Faxi - 01.12.2019, Side 22

22 FAXI
Nýlega fór fram skráning herminja í landi Suðurnesjabæjar, hins nýja
bæjarfélags Sandgerðis og Garðs. Markmið
verkefnisins, Skráning stríðsminja á Suður-
nesjum, var skráning og mæling menning-
arminja sem tengjast veru varnarliðs Breta
og Bandaríkjamanna á stríðsárunum 1940-
1945 á landsvæði sveitarfélagsins. Verkefnið
hlaut 800 þúsund kr. styrk frá Sóknaráætlun
Suðurnesja. Verkið var unnið í samvinnu
félaga í Sögufélagi Suðurnesja og Ragnheið-
ar Traustadóttur, en auk þeirra komu Inga
Sóley Kristjönudóttir og Hermann Jakob
Hjartarson fornleifafræðingar frá Antikvu
ehf. að verkinu. Verkefnastjóri var Eiríkur
Hermannsson. Skýrslu um verkefnið var
skilað til Suðurnesjabæjar og Sambands
Sveitarfélaga á Suðurnesjum en skýrsluhöf-
undar voru Ragnheiður Traustadóttir og
Eiríkur Hermannsson.
Minjar af því tagi sem hér um ræðir eru
ekki sjálfkrafa verndaðar af þjóðminjalög-
um þar sem þær eru ekki orðnar hundrað
ára gamlar. Í lögunum er þó heimild til þess
að friðlýsa yngri minjar, en um þau efni
hefur hvorki skapast hefð né opinber stefna
verið mörkuð. Það gefur engu að síður auga
leið að ýmsar herminjar á Miðnesheiðinni
eru þýðingarmikil heimild um hlutdeild
Íslands í einhverjum mestu stríðsátökum
mannkynssögunnar og kalda stríðinu sem á
eftir kom.
Fullyrða má að varnarminjar frá stríðsár-
unum, og reyndar vera varnarliðsins hér
á landi, hafi alþjóðlegt minjagildi. Því var
mikilvægt að fram færi nákvæm skráning
á því sem er enn sjáanlegt og það mælt upp
samkvæmt stöðlum Minjastofnunar Íslands
um skráningu fornminja. Allar upplýsingar
voru síðan færðar inn á kortagrunn deili-
skipulags sveitarfélagsins og lagt mat á
hvað af því er þess virði að varðveita og
segja frá í máli og myndum.
Hvergi á landinu voru umsvif erlendra
herja meiri en á Suðurnesjum. Einn af
fyrstu flugvöllum breska flughersins hér á
landi var á Garðskagaflötum og þar höfðu
Bretar aðstöðu um nokkurt skeið. Þarna
reistu Bretar bragga og loftnet eða mið-
unarstöð strax 1940 auk loftvarnarbirgja.
Ekki leikur nokkur vafi á að ferðamenn og
vegfarendur sem nú sækja Garðskaga heim,
hefðu gaman af að vita af þeirri sögu sem
liggur að baki Garðskagaflata í flugsögu og
varnarsögu landsins, en gera má ráð fyrir að
sú saga sé mörgum ókunn, þótt heimamenn
Yfirlitskort af
skráningarsvæðinu í
Garði og Sandgerði.
Skráning stríðsminja á Suðurnesjum
Útdráttur eftir Eirík Hermannsson sagnfræðing úr skýrslu sem unnin
var af honum og Ragnheiði Traustadóttur fornleifafræðingi.