Skessuhorn - 16.05.2018, Blaðsíða 18

MIÐVIKUDAGUR 16. MAÍ 201818
Íris Björg er ötul baráttukona
gegn umskurði drengja og stend-
ur á bak við samtökin Intact Ice-
land, eða Ósnortið Ísland. Hún
safnaði, ásamt Katrínu Sif Sigur-
geirsdóttur ljósmóður, undirskrift-
um frá hjúkrunarfræðingum og
ljósmæðrum til styrktar frumvarpi
Silju Daggar Gunnarsdóttur; frum-
varpinu sem í daglegu tali er kallað
umskurðarfrumvarpið. Í frumvarp-
inu er mælst til þess að sett verði
átján ára aldurstakmark á umskurð
drengja og ekki verði leyfilegt að
umskera drengi án læknisfræðilegr-
ar ástæðu. Hins vegar verði þeim
í sjálfvald sett hvað þeir gera eftir
átján ára aldur.
Ísland er ennþá heima
Íris Björg er alin upp í Hvalfjarð-
arsveit, á bænum Kalastöðum. Þar
búa foreldrar hennar ennþá en
sjálf flutti hún til Danmerkur árið
2005 til að nema og leggja stund á
hjúkrunarfræði. Þar kynntist hún
manni sínum, Klaus Petersen, og í
dag á hún með honum þrjú börn.
Hún segir þó að Ísland verði allt-
af heima. „Mér finnst ég alltaf vera
með annan fótinn á Íslandi. Ég
fylgist vel með öllu heima og fjöl-
skyldan er á Íslandi og svona,“ seg-
ir Íris Björg.
Umhugað um öll börn
Eftir að hafa klárað hjúkrunar-
fræðinám fór Íris Björg í sérnám
í því sem á dönsku kallast „sund-
hedsplejerske“. Þar sinnir hún
skyldum skólahjúkrunarfræðings
og sér um ungbarnaeftirlit. Starfið
er ekki sambærilegt neinu á Íslandi.
„Þetta er nokkurs konar sérmennt-
un í barnaheilbrigði, ef svo má að
orði komast.“ Henni er umhugað
um börn. „Alveg frá því ég útskrif-
aðist sem hjúkrunarfræðingur hef
ég starfað með börnum,“ segir hún.
Hún hefur þar að auki klárað nám í
brjóstagjafarráðgjöf og rak ráðgjaf-
arþjónustu á tímabili þar sem hún
aðstoðaði konur sem lentu í vand-
ræðum með brjóstagöf.
Umskurn án deyfingar
Á síðustu árum hefur henni líka
verið mjög umhugað um umskurð
drengja. „Þegar ég starfaði fyrst
sem hjúkrunarfræðingur kynnt-
ist ég umskurði drengja fyrst.
Mín fyrsta hugsun var að pæla í
af hverju foreldri myndi vilja gera
þetta við barnið sitt.“ Hún hafi þó
hugsað sem svo í byrjun að þetta
gæti varla verið stórmál, þar sem
þetta væri leyfilegt. „En eftir því
sem ég sá meira af umskornum
drengjum fór ég að upplifa þetta
meira sem vandamál,“ segir hún.
Hún man sérstaklega eftir nokkr-
um mæðrum sem komu með börn
sín nokkurra vikna gömul á opið
hús í heilsugæslunni þar sem hún
starfaði. Á opnu húsi geta kon-
ur mætt með börnin sín, vigtað
þau og hitt aðrar mæður. „Mér er
sérstaklega minnisstætt eitt atvik
þar sem mæður stóðu yfir litlum
mánaðargömlum ný-umskornum
dreng og voru að tala um þetta
hvað þeim þætti þetta gott og fal-
legt og hvað þetta liti vel út. Svo
stendur maður á hliðarlínunni
og þykir þetta hvorki gott né fal-
legt.“ Deyfingar séu mismunandi
og mæðurnar hafi rætt um hvaða
deyfingu þeirra barn fékk í að-
gerðinni. „Í eitt skipti heyrði ég af
þriggja vikna barni sem fékk enga
deyfingu, það fékk bara sleikjó að
sjúga,“ segir Íris Björg. „Maður
getur ekkert sagt við þessu og ekk-
ert gert, því þetta er leyfilegt.“
Hún hafði þegar farið að fylgj-
ast með málum tengdum umskurði
þegar hún var ólétt að þriðja barni
sínu og eina drengnum árið 2013.
Þegar hún var í sérnámi sínu hitti
hún svo mann sem var umskor-
inn í æsku. „Sagan hans olli því að
ég ákvað að skrifa um umskurð í
lokaverkefninu mínu.“ Athuganir
hennar á umskurði hafi svo orðið
til þess að hún fór að berjast gegn
umskurði á drengjum.
Mismunandi skilaboð
Hjúkrunarfræðingafélag hennar
hefur gefið út að það telji umskurð
drengja ósiðlegan. En aftur á móti
hefur heilbrigðisráðuneytið í Dan-
mörku ekki gefið út svipaða yfirlýs-
ingu. Hjúkrunarfræðingar séu því á
milli steins og sleggju og lokaverk-
efni Írisar Bjargar fjallaði um þá tog-
streytu sem þessi misvísandi skila-
boð valda. „Mér er mikið í mun að
berjast á móti umskurði,“ segir Íris
Björg. „Það eina sem ég get gert í
dag er að reyna að höfða til samvisku
foreldranna. Foreldrarnir hafa svo
alltaf úrslitavaldið þegar kemur að
ákvörðuninni. Sumir vilja bara ekk-
ert heyra neitt og segja bara að við
ræðum þetta ekki.“ Þar sem hennar
félag hefur gefið út að það telji um-
skurð ósiðlegan og brjóti gegn rétt-
indum barnsins og í verkahring Íris-
ar Bjargar er að leiðbeina foreldrum
um umönnun barna sinna telur hún
það í verkahring sínum að ráðleggja
fólki ekki að umskera drengina sína.
Ekki bara trúarlegt,
líka menningarlegt
Þegar frumvarp Silju Daggar Gunn-
arsdóttur þingkonu kom fram í
janúar síðastliðnum hafði Íris Björg
þegar verið farin að spyrjast fyr-
ir um umskurð drengja á Íslandi.
„Það vildi svo til að ég hafði þegar
skrifað til landlæknis og umboðs-
manns barna á Íslandi um umskurð
án læknisfræðilegrar ástæðu.“ Hún
hafi verið að forvitnast um hvern-
ig væri staðið að umskurði drengja
á Íslandi, hve margir gengjust und-
ir aðgerðina og aðstæður almennt.
„Svo sé ég frumvarp Silju Daggar
fljótlega eftir það.“
Frumvarpið hefur verið gagnrýnt
fyrir að refsiramminn sé of harður.
Biskup Íslands sagði að með frum-
varpinu væri verið að glæpavæða trú-
arbrögð gyðinga og múslima. „Mér
finnst það misskilið í umræðunni á
Íslandi að þetta sé eingögnu trúar-
legt. Þetta er líka menningarlegt,“
segir Íris Björg og tekur dæmi um
lönd eins og Bandaríkin, Tyrkland
og Erítreu þar sem ekki sé umskor-
ið af trúarlegum ástæðum, heldur
menningarlegum. „Í Tyrklandi til
dæmis eru eiginlega allir karlmenn
umskornir og í stórri rannsókn sem
var gerð þar kom í ljós að flestir sem
voru umskornir voru það af því þeir
töldu það hreinlegra og að það kæmi
í veg fyrir vandamál.“ Það séu ein-
mitt ein rökin sem sett hafi verið
fram umskurði til stuðnings, að það
sé hreinlegra og minnki sýkingar-
hættu. „Maður yrði líka hreinni und-
ir nöglunum ef maður drægi af sér
neglurnar,“ áréttar Íris Björg. Hún
bendir á að vissulega geti safnast
óhreinindi undir forhúð karlmanna
„en við erum með aðgang að hreinu
vatni. Mér finnst það móðgun við
karlkynið að halda að þeir geti ekki
þrifið sig nógu vel undir forhúðinni
og þess vegna þurfi að skera þetta af
þeim.“
Snýst um að senda merki
Fyrir stuttu var frumvarpið tekið af
dagskrá Alþingis og líklegt þykir að
því verði skotið til ríkistjórnarinn-
ar. Írisi Björgu finnst, í ljósi þeirrar
umræðu sem hefur skapast í kring-
um frumvarpið, að vert sé að halda
rétt áfram með þetta mál. Helst hef-
ur refsiramminn í frumvarpinu ver-
ið gagnrýndur, hann sé of harður,
en mælst er til allt að sex ára fang-
elsisvistar þess sem framkvæmir um-
skurð á dreng. „Maður heyrir mik-
ið hjá fólki, að ef þetta væri hættu-
legt þá væri þetta bannað,“ segir Íris
Björg. „Það er náttúrulega vitað mál
að stundum þarf að banna hluti til að
senda skilaboð. Senda merki um að
þetta sé ekki í lagi, okkur þyki þetta
ekki í lagi og börnin eigi að hafa val-
ið.“
Börn hafi rétt á
að taka ákvarðanir
um eigin líkama
Íris Björg upplifir mikinn stuðn-
ing við hennar baráttu gegn um-
skurði drengja og við frumvarpið,
sem hún vonar að verði að lögum
þótt það verði lítillega breytt. „Það
eru svo margir búnir að senda sögur
á Alþingi til stuðnings frumvarpinu,
undirskriftarlistar og svona. Ef mað-
ur skoðar þetta þá eru flestir með
frumvarpinu, það eru bara trúar-
félög sem setja sig upp á móti þessu.“
Hún leggur áherslu á að ekki sé verið
að stinga upp á banni við umskurði,
heldur verði sett 18 ára aldurstak-
mark á aðgerðina nema ef um er
að ræða umskurð af læknisfræðileg-
um ástæðum. „Ég hef fengið hatur-
spósta. Maður er kallaður gyðinga-
hatari,“ segir hún hugsandi. „Sem
er furðulegt þar sem þetta snýst ekki
bara um gyðinga og sýnir kannski
mest að fólk hefur ekki kynnt sér
málið nógu vel. Ef ég væri gyðinga-
hatari þá væri mér alveg sama hvað
er gert við þessi börn. En mér er
annt um öll börn og þau hafa rétt á
að taka ákvarðanir um eigin líkama.“
Hún bendir á að aðgerðin sé óaftur-
kræf. Spurningin snúist svolítið um
hvort tefla eigi saman trúarskoðun-
um foreldranna, sem vilja iðka sína
trú á líkama barnsins, eða trúfrelsi
barnsins í framtíðinni. „Þótt þetta
sé menningarlegt líka, þá er verið að
merkja barnið einni trú.“
Bíósýning í Háskólabíói
Íris Björg stefnir að því að koma til
Íslands um miðjan þennan mán-
uð. Hún hefur, í samstarfi við annað
baráttufólk gegn umskurði drengja,
leigt sal í Háskólabíói þar sem sýnd
verður myndin Cut: Slicing through
the Myths of Circumcison. „Þetta er
heimilarmynd eftir gyðing sem fór
að velta fyrir sér hvað umskurður
væri og af hverju hann væri umskor-
inn og af hverju gyðingar umskera,“
útskýrir Íris Björg. Hún segir mynd-
ina skoða umskurð út frá mörgum
sjónarhornum; trúarlegum, læknis-
fræðilegum og siðfræðilegum. „Þetta
er yfirveguð og góð heimildarmynd
sem sýnir vel hvernig mismunandi
fólk upplifir umskurð. Að lokinni
sýningu verða umræður og leikstjór-
inn verður á staðnum og stendur fyr-
ir svörum.“
Sýningin verður í Háskólabíói
fimmtudaginn 17. maí og Íris Björg
hefur nú þegar boðið öllum þing-
mönnum á Alþingi á sýninguna
ásamt forsvarsmönnum trúfélaga,
stofnana og samtaka sem málið
varða. klj
„Börn hafa rétt á að taka ákvarðanir um eigin líkama“
Íris Björg Þorvaldsdóttir er baráttukona gegn umskurði drengja
Samtökin Intact Iceland eru samtök
sem Íris Björg stendur á bak við. Á
morgun, fimmtudag verður bíósýning
í Háskólabíói í Reykjavík á vegum
samtakanna.
Íris Björg á þrjú börn, tvær stúlkur og einn dreng. Henni varð mjög umhugað um
umskurð drengja þegar hún var ólétt að syni sínum, sem er jafnframt hennar
yngsta barn. Með Íris Björgu á myndinni er miðstúlka hennar, Isolde Bitten.
Íris Björg Þorvaldsdóttir er baráttukona gegn umskurði drengja. Hún býr í Danmörku en er alin upp í Hvalfjarðarsveit og
hefur stutt vel við umskurðarfrumvarpið svokallaða, til dæmis með undirskriftasöfnun hjá hjúkrunarfræðingum og ljós-
mæðrum.