Morgunblaðið - 07.06.2008, Síða 32

32 LAUGARDAGUR 7. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
GÓÐIR landsmenn. Ég er hjúkr-
unarfræðingur og vinn nú nokkrar
vaktir í mánuði á hjúkrunarheimili
fyrir aldraða. Ég hef í rúm 45 ár unn-
ið á ýmsum sviðum hjúkrunar, en er
nú við það að gefast upp! Ekki vegna
þess, að ég telji starfsþrekið brostið,
þótt stundum stappi nærri eftir 8 til 9
tíma vinnulotur, þar sem sífellt eru
þrjú til fjögur úrlausnarefni, sum
mjög brýn, sem bíða afgreiðslu, með-
an einu er sinnt.
Nei, ég er við það að gefast upp
vegna þess að ég er farin að efast svo
mjög um réttmæti þess að starfa
áfram við ríkjandi aðstæður, þ.e.
mannekluna, vinnuálagið og fjár-
sveltið sem yfirleitt er hið sama á
þessum stofnunum. Akkorð í hjúkr-
unar- og umönnunarstörfum leiðir
aðeins til lélegrar þjónustu og því er
mér að verða þátttakan í henni
óbærileg. Nú er ekki ljóst hvort
hjúkrunarfræðingar ná fram kjara-
samningum án verkfalls, en BSRB
hefur samþykkt sína samninga án
þess að ná því yfirlýsta baráttumáli
framgengt að fá hækkuð sérstaklega
laun kvenna og umönnunarstétta
innan sinna vébanda. Samt er þetta
líka yfirlýst stefna ríkisstjórn-
arinnar.
Ágætu valdhafar og landsmenn
allir. Við getum ekki lengur unað við
óbreytt ástand. Kaup og kjör þessara
stétta verður að bæta verulega nú
þegar, áður en grunnstoðir þeirrar
þjónustu, er við veitum, bresta. Og
hjúkrunarfræðingar allir, góðir fé-
lagar, sýnum nú samstöðu með sam-
starfsmönnum okkar og aðstoð-
arfólki og semjum ekki fyrir okkur,
fyrr en tryggt er að ríkisstjórnin
standi við sína stefnu, líka gagnvart
þeim. Ég veit og trúi því, að engin
okkar, sem göngum vaktina og
vinnum í náinni samvinnu við þessar
stéttir, viljum una við þetta ástand
lengur. Við verðum að auka aðsókn
og eftirspurn til þessara starfa og
það verður ekki gert með öðrum
hætti. Góð og örugg hjúkrunarþjón-
usta verður aldrei veitt nema hún sé
byggð á grunni góðrar umönnunar-
þjónustu almennt. Þetta vitum við öll.
Kæru landsmenn, standið nú með
okkur í kjarabaráttu okkar og þeirra
svo að ekki komi til verkfalla. Látið í
ykkur heyra og hjálpið okkur að
halda uppi góðri hjúkrunar- og
umönnunarþjónustu fyrir þá sem
hennar þarfnast. Hún verður ekki
endalaust veitt af allt of fáum ör-
þreyttum og illa launuðum starfs-
mönnum, hversu frábærir sem þeir
annars eru.
Ykkar einlæg
ÞÓRA Á. ARNFINNSDÓTTIR
geðhjúkrunarfræðingur.
Ákall til hjálpar umönn-
unar- og hjúkrunarstéttum
Frá Þóru Á. Arnfinnsdóttur
HÚN hefur varla
farið fram hjá mörg-
um, sú holskefla gagn-
rýni sem undanfarið
hefur komið fram á ís-
lenska sjúkraskrár-
kerfið SAGA.
Fjallað hefur verið
um þetta meðal ann-
ars á Læknaþingi ný-
verið, í Læknablaðinu síðasta (laek-
nabladid.is) og í ýmsum fjölmiðlum.
Skemmst er að minnast greinar
Friðriks E. Yngvasonar yfirlæknis
á lyflækningadeild FSA í Mbl. 18.
maí sl. Eitthvað virðist nú hafa
dregið úr þessari „skjálftavirkni“
síðastliðnar vikur. Kvikan bullar þó
enn undir yfirborðinu. Ekki virðist
hörð gagnrýnin þó ætla að leiða til
viðbragða stjórnvalda að séð verð-
ur.
Snemma á 10. áratugnum var
ákveðið á æðstu stöðum að SAGA
skyldi vera það sem notað yrði á ís-
lenskum sjúkrahúsum í framtíðinni.
Hvernig sú ákvörðun varð til virðist
enginn vilja vita lengur. Kerfi
þetta, sem upphaflega var hannað
af vanefnum fyrir heilsugæslustöð,
var gert að „ríkisstaðli“ fyrir
sjúkrahús landsins og
eftir lagfæringar sem
kostuðu hátt í milljarð
var það tekið í notkun
sem sjúkraskrárkerfi á
Landspítalanum.
SAGA hentar engan
veginn til notkunar á
sjúkrahúsum. Eðli
þess er „eyðu-
blaðakerfi“ og skipu-
lag gagna í kerfinu
byggir á verklagi og
þörfum heilsugæslu.
Þetta ásamt seinni tíma
misvel heppnuðum lagfæringum án
heildrænnar endurskipulagningar
hefur haft þau áhrif að það ríkir
nánast glundroði í kerfinu. Meðal
annars er ómögulegt að hafa yf-
irsýn yfir sjúkrasögu einstaklings
ef heimsóknir eru orðnar margar.
Reynt er að telja okkur notend-
unum trú um að við þurfum bara að
leggja okkur fram um að læra á
kerfið. Líkja má því við að reyna að
kenna okkur að nota bíl þar sem
þarf að opna hanskahólfið til að
finna bremsuna eða að færa sætið
aftur og kveikja á miðstöðinni til
þess að setja í bakkgír.
Það er svo sem ekki í frásögur
færandi þó að í ljós komi eftir langa
notkun að eitthvert tölvukerfi upp-
fylli ekki lengur þarfir og kröfur og
skipta þurfi því út. Vandamálið hér
er að SAGA var dæmd úr leik fyrir
löngu síðan. Samt var ekkert raun-
hæft gert í því. Skömmu eftir inn-
leiðingu SAGA á Landspítala fóru
notendur og upplýsingatæknifólk
að benda á það með rökum að kerf-
ið væri óhentugt og jafnvel ónot-
hæft og þar að auki meingallað og
tæknileg blindgata.
Íslensk erfðagreining vissi líka
vel að SAGA væri óhæft til gagna-
söfnunar. ÍE lagði í byrjun ald-
arinnar fram fjármagn til nýs
upplýsingakerfis fyrir Íslendinga.
Nefnd á vegum forstjóra spítalans
sló því á sama tíma föstu að SAGA-
kerfið væri ónothæft og setti af
stað undirbúningsvinnu að nýsmíði
sjúkragagnakerfis. Fjöldi starfs-
manna tók frá 2000 til 2003 þátt í
að búa til lýsingar á því hvernig við
þyrftum að hafa það kerfi. Sú vinna
datt svo, eins og kunnugt er, upp
fyrir þegar ÍE fékk ekki það sem
hún vildi í gagnagrunnsmálinu. Eft-
ir liggja ferkílómetrar af ágætum
skjölum sem eru óðum að verða úr-
elt.
Þrátt fyrir að það lægi ljóst fyrir
þegar í upphafi aldarinnar að
SAGA væri ónýtt kerfi, hefur gríð-
arlegum fjármunum verið varið í að
breiða það út um landið. Sjúkra-
stofnanir voru þrátt fyrir mótmæli
notenda knúnar til að innleiða það
til dæmis á Akranesi og á Akureyri.
Eitt skýrasta dæmið um þessa
sóun er innleiðing þess á Fjórð-
ungssjúkrahúsinu á Akureyri. Það
var fokdýr aðgerð, meðal annars
vegna þess að SAGA er með ein-
dæmum þurftafrekt forrit svo
skipta þurfti út öllum vélbúnaði.
Það þýddi líka verulega afturför í
upplýsingatækni fyrir Handlækn-
ingadeild FSA sem notaði eigið
ódýrt, skilvirkt, öruggt og not-
endavænt upplýsingakerfi sem full-
nægði mjög vel þeirra þörfum.
Auðvitað mátti endurnýja og upp-
færa það kerfi en starfseminni var
síður en svo greiði gerður með að
henda því út fyrir mun verra
sjúkraskrárkerfi sem aðeins jók
vinnuálag og minnkaði skilvirkni.
Alvarlegast er þó að notendur
SAGA á FSA hafa orðið varir við
meinlega galla innan kerfisins sem
beinlínis ógna öryggi sjúklinga.
Þeir hafa skrásett slík tilvik og
krafist úrlausna en seljandinn hefur
ekki enn leyst það mál á viðunandi
hátt.
Grímseyjarferjan og áhorf-
endastúka KSÍ í Laugardal fóru
verulega fram úr kostnaðaráætl-
unum. Þær framkvæmdir hafa nú
verið endurskoðaðar og ábyrgir að-
ilar margskammaðir. Þessar fjár-
festingar munu samt skila góðu
verki þegar þar að kemur. Ferjan
mun fljóta og unnendur knatt-
spyrnu munu njóta en SAGA er
enn að draga til sín tugmilljónir í
„endurbætur“ án þess að skila einu
sinni ásættanlegu notagildi.
Ríkisendurskoðun ætti nú að
snúa stækkunarglerinu að þessari
risavöxnu fjárfestingu sem enn er í
gangi og rannsaka þróunarsögu
hennar og raunverulegan kostnað.
Af því má eflaust draga marga lær-
dóma.
SAGA er það versta sem komið
hefur fyrir íslenska heilbrigð-
iskerfið fyrr og síðar. Sinnuleysi
stjórnenda gegnum tíðina í þessu
máli er með eindæmum og hefur
seinkað framþróun í upplýs-
ingatækni heilbrigðiskerfisins um
áratugi. Ástandið versnar bara
meðan ekkert er gert til þess að
breyta raunverulega um stefnu.
SAGA marar í hálfu kafi og mun
gera áfram. Best væri að hætta að
sjóða í rifurnar og mála yfir ryðið á
þeim dalli. Nú þarf frekar að leggja
milljónirnar í að finna og sjósetja
nýtt og nothæft skip.
Grímseyjarferjan hin fyrri – næsta
verkefni Ríkisendurskoðunar?
Björn Geir Leifsson
skrifar um tölvu-
kerfi heilbrigð-
isstofnana
» Grímseyjarferjan
nýja er góð fjárfest-
ing miðað við sjúkra-
skrárkerfið SAGA sem
enn kostar tugmilljónir í
endurbætur þó það hafi
löngu verið dæmt
ónýtt.
Höfundur er skurðlæknir og áhuga-
maður um nothæfa upplýsingatækni.
Björn Geir Leifsson
Í SUMAR efnir
VÍS til þjóðarátaks
gegn umferðaslysum í
sjöunda skipti. Í ár
verður lögð áhersla á
að brýna fyrir öku-
mönnum að þeir haldi
ekki út í umferðina í
tímaþröng og stressi
heldur gefi sér rúman
tíma þegar þeir
skipuleggja ferðir sín-
ar. Vakin er athygli á
hættunni sem fylgir
því þegar ökumenn
setjast undir stýri án
þess að vera í and-
legu jafnvægi. Öku-
menn sem eru í upp-
námi, hvort sem það
er vegna þreytu,
deilumála eða annarra persónu-
legra ástæðna, eru líklegri til að
lenda í óhöppum en aðrir. Yf-
irskrift átaksins er „Gefðu þér
tíma“.
Samkvæmt upplýsingum frá
Rannsóknarnefnd umferðarslysa
voru deilur, rifrildi og andlegt upp-
nám undanfari fjögurra af 15 bana-
slysum í umferðinni árið 2007. Í
þremur þessara tilfella kom áfengi
einnig við sögu. Reynslan sýnir að
slík slys verða gjarnan að sum-
arlagi þegar fólk er að skemmta
sér og skemmtunin snýst upp í
andhverfu sína þegar upp kemur
ágreiningur og viðkomandi ekur á
brott. Aksturslag þessara öku-
manna einkennist oft af kæruleysi,
hraðakstri og skeytingarleysi
gagnvart hættum en með því
leggja þeir bæði líf sitt og annarra
í hættu.
Meðal þeirra þátta sem trufla
einbeitingu ökumanna og sem
Þjóðarátak VÍS beinist að í ár er
notkun farsíma án handfrjáls bún-
aðar. Það fer ekki á milli mála að
fylgjast þarf mun betur með því að
ökumenn tali ekki í síma á ferð
nema þeir noti handfrjálsan búnað.
Það vekur athygli að á sama tíma
og skráðir eru 308 þúsund farsím-
ar hér á landi og bílaeign hefur
aldrei verið meiri, þá
voru á árunum 2001 til
2006 aðeins 625 öku-
menn kærðir að jafnaði
á ári fyrir að tala í
síma undir stýri (tölur
af vef RLS). Þrátt fyr-
ir að kærum hafi fjölg-
að í 1338 árið 2006 er
ljóst að það þarf að
leggja mun meiri
áherslu á að breyta
þessu hegðunarmynstri
ökumanna enda er það
vaxandi áhættuþáttur í
umferðinni hér á landi.
Sem dæmi um að
ólögleg farsímanotkun
ökumanna fer síst
minnkandi kom fram í
könnun, sem VÍS lét
gera milli kl. 16:00 og
18:00, mánudaginn 2.
júní, að 343 ökumenn
sem óku til suðurs um
gatnamót Reykjanes-
brautar og Bústaða-
vegar á þessum tíma voru að tala í
farsíma án handfrjáls búnaðar. Alls
óku um það bil 8.000 bifreiðar um
gatnamótin í þessa átt á fyrr-
greindu tímabili og af ökumönnum
sem töluðu í farsíma undir stýri án
handfrjáls búnaðar voru 22 at-
vinnubílstjórar en 321 almennur
bílstjóri. Okkar könnun náði aðeins
til aksturs í aðra áttina á einum
gatnamótum í Reykjavík á tveggja
klukkustunda tímabili. Á þessum
stutta tíma vorum við vitni að álíka
mörgum brotum og að jafnaði voru
kærð á öllu landinu á sex mánaða
tímabili á árunum 2001 til 2006.
Það sjá það allir að hér þarf að
verða breyting á. Lögreglan þarf
að gera stórátak í því að kæra þá
sem brjóta umferðarlögin á þennan
hátt og stefna þannig eigin lífi og
annarra í stórhættu. Með Þjóðar-
átaki VÍS vill félagið virkja alla
þjóðina í baráttunni við umferð-
arslysin og beina um leið sér-
staklega athyglinni að hinum und-
irliggjandi ástæðum
umferðarslysanna sem oft eru
tímaskortur, andvaraleysi og
streita. Gefum okkur tíma í um-
ferðinni og komumst heil á áfanga-
stað.
Gefðu þér tíma
Ragnheiður Dav-
íðsdóttir vekur at-
hygli á átaki VÍS
gegn umferð-
arslysum
Ragnheiður
Davíðsdóttir
»Með Þjóðar-
átaki VÍS
vill félagið
virkja alla þjóð-
ina í baráttunni
við umferð-
arslysin …
Höfundur er forvarnafulltrúi VÍS.
ÞAÐ er afar fögur hugsjón að vilja
hjálpa þeim sem við sára nauð búa og
söknuð sinna nánustu. Slíkur sam-
hjálparvilji væri jafnvel talinn há-
kristilegur, þó af heiðingja væri veitt-
ur. Ég held að íslenska þjóðin sé alin
upp við þessa hugsun, því sé varla
ástæða að væna hana um vilja-leysi til
samhjálpar. Við megum samt aldrei
verða svo hugfangin af því að sýna
umheiminum hversu heitt við elskum
að sýna mannkærleika og virða
mannréttindi að við gleymum þeim
sem næst okkur standa.
Á Íslandi búa margir við mjög bág
kjör, langveik börn fá ekki inni á til-
hlýðilegri stofnum og foreldrum
meinað um fjárhaglega aðstoð til að-
hlynningar, þó svo að barnið eigi sið-
ferðislegan rétt til slíkrar aðhlynn-
ingar. Geðfatlaðir búa við fordóma og
vanhirðu stjórnvalda, þroska-
hamlaðir eru nánast látnir sjá um sig
sjálfir og algjörlega vanhirtir af kerf-
inu og stundum féflettir af óprúttnum
aðilum án þess að þeim sé veitt að-
stoð. Heimaþjónusta sem þeir eiga að
njóta oft veitt með hangandi hendi
eða sleppt, umkomulausir og aldraðir
finnast látnir í íbúð sinni þar til fólk
hefur kvartað undan nálykt. Aldraðir
eru hýrudregnir um 10 þús. á mánuði,
miðað við kjarasamninga. Félags-
málaráðherra benti að vísu á það að
kostnaður ríkisins hefði aukist stór-
lega vegna hækkunar á lífeyri en
gleymdi því að stærsti hlutinn var sú
upphæð sem ellilífeyrisþegum var
gert skylt að greiða ríkinu mán-
aðarlega vegna tekna maka og þótti
ekki umtalsvert.
Þetta er smá upptalning á þeim at-
riðum sem stjórnvöld gætu hugað að
svo þeir ættu hægara með að réttlæta
fjáraustur úr landi til hjálparstarfa,
sem flestir landsmenn munu vera
sammála að sé veita, þegar um nátt-
úruhamfarir er að ræða. Ekki er óal-
gengt að ráðherrar bendi á að fátækt
verði ekki útrýmt og að fólk í fátæk-
um löndum hafi það miklu verra en
við. Svona rökfærsla er varla hald-
meiri en hálmstrá. Margt af því sem
hér hefur verið nefnt er hægt að laga
með hugarfarsbreytingu til verkefn-
isins og vilja til framkvæmda. En það
vekur litla athygli útávið og því ekki
áhugavert pólitískt séð. Það er ástæð-
an fyrir vanhirðunni.
GUÐVARÐUR JÓNSSON,
Valshólum 2 Rvík
Samhjálpin
Frá Guðvarði Jónssyni