Fréttablaðið - 16.11.2019, Blaðsíða 16

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Það er
skynsamlegt
– og líklegra
til samfélags-
sáttar og
betri starfs-
hátta – að
fyrirtæki sem
sýsla með
stærstu
auðlindir
þjóðarinnar
og geta haft
mikil áhrif á
orðspor
hennar, skoði
dreifða
eignaraðild
og skráningu
á hlutabréfa-
markaði.
Davíð
Stefánsson
david@frettabladid.is
OPIÐ ALLAR HELGAR
FRÁ KL. 11.00-17.00
KOMDU Í
KOLAPORTIÐ
D Á S A M L E G D E I L D S A M F É L A G S I N S
30
ÁRA
1989 2019
Árið 2014 fór sextug bandarísk kona til læknis vegna verkja í úlnlið. Læknirinn skrifaði upp á verkjalyfið OxyContin. Ekki leið á löngu uns
konan var orðin háð lyfinu. Þegar læknirinn vildi
ekki skrifa upp á meira keypti hún lyfið á svörtum
markaði. Þegar hún hafði ekki efni á OxyContin tók
hún að kaupa ódýrari lyf af dópsölum götunnar.
Konan sem um ræðir heitir Nan Goldin og er
þekktur ljósmyndari. Í þrjú ár var Goldin í heljar-
greipum neyslu. En árið 2017 fór Goldin í meðferð.
Að meðferð lokinni tók hún að kynna sér sögu lyfsins
sem umturnað hafði lífi hennar. Hún rakst á nafn:
Sackler. Hún kannaðist við nafnið úr listaheiminum.
Nafn Sackler-fjölskyldunnar prýddi sýningarsali og
lista yfir styrktaraðila safna um heim allan. Goldin
til hryllings var hin ölmusugóða og listelskandi
fjölskylda, Sackler-fjölskyldan, stofnendur Purdue
Pharma, fyrirtækisins sem framleiðir OxyContin, og
er talið bera mesta ábyrgð á ópíóíðafaraldrinum sem
nú geisar í Bandaríkjunum og breiðist um heiminn.
Hvers vegna vissi hún þetta ekki? Goldin varð ösku-
vond. Hún ákvað að taka til sinna ráða.
„Fjarstæðukennd tilhugsun“
Í vikunni fjallaði fréttaskýringaþátturinn Kveikur
og fjölmiðillinn Stundin um viðskipti sjávarútvegs-
fyrirtækisins Samherja í Namibíu. Fram kom að
Samherji hefði undanfarinn áratug greitt háttsettum
stjórnmála- og embættismönnum í Namibíu hundruð
milljóna íslenskra króna til að komast yfir fiskkvóta
undan ströndum landsins. Þá hafi lítill eða enginn
virðisauki orðið eftir í Namibíu vegna hagnýtingar
Samherja á kvótunum. Í kjölfar umfjöllunarinnar
spurðu sig margir: Er ástæða til að ætla að viðskipta-
hættir fyrirtækisins séu eitthvað snyrtilegri á Íslandi
en í Namibíu? Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu-
og sveitarstjórnarráðherra, taldi engar líkur á ósæmi-
legum starfsháttum Samherja á Íslandi. „Ég held að
það sé nú fjarstæðukennd tilhugsun,“ sagði hann í
viðtali.
En er hugmyndin svo fjarstæðukennd? Þótt sjávar-
útvegurinn á Íslandi hafi átt fordæmalaust góðæris-
skeið síðastliðinn áratug keppist ríkisstjórnin við
að lækka veiðigjöldin. Þorsteinn Már Baldvinsson í
Samherja hagnaðist um 5,4 milljarða í fyrra – meira
en öll fyrirhuguð veiðileyfagjöld næsta árs. Þótt níu af
hverjum tíu Íslendingum finnist mikilvægt að kveðið
sé á um eignarrétt náttúruauðlinda í stjórnarskrá
Íslands breytist aldrei neitt. Hvers vegna viðgengst
þetta?
Blóðpeningar þvegnir
Það sem af er ári hefur fjöldi listasafna afþakkað
frekari styrki frá Sackler-fjölskyldunni; Metro politan
safnið í New York, Tate í London, Louvre í París. Er
það í kjölfar mótmæla fyrrnefndrar Nan Goldin.
Goldin sakaði Sackler-fjölskylduna um að nota illa
fengið fé til að fela syndir sínar með góðgerðarstarf-
semi. „Fjölskyldan hefur þvegið blóðpeningana sína í
sölum safna og háskóla um heim allan.“
Mútur eru ekki eina leiðin til að nýta fjárhagslega
yfirburði til að fá sitt fram. Samherji hefur veitt háa
styrki til stjórnmálaflokka. Samherji hefur þar að
auki getið sér gott orð á sviði góðgerðarmála. Fyrir-
tækið keppist við að styrkja ýmis samfélagsverkefni,
íþrótta- og æskulýðsstarf. Fyrirtækið er þekkt fyrir að
styðja myndarlega við Fiskidaginn mikla á Dalvík.
Brauðmolar af borði Samherja tryggja þeim
þögn og þýlyndi. Þetta er alþekkt aðferð. Spyrjið
bara Sackler-fjölskylduna. Með „gjafmildi“ treystir
fyrirtækið eignarhald sitt á kvótanum, lágmarkar
greiðslur í sameiginlega sjóði og hámarkar hagnað.
Með fiskisúpu og flugeldum sannfærir Samherji
almenning um að rugga ekki bátnum. Hver vill auka
álögur á fyrirtækið sem er svo huggulegt að styrkja
fótboltanámskeið barnanna?
Kveikur og Stundin upplýstu um arðrán Samherja
á auðlindum annarrar þjóðar. En hefur Samherji
ekki einmitt komist upp með arðrán á auðlindum
íslenskrar þjóðar til áratuga?
Gjafmildi, þýlyndi
Flestum var brugðið við frétt vik-unnar um Samherjamálið. Málið hverfist um viðamikinn gagna-leka og uppljóstrun fyrrverandi starfsmanns félagsins um greiðslur hundraða milljóna í mútur til
erlendra ráðamanna fyrir aðgang að þar-
lendum fiskveiðikvótum. Starfsmaðurinn
sagði sig og fyrirtækið hafa stundað skipu-
lagða glæpastarfsemi til að græða á auðlindum
fátæks lands og mergsjúga fjármuni þaðan.
Það eru mjög alvarlegar ásakanir. Allt frá árinu
1998 hefur verið saknæmt að bera mútur á
erlenda opinbera starfsmenn og lögsaga í
slíkum málum er víðtæk. Viðurlög eru hörð
við mútubrotum
Flestir hljóta að vera sammála því að Sam-
herjamálið sæti ítarlegri skoðun þar til bærra
yfirvalda. Dómar eru hvorki kveðnir upp í
fjölmiðlum né í þingsal. Málið er komið til
rannsóknar héraðssaksóknara og nauðsynlegt
að hann fái ráðrúm og fjármuni til ítarlegrar
rannsóknar.
Íslenskur sjávarútvegur hefur verið í for-
ystu í þekkingaruppbyggingu víða um heim.
Útf lutningur kraftmikilla fyrirtækja í útvegi
og tækniþjónustu sjávarútvegs hefur ekki
einungis leitt lífskjör hér heldur víðar. Þessi
útf lutningur hvílir á góðum samskiptum. Þau
hvíla á trúverðugleika og trausti.
Þessir atburðir og umfjöllun um þá á inn-
lendum sem erlendum vettvangi hljóta að vera
mikið áhyggjuefni fyrir íslenskt athafnalíf.
Heiðarleiki, traust og gott orðspor er mikil-
væg auðlind, ekki síður en orka landsins eða
fiskimið. Mikilvægt er að Íslendingar skynji
ábyrgð sína sem forystuþjóð í sjávarútvegi og
leiti allra leiða til að svona atburðir endurtaki
sig ekki.
Skráning sjávarútvegsfyrirtækja á hluta-
bréfamarkaði felur í sér leiðarljós gagnsæis,
aga og ríkar kröfur um vandaða starfshætti. Þá
getur skráning aukið kröfur um fjárhagsupp-
lýsingar, skýrt betur hagsmunatengsl og bætt
þannig eftirlit.
Það er skynsamlegt – og líklegra til sam-
félagssáttar og betri starfshátta – að fyrirtæki
sem sýsla með stærstu auðlindir þjóðarinnar
og geta haft mikil áhrif á orðspor hennar, skoði
dreifða eignaraðild og skráningu á hlutabréfa-
markaði.
Í stað krafna um frystingu fyrirtækjaeigna
og upphrópana um spillingu og ógagnsæi ættu
menn að hvetja til þess að leið markaðarins sé
nýtt til að skapa meira traust og setja fyrirtæki
sem þessi á markað. Það færi betur á því að
atvinnulífið tæki þannig frumkvæði fremur en
að löggjafinn neyði menn til betri starfshátta.
Þörf á gagnsæi
1 6 . N Ó V E M B E R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN
1
6
-1
1
-2
0
1
9

0
4
:3
9
F
B
0
9
6
s
_
P
0
9
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
8
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
4
3
F
-C
1
A
4
2
4
3
F
-C
0
6
8
2
4
3
F
-B
F
2
C
2
4
3
F
-B
D
F
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
0
9
6
s
_
1
5
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K