar 2003 voru
svo frá sjónarhóli ungs framsókn-
arfólks sérstaklega ánægjulegar.
Þá náðu bæði formaður og varafor-
maður SUF kjöri til Alþingis.
Dagný Jónsdóttir, þá
27 ára og Birkir Jón
Jónsson sem varð þar
með næstyngsti Al-
þingismaður til þessa,
aðeins 23 ára gamall.
Einnig verður að nefna
núverandi ritara
Framsóknarflokksins,
Sæunni Stefánsdóttur
en hún var kjörin í það
embætti um svipað
leyti og hún tók sæti á
Alþingi, þá 28 ára göm-
ul. Og þvert á það sem
menn kunna að halda
að þá er núverandi
þingflokkur Framsókn-
armanna að meðaltali
yngstur allra þing-
flokka á Alþingi og tæp
30% hans eru á SUF-
aldri.
Þó að árangur ungs
fólks innan stjórn-
málaflokka verði ef til
vill ekki metinn eftir
fjölda ungra þing-
manna þá hlýtur þessi
upptalning að sýna
fram á að það að innan
Framsóknarflokksins
er ungu fólki treyst til
verka og fyrir því er borin virðing.
SUF hefur undanfarin 70 ár verið
merkisberi ungs fólks í flokknum
og þó að stundum hafi gefið á bát-
inn og gustað um menn og málefni
þá hefur sambandið og þeir ein-
staklingar sem því hafa stýrt á
hverjum tíma aldrei gefist upp í
baráttu sinni fyrir hagsmunum
ungs fólks. Á afmælisþingi SUF
munu koma saman framtíðarfor-
ystumenn Framsóknarflokksins,
móta stefnu sambandsins og kjósa
sér nýjan formann og stjórn. Miðað
við það mannval sem þar býður sig
fram til starfa er ljóst að Fram-
sóknarflokkurinn þarf ekki að
kvíða framtíðinni.
Öflugt SUF í 70 ár
Stefán Bogi Sveins-
son skrifar í tilefni
70 ára afmælis SUF
Stefán Bogi Sveinsson
» Samband
ungra fram-
sóknarmanna
heldur nú upp á
70 ára afmæli
sitt og er stolt af
velgengni og
áhrifum ungs
fólks innan
Framsókn-
arflokksins fyrr
og nú.
Höfundur er varaformaður SUF.
NÝLEGA birtist
grein eftir dósent við
auðlindadeild Háskól-
ans á Akureyri undir
fyrirsögninni Er ýsu-
stofninn að hrynja
líka?
Höfundur grein-
arinnar fullyrðir að all-
ar líkur séu á því að
einhver ofveiði sé búin
að erfðabreyta ýsunni
og minnka meðalýs-
una um þriðjung á ör-
fáum árum og var sú
skýring gefin að ýsan
væri nú þriðjungi létt-
ari en hún var 1987.
Með greininni fylgdi
síðan nær óskiljanlegt línurit þar
sem viðmiðunarstofn var bæði bak-
reiknaður og framreiknaður.
Þessi framsetning er mjög kúnst-
ug í ljósi þess að ýsustofninn var
reiknaður þrisvar sinnum stærri ár-
ið 2007 en 1987 og á þessum 20 árum
hafði meðalvöxtur ýsunnar bæði ris-
ið og hnigið nokkrum sinnum.
Í sjálfu sér er það eðlilegasti hlut-
ur í náttúrunni að meðalvöxtur drag-
ist saman þegar þéttleiki dýra vex
og minna er að bíta og brenna fyrir
hvern og einn einstakling en það
sem flækir dæmið er að með hlýnun
sjávar óx útbreiðslusvæði ýsunnar
sem leiddi til stærri veiðistofns.
Það er löngu orðið tímabært að
þeir sem fjalla um vöxt og viðgang
fiskistofna hætti að líta á hverja og
eina fisktegund sem sjálfstæða ein-
ingu sem lifir sínu lífi í samræmi við
reikniformúlu þar sem veiðin er eina
breytan sem ekki er óbreytanlegur
fasti. Í fyrra var mikil
umræða um sandsílið,
þ.e. að nýliðun hefði
brugðist nokkur ár í
röð, og höfðu ýmsir
áhyggjur af framtíð
sandsílastofnsins og
fugla, s.s. lundans, sem
lifa á sílinu í ljósi þeirr-
ar umdeildu kenningar
að hrygningarstofn
þurfi að vera stór til að
gefa mikla nýliðun.
Ýmsum kenningum
var haldið á lofti, t.d.
voru gróðurhúsaáhrifin
illræmdu dregin fram
þrátt fyrir að sílið góða
lifi miklu sunnar í mun
heitari sjó.
Nú berast þær fréttir
frá sjómönnum að
sandsílið virðist vera
við hestaheilsu þar sem þorskurinn
lítur vart við beitu á önglum sem
lagðir eru á botni og út úr þeim
þorskum sem veiðast vellur sílið.
Það skyldi þó aldrei vera að ástæðan
fyrir því að það sé farið að bera á
aukningu í síli sé sú að ýsan sé farin
að gefa eftir.
Allt tal um hrun fiskistofna og
eyðingu þeirra er orðum aukið. Það
er ekkert óeðlilegt að fiskistofnar
sveiflist, hvort sem það er þorsk-
urinn, ýsan eða sandsílið. Það er frá-
leitt að ætla að það hlaðist upp ein-
hver ógrynni af fiski í hafinu við það
eitt að veiðum sé hætt eða þær
minnkaðar. Það ætti Íslendingum að
vera ljóst ef skoðuð er tveggja ára-
tuga reynsla af kvótakerfinu þar
sem minnkaðar veiðar hafa alls ekki
leitt til þess að hægt verði að veiða
meira síðar.
Að hrynja upp á við
Sigurjón Þórðarson
skrifar um ástand
fiskistofna
Sigurjón Þórðarson
» Allt tal um
hrun fiski-
stofna og eyð-
ingu þeirra er
orðum aukið.
Höfundur er líffræðingur.