Árbók Nemendasambands Samvinnuskólans - 01.06.1972, Blaðsíða 35

stöðvar héraðanna. En Jónas kom víðar við í skólamálunum þessi
missirin. Hann hleypti nýju fjöri í menntaskólana, efldi húsmæðra-
skólana, og studdi stofnun nýrra. Hann beitti sér fyrir líkams-
rækt og byggingu sundlauga við jarðvarma. Hann beitti sér fyrir
byggingu Þjóðleikhúss, sem verða skyldi eins konar þjóðskóli, og
hann átti meginhlut að stofnun menntamálaráðs, sem ætlað var
það hlutverk að verða aflgjafi bókmenntum, fræðum og listum.
Segja má, að Jónas Jónsson hafí beinlínis gerbreytt skólamálum
þjóðarinnar á þessum fáu stjórnarárum, leitt í garð nýtt tímabil,
sem bauð nýrri þróun heim. Hitt er annað mál, að ýmislegt hefur
síðan fjarlægzt þær skólahugsjónir, sem Jónas batt mestar vonir
við, en slíkt má telja eðlilegt. Hver tími hlýtur að eiga sínar hug-
myndir, og enginn getur hugsað né á að hugsa fyrir ókomnar
kynslóðir eða fella þróunina í mót eigin hugarheims. Jónas bendir
einmitt á það sjálfur, að góður skólamaður verði að varast það
að fella skólastofnun í varanlegan stokk eigin skoðana.
Það leikur ekki á tveim tungum, að Jónas Jónsson var afburða-
kennari, enda hlaut það að fara saman við ritsnilli hans, skapandi
hugarflug og óþrotlegan minnissjóð úr sögu og lífí manna og þjóða.
Það mun samdæmi þeirra, er nutu kennslu hans í Samvinnuskól-
anum, að hún hafi haft djúp og varanleg áhrif, og oft orðið mönn-
um því meiri lærdómur, sem lengra leið á ævi. Jónas hafði oftast
tvo fyrstu morguntíma í Samvinnuskólanum og kenndi í frásögn-
um og samtölum, en batt sig lítt við ákveðnar kennslubækur.
Kennslan var stundum talin laus í reipum, en þá því fleygari og
skemmtilegri, svo að bæði kennari og nemendur gleymdu líðandi
stund. Félagsfræðin og samvinnusagan runnu saman, og þótt
mörgum erlendum andans höfðingja í sögu eða samtíma væri
heimsókn gerð, lá leiðin ætíð heim von bráðar með mælistikuna á
íslenzkar aðstæður. Samvinnusagan gæddist lifandi myndum fórn-
fúsrar félagsbaráttu frumherjanna, og hina æðstu fyrirmynd mann-
legra samskipta, siðmats, drenglundar og sjálfsmenntunar fann
hann ætíð í óþrotlegum sögusjóði þúsund ára bókmennta og mann-
lífs íslenzka bændaheimilisins. Minni hans og fundvísi á lýsandi
dæmisögur og snjöll rökhugsun gerði honum jafnan tiltækar svo
hugfleygar og táknmiklar líkingar, að hann gat birt mönnum í
andrá og örfáum orðum kjarna máls, og stundum jaðraði þessi
vígfími beinlínis við sjónhverfingar.
í nábýlinu fékk Samvinnuskólinn á sig svip og einkenni skóla-
heimilis, þótt ekki væri þar heimavist. Nemendur lásu oft undir
tíma í skólanum og höfðu með sér öflugt félagslíf. Frú Guðrún,
31