Skessuhorn - 05.12.2018, Blaðsíða 16

MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 201816
Á sunnanverðu Snæfellsnesi hef-
ur nú verið stofnaður Menningar-
sjóðurinn undir Jökli að frumkvæði
sóknarprestsins sem fyrr á þessu ári
kom til starfa. „Það hefur verið mitt
lag á, þegar kemur að jöklinum, að
skrifa með stóru joði, líkt og í Guð,
en það er auðvitað ómeðvitað frá
Kiljan. En þess vegna heitir sjóður-
inn nú „undir“ með litlu og „Jökli“
með stóru,“ segir Arnaldur Máni
Finnsson, sóknarprestur á Staða-
stað og formaður Menningarsjóðs-
ins undir Jökli, í samtali við Skessu-
horn. Hann segir engar eiginlegar
skilgreiningar beint liggja að baki
áhrifasvæðisins „Undir jökli,“ en að
sjóðnum sé fyrst og fremst ætlað að
standa á bakvið og styðja menning-
arverkefni og minjavernd í Staða-
staðarprestakalli. „Kannski má segja
að svona sjóði sé ætlað að stíga inn
þegar upp á vantar, eða drífa af stað
nauðsynlegar úrbætur. Menningin
er marg konar hér að sunnanverðu
á Snæfellsnesi og misjöfn blóm sem
þrífast, sem er gott og allur gróð-
ur þarf einhverskonar næringu.“
Arnaldur segir að stundum sé and-
legur stuðningur nóg í menningar-
málunum, en nóg sé almennt lagt á
öll þau sem sinna sínum kirkjum og
safnaðarstarfi í sjálfboðavinnu. Það
sé ekki verjandi að krefja fólk um
tíma og félagsstörf þegar stóru verk-
efnin kosta peninga fyrst en fram-
takið svo.
Söfnuðirnir sligast
undan viðhaldi
Arnaldur Máni segir að fámennir en
víðfeðmir söfnuðir geti staðið und-
ir takmörkuðu uppbyggingarstarfi,
því uppbygging kostar tilraunir og
það er ekki hugmyndin um klass-
ískt safnaðarstarf að vera í menn-
ingarlegri tilraunastarfsemi í þágu
samfélagsins. „En einhver verður að
taka af skarið ef það vantar klósett
í hraunið eða gömul og gisin kirkja
er að gliðna í sundur,“ bætir hann
við og segir um leið að það opni líka
umræðuna um framtíð samfélags-
ins ef fleiri eru boðaðir að borðinu.
„Kirkjurnar eru hluti menningar og
sögu og koma staðbundnu sókn-
arnefndunum ekki einum við, þó
þannig sé skipulag þjóðkirkjunnar í
dag. Þessi leið, að stofna sjóð, get-
ur verið leið fólks til að sinna því
sem það hefur taugar til þegar það
veit að sjóðurinn sinnir minjavernd
og uppbyggingu í víðum skilningi.“
Arnaldur segir jafnframt að tekjur
sumra sókna dugi varla fyrir raf-
magninu, hvað þá safnaðarstarfinu
sjálfu.
Hellnakirkja mjög
aðkallandi verkefni
Arnaldur segir að ferðalangar, inn-
lendir sem útlendir, tali oft um og
hrífist af öllum litlu fallegu kirkjun-
um á landsbyggðinni. Það sé langt í
frá að hægt sé að sýna þær allar eða
hafa opnar almennt, eins og tíðkað-
ist, en þær séu vinsælar þegar sómi
sé að þeim. Búðakirkja sé dæmi um
slíkt og ferðist fólk þvert um heim-
inn til að gifta sig þar. „Hellnakirkja
er líka á svona stað, í magnaðri nátt-
úru, með mikla sögu og steinsnar
frá eina opinbera pílagrímastað kaþ-
ólskra á Íslandi, Maríulindinni und-
ir hraunjaðrinum. Elsti gripurinn
er Maríumynd sem varðveitt er á
Þjóðminjasafninu og sagan er sam-
tengd þessari fortíð sem við svo
mörg horfum framhjá. Undir jökli
voru gríðarleg samfélög á þess tíma
mælikvarða, þar sem útræðið var
grundvöllur lífsafkomunnar fremur
en landbúnaðurinn,“ segir Arnald-
ur. Hann segir að þó kirkjur á Ein-
arslóni og Laugabrekku séu löngu
aflagðar þá sýni staða þeirra í eina
tíð hvernig hafi verið búið í landinu.
„Ef við gleymum þessu öllu eins og
að drekka vatn þá verðum við í raun
sögulaus þjóð og þeir reitir sem eru
okkur heilagir og skapa tengingu við
söguna missa merkingu sína. Það er
ástæðan fyrir því að við þurfum ekki
bara að bjarga Hellnakirkju frá frek-
ari eyðileggingu heldur hafa sýn
fyrir hana sem býr til samhengi og
tengingar til framtíðar,“ bætir Arn-
aldur við. Hann telur að rétti tíminn
til að leggjast á árarnar í þessu verk-
efni sé kominn.
Menningarsjóðurinn hefur boð-
að til aðventusamsætis næstkom-
andi sunnudag ásamt sóknarnefnd-
inni til að kynna björgunaraðgerð-
irnar um leið og skapa á samtal um
framtíðarsýn fyrir kirkjuna sem m.a.
skartar einu merkasta verki Jóhann-
esar Helgason útskurðarmeistara frá
Gíslabæ á Hellnum, en hann varð
úti ungur að árum. Jóhannes var af
mörgum talinn mesta listamanns-
efni sinnar tíðar þegar kom að tré
og handverki.
Samstarfið meginverk-
efni sjóðsins
Arnaldur segir það spennandi að
kalla ólíka aðila að verkefni eins og
Hellnakirkja gæti orðið. „Það velt-
ur auðvitað á að sóknarnefndin og
kirkjumálasjóður nái endum saman
í grunnverkefninu, að bjarga kirkju-
byggingu sem er að gliðna í sund-
ur. Svo getur tekið við að forverja
altaristöfluna, laga glugga, mála og
skapa rými fyrir aðkomu fleiri að því
að fága sérkenni hennar. Menningar-
sjóðurinn tekur ekki ákvarðanir per
se heldur vekur athygli samstarfs-
aðila á möguleikunum í stöðunni.
Þannig hefur það til dæmis komið
til að Stofnun Wilhelms Beckmanns,
útskurðarmeistara og hönnuðar, sér
færi á að tengja þann góða tengdason
Breiðuvíkur aftur við upprunann.
„Beckmann á bæði verk í Búðakirkju
og kirkjugarðinum þar, sem og hillu
í Syðri-Knarrartungu og víðar, sem
tengjast fjölskyldu konu hans. Það
færi vel á að í kirkju þar sem útskurð-
arlistinni er gert hátt undir höfði sé
Beckmanns minnst. Og svo er tal-
ið að Máríustytta frá kaþólskri tíð,
skorin út í rostungstönn, sé íslenskt
handverk og er hún eign safnaðar-
ins, varðveitt á Þjóðminjasafni. Þessa
þræði höldum við að sé vel hægt
að tengja saman ef samtal verður
um hvernig kirkju fólkið sem teng-
ist henni, vill sjá,“ segir Arnaldur. Í
því sambandi segir hann Menning-
arsjóðinn einnig tilbúin til aðstoðar
þeim sem vilja byggja upp í kringum
aðra staði, hvar sem er í prestakallinu
eða undir Jökli. „Þetta er samfélags-
legt fyrirbæri sem á að vera farvegur
þess að fólk geti lagt uppbyggilegum
verkefnum lið með öruggum hætti.
Samþykktirnar leyfa að ef fólk vilji
styrkja ákveðin verkefni þá megi það
eyrnamerkja framlög sín í því sam-
hengi. Almennum tekjum og fram-
lögum, sem vonandi verða í framtíð-
inni, verður aftur á móti ráðstafað í
gegnum úthlutunarnefnd sem á að
starfa faglega. Það er óskandi að það
verði öllum til blessunar.“
Gengið vel að
finna taktinn
Arnaldur Máni kom til starfa í sum-
arbyrjun og hefur búið á Staðastað
síðan í júní. Hvernig finnst honum
ganga að taka við svona umtöluðu
embætti og hvernig hefur fólk tekið
honum?
„Ég get sagt með bjartsýni í hjarta
að viðtökurnar eru góðar og að mér
líður vel og fjölskyldan ánægð. Það
sem við tölum um hér snýr að fram-
tíðinni en ekki fortíðinni. Því var
ágætlega lokað með visitasiu vígslu-
biskups og prófasts á miðju sumri,
þar sem yfirvöldin báðust afsökun-
ar á sínum þætti, það er að hafa ekki
lausnir á takteinum þegar þau áttu
að hafa þær. Það var ærlegt og setur
tóninn fyrir okkur að ég veit að þau
vita að ég er þeirra prestur og að það
skiptir máli. Þannig er sjónarhorn-
ið rétt,“ segir Arnaldur en hann er
ánægður með samstarfið við sókn-
arnefndirnar allar. Þar aftur á móti
sé ekki allt í hendi til frambúðar og
framtíðarmúsíkin sú að verja þurfi
þjónustuna mikið.
„Þær tillögur sem síðan hafa verið
boðaðar um hvernig skipulag þjón-
ustunnar í Borgarfirði og á Snæfells-
nesi muni mögulega verða, beina
sjónum okkar aftur að því að ef við
byggjum ekki starfið og kirkjurnar
Stofna Menningarsjóðurinn undir Jökli
„Sjóður sem vonandi vex sem afl til þess að byggja sterkar stoðir undir
fjölbreytileikann sem kirkjan stendur fyrir í samfélaginu“
Arnaldur Máni Finnsson færir ungri blómarós kerti við brúðkaup um síðustu helgi. Ljósm. tfk.
Arnaldur Máni að flagga.
Samkór Lýsu syngur og spilað undir á píanó frá Menningarsjóðnum.
Í sumar tóku vígslubiskup og prófastur út ástand Hellnakirkju. Niðurstaða þeirra
var að ekki megi bíða lengur með viðgerðir.
Hér er listamaðurinn Wilhelm Beckmann (1909-1965) með útskorna veggmynd af
engli, sem varðveitt er í Búðakirkju. Ljósm. frá 1951 tekin af: sarpur.is.