Árbók Nemendasambands Samvinnuskólans - 01.06.1972, Blaðsíða 23

þroski af lestri góðra bóka í frjálsræði hugans til þess að velja og
hafna var í hans augum nær því fullkomin menntafyrirmynd.
Þeirri skoðun hans höfðu kynni af erlendum skólum og kennslu-
háttum í engu breytt. Þessi menntafyrirmynd var honum þó aldrei
þröngt eða algilt form, sem hægt væri að hlíta í æsar, heldur viti
til þess að sigla eftir, leiðsögn um þroskavænleg vinnubrögð í nú-
tíðarskólum með fræði nýrra tíma. Hann vildi beita nýjum að-
ferðum, sem hann hafði kynnzt, en honum var fjarri skapi að gera
það gagnrýnilaust. Hann slakaði aldrei á þeirri kröfu, að þær
þjónuðu hinni íslenzku menntafyrirmynd og löguðu sig að kjarna
hennar, áður en þær teldust nýtilegar í íslenzkum skólum. í hans
augum var maðurinn í kennarastólnum burðarás allrar kennslu
- orð hans, skilningur, andagift, siðmat og leiðsögn. Tækist kenn-
aranum ekki að ná til nemanda síns á vegum orðsins, gæða náms-
efnið lífi og list, taldi Jónas að smiðirnir erfiðuðu til lítils.
Jónas mun hafa talið, að kennslubækur þær, sem tiltækilegar
voru við barnakennslu hér á landi haustið 1909, væru harla lítils
megandi og lítt til þess fallnar að vera uppistaða vefsins í barna-
skóla, sem hneigðist til nýrra kennsluhátta. Úrræði hans varð því
það að beita lifandi frásögn og samtölum. Leiðbeiningarstundir
með kennaraefnum hóf hann oftast með því að segja frá, bregða
upp myndum, vekja áhugann og leiða börnin síðan til samtals og
spurninga. Síðan lét hann kennaraefni taka við og hafa sama hátt
á. Æfingabekkur Kennaraskólans var aðeins einn, og börnin í
honum ekki öll á sama árinu, hvað þá að þau væru valin saman eft-
ir greindarstigi. Ýmsir vitnisburðir eru til um kennsluaðferðir Jón-
asar. Einn nemenda úr æfingabekk hans, Teitur Eyjólfsson, hefur
lýst kennslu hans með þessum orðum:
„íslenzkukennslan fór mest fram með upplestri ljóða og sagna
úr gullaldarbókmenntum þjóðarinnar að fornu og nýju, og það,
sem lesið var upp, var krufið til mergjar í málfræði og stíl. Bók
eins og Svanhvít, Ijóðaþýðingar Matthíasar og Steingríms, var
lesin spjaldanna á milli, rædd og lærð. Þar sáum við ljóslega fyrir
okkur frelsisstríð Finna og Pólverja við hinn rússneska hramm.
Mannkynssaga, landafræði og náttúrufræði voru ofnar saman
í heild á meistaralegan hátt, svo að unun var á að hlýða. Á góð-
viðrisdögum var gengið um nágrennið, öskjuhlíð og Fossvog,
stundum lengra, skoðuð jarðvegslög í sjávarbökkum. íslandssaga
Jónasar handa börnum, sem kennd hefur verið í hálfa öld, er
þættir úr kennslustundum Jónasar á þessum árum.
Hinn ungi og frábæri kennari lýsti sögu þjóðarinnar, lífi og
19