Skessuhorn - 16.05.2018, Blaðsíða 27

MIÐVIKUDAGUR 16. MAÍ 2018 27
Nú eru framundan sveitarstjórnar-
kosningar og við kjósendur erum
farin að verð vör við það. Á litlum
stöðum eins og Borgarnesi kemur
þetta fram í óvæntum vinabeiðnum
á samfélagsmiðlum, extra brosum í
röðinni í Bónus og hrósi fyrir eitt-
hvað mjög hversdagslegt. Allt mjög
skemmtilegt! Áður en lengra er hald-
ið er rétt að taka fram að ég er ekki
í framboði en ég hef mjög sterkar
skoðanir á mörgum málefnum sveit-
arfélaga, þá allra helst skipulagsmál-
um sem þessi grein mun fjalla um
og þá mitt ylhýra Borgarnes. Mér er
nokkuð sama hvaðan gott kemur og
mun styðja hverja persónu eða flokk
sem fær brautargengi í kosningun-
um að því að gera bæinn að paradís
urbanismans. Það er skylda okkar
allra að vinna saman að bættri bú-
setu, ekki satt?
Á mínum ferli sem arkitekt hef
ég starfað mikið að einhverju sem
má kalla „dreifbýlisarkitektúr“ og
hönnun í litlum þéttbýliskjörnum
og í sveitinni. Prinsippin eru nokk-
urn veginn þau sömu og þegar
hugsað er um borgina en áherslur
eru þó öðruvísi. Starf hönnuðarins
er mun meira tengt samfélaginu og
þá í tengslum við framtíðarsýn íbúa,
fyrirtækja og stofnana sem eru fyr-
ir á staðnum. Að gefinni reynslu er
mikil hjálp fólgin í einhvers konar
þekkingu til að takast á við óttann
við breytingar. Það sem hefur verið
mest áberandi í þessum verkefnum
er hversu lítil tiltrú er á heimasvæð-
unum sem um ræðir. Orðræða eins
og; „þetta myndi aldrei ganga hérna
- við erum svo fá - það er ekki víst
að þetta verkefni gangi upp til lengri
tíma,“ er eitthvað sem ég hef heyrt
- og það frá heimaönnum jafnt sem
verkkaupa að tala um sín eigin verk-
efni og heimabyggð.
Afar lítið er byggt upp í Borgar-
nesi. Hlutfallslega hefur hvað minnst
fjölgun íbúa verið í Borgarbyggð af
sveitarfélögum á jaðarsvæðum höf-
uðborgarsvæðisins og má sjá það í
samanburði í tölum Hagstofunnar.
Fyrirtæki hafa kosið að fara annað
að byggjast þannig upp annarsstaðar
en hér. Í minni vinnu fæ ég mjög oft
fyrirspurnir frá fólki um hvort ein-
hver íbúð sé í hönnun - þá ætlar við-
komandi að komast á biðlista. En
ekkert er í boði né í pípunum. Þetta
er allt frá einstaklingum upp í fjöl-
skyldufólk. Sama má segja um fyrir-
tæki, en þá er helst spurt um skrif-
stofurými. Þessu hef ég reynt að
koma á framfæri í nokkur ár en ekk-
ert hefur gerst. Ég ætla alls ekki að
ásaka neinn sérstaklega en einhver
ástæða er fyrir því að nær enginn
vöxtur er í Borgarbyggð miðað við
ævintýralega fólksfjölgun í sveitar-
félögum eins og Árborg og Ölfusi.
Það er ekki gott að gera ekki neitt!
Þess vegna finnst mér skipulags-
málin þurfa að vera ofarlega skrifuð
í kosningabaráttunni í Borgarbyggð
og að því tilefni langar mig til að
gefa nokkur ráð til frambjóðenda.
1. Látið fagfólk um
verkið
Kjörnir fulltrúar verða ekki sjálf-
krafa sérfræðingar á sviði skipulags-
mála, svona rétt eins og þeir verða
ekki sjálfkrafa sérfræðingar í sér-
kennslu barna í grunnskólum, leik-
skólafræðum, öldrunarsérfræðing-
ar eða ræktun grænna svæða. Hlut-
verk pólitíkusanna í sveitarstjór-
num er að marka stefnu, eins og t.d.
„að auka græn svæði á skipulags-
svæði X“ eða „finna skal land fyrir
skotsvæði innan sveitarfélagsmark-
anna.“ Svo er best að láta fagfólkið
um restina. Pólitíkusarnir koma þá
sterkir inn þegar setja skal markmið
í uppbyggingu og gleymum ekki að
sveitarstjórnir hafa skipulagsvald-
ið til að gera slíkt. Það eru til verk-
færi til slíkrar stefnumótunarvinnu,
t.d. með gerð rammaskipulags fyrir
afmörkuð svæði. Hugtakið má víkka
út og ég bendi á stórkostlegt svæðis-
skipulag sem ráðgjafafyrirtækið Alta
gerði fyrir Svæðisgarðinn á Snæ-
fellsnesi.
2. Þétta byggð
í Borgarnesi
Þetta er ekki bara tískubóla frá
Reykjavík. Þétting er nauðsynleg og
mikil vakning um þetta er að eiga
sér stað um heim allan, enda er þétt-
ing byggðar áhald í hönnun þétt-
býlisrýma. Afleiðingarnar eru að
byggðin verður mun hagkvæmari í
rekstri og meiri líkur á að mannlíf
blómstri. Ímyndum okkur að Borg-
arnes sé verksmiðja þar sem bygg-
ingarefnið, þ.e. steypan, malbikið,
ljósastaurarnir og grænu svæðin séu
yfirbyggingin en fólkið framleiðslu-
afurðin. Yfirbyggingin er langt í frá
að vera hagkvæm miðað við fram-
leiðslu og í raun væri verksmiðjan
komin á hausinn fyrir löngu. Borg-
arnes, eins og við þekkjum það í
dag, hlýtur að vera rekið í mínus.
Þess vegna er svona erfitt að endur-
nýja gangstéttirnar, reka snjómokst-
ur og garðslátt. Rökin hafa verið að
landrými sé takmarkað á Digranes-
inu sjálfu en það er ekki rétt. Auð-
veldlega væri hægt að bæta við sem
nemur um 200 íbúðum innan bæjar-
markanna án þess að leggja svo mik-
ið sem eina einustu nýja íbúðargötu.
Ekki þyrfti að byggja hátt né fara út
í stórkostlegar landfyllingar né nið-
urbrot kletta.
3. Laða að fjölbreyttan
hóp íbúa
Þegar búið er að úthluta lóðum,
ganga frá skipulagsmálum og jafn-
vel koma íbúðum í byggingu er rétt
að fara í að laða að mögulega íbúa.
Þá er gengið út frá því að skipu-
lagsvinnan hafi verið með fólk í
huga, t.d. gera ráð fyrir fjölskyldu-
húsnæði í nánd við grunn- eða leik-
skóla, eldri borgara nálægt félags-
starfi og heilsugæslu, praktískt ver-
sus lúxus og svona má lengi telja.
Hinn mikli skipulagsgúrú Jan Gehl
sagði að blanda fjölbreyttra hópa
gerði mannlífið ríkara og borgar -
(í þessu tilfelli bæjar) - umhverfið
ríkara sömuleiðis. Til dæmis gjör-
breyttist miðborg Kaupmanna-
hafnar þegar hún var endurskipu-
lögð út frá kenningum Gehls á sjö-
unda áratug síðustu aldar til hins
betra. Nota má markaðstæknina til
að laða að ólíka hópa og til eru alls-
konar vísindi til að láta þeim líka
vel á sínum svæðum í hinum urban-
ísku fræðum. En munum að þarna á
undan þarf að hafa farið fram vönd-
uð skipulagsvinna.
4. Laða að verktaka
Verið búin að setja stefnu er varðar
verktaka og hvernig má gera svæð-
ið aðlaðandi í þeirra augum. Metn-
aðarfullir verktakar eru vitlausir að
taka þátt í metnaðarfullum verk-
efnum. Það er því í höndum ráð-
hússins og stjórnmálamanna að
móta stefnu í þeim efnum og hvað
gera má til að liðka fyrir uppbygg-
ingu. Þarna er ég ekki að tala um að
gera eitthvað subbulegt í reykfyllt-
um bakherbergjum en frekar að
setja upp traust kerfi sem byggist á
sanngirni og jafnrétti á milli ólíkra
framkvæmdaraðila. Fiskisagan flýg-
ur hratt í heimi verktaka og enginn
leggur í að framkvæma á svæði þar
sem þessi mál eru ekki í lagi.
5. Markið stefnu í
fagurfræði bygginga
Fagurfræði er bannorð í mann-
virkjageiranum, er jafnvel álitinn
samnefnari aukins byggingarkostn-
aðar. En fagurfræðin þarf ekki að
vera dýr - hún krefst meiri hugs-
unar. Þrátt fyrir að mennta- og
menningarmálaráðuneytið hafið
markað menningarstefnu í mann-
virkjagerð árið 2007 er afar litlu
púðri beitt í byggingarreglugerð-
inni, sem kom út árið 2012 í þá átt.
Skammarlega litlu. Þegar horft er
til hinna Norðurlandanna má sjá
að fagurfræði byggingarlistarinn-
ar er mjög mikilvæg samfélögun-
um og það sést greinilega þegar ný
verkefni eru í gangi hvort sem um
er að ræða dreifbýli eða stórborg-
ir. Það má benda á að Stykkishólm-
ur markaði sér stefnu um verndun
gamalla húsa fyrir um fjörutíu árum
síðan. Það gerði bæinn að því sem
hann er í dag, einn sá allra falleg-
asti á landinu og þvílík frumkvöðla-
hugsun þar. Fagurfræðin á ekki að-
eins að ná til bygginga heldur rým-
anna á milli þeirra, opnu svæðanna.
Í Borgarnesi þarf að rísa upp gegn
almennum sóðaskap, ómerktum
bílum í misgóðu ástandi um allan
bæ og svæðum í órækt. Við höf-
um landslagið en engin vill búa í
fjarskafallegum bæ.
6. Náttúruvernd innan
bæjarmarkanna
Setjið stefnu í náttúruvernd inn-
an þéttbýlisstaðarins. Það nær til
klettanna sem eru einkenni bæjar-
ins, þeirra víka og voga sem ekki
hefur verið fyllt upp í og þess hátt-
ar. Ég er ekki að tala um að allt slíkt
beri að friða í hvelli heldur skuli
vera gerð áætlun um hvað má nota
til uppbyggingar og hvað ekki.
7. Íbúakynningar
Haldið íbúum upplýstum um áætl-
anir ykkar með kynningum á net-
inu og íbúafundum. Haldið ráð-
gefandi íbúakosningar um minni
málefni og gefið þannig kjósend-
um aukna rödd svona eins og ná-
grannar okkar á Akranesi gerðu um
strompinn fræga. Íbúar þurfa líka
að læra að breytingar eru ekki alltaf
til hins verra og framförum er að-
eins náð ef við leyfum hlutunum að
þróast.
Þessir punktar sem hér á und-
an eru taldir upp eru hugleiðingar
mínar sem íbúa í Borgarnesi sem
vill framfarir og búa í nútímalegu
samfélagi sem er öflugt, fjölbreytt
og í sífellri sókn. Jafnframt er ég að
telja þessa punkta upp sem fagmað-
ur sem hef kosið að búa hér og ég
vil fá fleiri fagmenn í minni stétt og
hinum skapandi greinum til að setj-
ast hér að. Ég sé fyrir mér að hér
verði flóra lítilla, skapandi fyrir-
tækja sem leiðir af sér fjölbreyttari
samsetningu íbúa. Það leiðir af sér
fjölbreyttara val kaffihúsa og pöbba,
úrval afþreyingar á sviði íþrótta og
menningar. Með öðrum orðum að
hér sé suðupottur hugmynda og
hugvits. Ég meina, við höfum allt
til þess að bera. Ósnortna náttúru
í göngufæri, frábæran menntaskóla
og tvo háskóla og svo bara skrepp
til höfuðborgarinnar á innan við
klukkutíma! Getum við ekki verið
sammála um að Borgarnes sé bær
tækifæranna? Þess vegna hafna ég
gamaldags viðhorfum að hér eigi
bara að vera láglaunasvæði, verk-
efni skuli rísa og falla með bíla-
stæðum og bensínsjoppum, byggð-
ar með sama lagi og vöruskemmur
séu framtíðin fyrir ungt fólk.
Ég nefndi fyrr hér að oft hafa
neikvæð viðmót verið helsti drag-
bíturinn í annars spennandi verk-
efnum. Viðhorfið að Borgarnes
beri ekki „fín og flott“ verkefni,
við séum alltof sveitó til að þrífast
í þannig heimi. Þetta eru viðhorf
sem ég hef heyrt í þau sjö ár sem ég
hef verið starfandi sem arkitekt og
hönnuður í Borgarnesi. Árið 2011
gekk fólk að því vísu að ég myndi
flytja fljótt í burtu af því að arki-
tektagráðan myndi ekki nýtast hér.
Nú, árið 2018, horfi ég af stolti á
fjögurra stjörnu hótel sem er í þann
veginn að opna sem mun skaffa á
fjórða tug starfsfólks vinnu. Þar eru
líka í byggingu 28 íbúðir fyrir eldri
borgara og mun vonandi losa um
fasteignir fyrir yngra fólk í bæn-
um. Það verkefni var afar umdeilt
og mætti mikilli andstöðu en sem
betur fer voru húsbyggjandi og
verktaki fullir eldmóðs og bjartsýni
fyrir staðnum. Ég er hér enn starf-
andi og þetta stórkostlega verkefni
fyrir bæinn er að verða að veru-
leika. Þannig ekki dirfast að segja
að Borgarnes sé ekki hentugt fyrir
flott og metnaðarfull verkefni.
Sá flokkur sem er til í þessa veg-
ferð fær mitt atkvæði og stuðning
næstu fjögur árin og jafnvel lengur.
Sigursteinn Sigurðsson.
Höfundur er starfandi arkitekt í
Borgarnesi og ekki í framboði.
Skipulagsmál eru okkar mál
Pennagrein