Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.09.2019, Blaðsíða 12

VIÐTAL
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29.9. 2019
M
aría bauð blaðamanni heim
til sín í fallegt timburhús við
Vesturgötuna. Það fyrsta
sem blasir við þegar komið
er inn í stofu er stór svart-
hvít ljósmynd eftir Ragnar Axelsson. Á mynd-
inni má sjá mikilfengleg og dulúðleg fjöll svo
langt sem augað eygir en í einu horni mynd-
arinnar er maður á hestbaki, svo ógnarsmá
manneskja í hinni stóru náttúru. María segir
myndina táknræna fyrir þá tilfinningu sem
hún hefur; að maðurinn sé lítill í stóra sam-
henginu. Hann þurfi ekki að drottna yfir nátt-
úrunni til að gera sig stóran heldur sýna auð-
mýkt; tengja sig við náttúruna.
„Og ef við getum náð því að verða hluti af
náttúrunni verðum við ekki ekkert – heldur
allt,“ segir María og hellir upp á kaffi.
Á meðan kaffið sýður dettum við í heim-
spekilegar vangaveltur um stöðu manns og
náttúru. Spjallið leiðir okkur um víðan völl.
Það er nefnilega af nógu að taka þegar rætt er
við Maríu um lífið, listina, ástina og náttúruna.
Náttúra og maður mætast
Leiklistin varð snemma fyrir valinu hjá Maríu
og hefur hún unnið í leikhúsi, sjónvarpi og
kvikmyndum jöfnum höndum og verið sjálf-
stætt starfandi nánast allan sinn feril.
„Ég hef unnið mikið með sjálfstæðum leik-
hópum og rekið minn eiginn og ég held að ég
hafi staðið á öllum sviðum landsins,“ segir hún
og brosir.
María hefur ekki látið sér nægja að vera leik-
ari heldur hefur hún fengist við leikstjórn og
skrifað handrit. Þá er hún eftirsóttur kennari í
framsögn og ræðumennsku og er með vinnu-
stofu þar sem hún tekur fólk í einkaþjálfun en
fer svo inn í fyrirtæki með námskeið fyrir hópa.
„Mér finnst það vera forréttindi að fá að miðla
til fólks einhverju sem gerir það sterkara á sínu
sviði. Fólk er að fjárfesta tíma og peningum í að
afla sér þekkingar og mikilvægt að það nái líka
að koma henni vel frá sér,“ segir hún.
Nýjasta leikverk Maríu hefur átt hug henn-
ar allan. Hún er nýkomin heim frá Svalbarða
þar sem hún skapaði nýtt leikverk í gamalli
kolanámulestarstöð.
„Verkið heitir Svalbard Movements og er af-
rakstur af áralöngum rannsóknum okkar Juni
Dahr, leikkonu frá Noregi, á sögum kvenna á
norðurslóðum og frásögnum þeirra af því
hvaða áhrif náttúran hefur á sál manneskj-
unnar. Með okkur á þessu skemmtilega ferða-
lagi hafa þeir verið finnski tilraunadansarinn
Reijo Kela og leikmyndahöfundurinn Snorri
Freyr Hilmarsson. Í þessari útgáfu sköpuðum
við Reijo sýningu inn í þetta einstaka rými sem
Taubanesentralen er og fléttuðum dans og
texta saman við frumsamda tónlist eftir Tore
Brundborg saxófónleikara sem flutti hana
„live“ ásamt Per Oddvar trommara. Þá lét
karlakór kolanámufélagsins Den Store Norske
ekki sitt eftir liggja en leikstjóri var Inger
Buresund og ljósameistari Kristin Bredal,
miklar hæfileikakonur báðar,“ segir María.
„Svalbard Movements fjallar um fjórar kon-
ur á Svalbarða. Fyrsta konan sem við hittum
var upptekin af því að setja flaggið sitt niður,
koma sér á blöð sögunnar, sú næsta af því að
sigrast á náttúrunni, drepa ísbjörninn, húrra
fyrir mér. En svo kom grasafræðingurinn sem
vildi vekja athygli fólks á viðkvæmni og virði
náttúrunnar og hvetja til verndunar hennar.
En sú síðasta, sem var skáld, fór einu skrefi
lengra yfir í að upplifa sig sem hluta af náttúr-
unni. Og þegar þangað er komið kemur það af
sjálfu sér að þú verndar náttúruna því hún er
þú,“ segir María sem lék allar konurnar þar
sem Juni forfallaðist á síðustu stundu.
„Textarnir sem voru notaðir í þessari útgáfu
voru úr dagbókum Hanne Resvold Holmsen
grasafræðings sem gekk þarna um grundir
1907 og Christianne Ritter sem dvaldi vetur-
langt í veiðikofa með manni sínum 1934. Og
þess má geta að vegna fjölda áskorana lék ég
þetta á norsku, sem ég annars tala ekki, “ segir
María og hlær.
Af hverju á Svalbarða?
„Það er von þú spyrjir hvað maður er að
brölta þetta á endimörkum hins byggilega
heims. En það virðist vera eitthvert „arctic“
þema í mínu lífi upp á síðkastið því auk þessa
verks hef ég verið fengin til að kenna leiklist
við þjóðleikhússkólann á Grænlandi og svo í
vetur lék ég í Netflixseríunni 20/20 sem Saga
Film framleiðir og gerist á Grænlandi.“
Unga fólkið er vonin
Hvenær fór náttúruvernd að vera þér hug-
leikin?
„Þessar náttúruverndarrætur liggja djúpt í
mér enda plantað snemma. Fyrst af pabba
sem sýndi mér hvað mosinn er viðkvæmur og
kenndi mér að tína jurtir. Og svo í skátunum
þar sem ég var endalaust á fjöllum og úti í
móa. Þannig að maður tekur það með sér sem
maður lærir í æsku,“ segir hún og greinilegt
er að hún skilar því áfram til næstu kyn-
slóðar.
„Stelpurnar mínar eru miklir aðgerðasinnar
og ég var eitthvað að undra mig á því en svo sá
ég nýlega sex ára gamla minningu á Facebook
þar sem þær standa með græna fána að
vernda Gálgahraunið með mér. Og hugsaði:
Já, einmitt. Líklega hafa þær heyrt mig tala
um að það sé ekki nóg að hafa skoðanir og láta
þær í ljós í heita pottinum. Maður þarf að
spyrja: „Hvað ætla ég að gera í þessu? Get ég
lagt eitthvað af mörkum? Get ég tengt mig við
eitthvert stærra samhengi? Get ég haft áhrif á
stjórnmálafólk?““ segir María og útskýrir að
Lára, sem er nýorðin tvítug, hafi sýnt mikinn
áhuga á málefnum fátækra barna á Íslandi og
Kristínu sem er fimmtán ára sé mjög umhugað
um loftslagsmál.
En nú hafa mótmæli oft engin áhrif, eins og í
tilviki Kárahnjúka. Hvað er til ráða?
„Það var auðvitað rosalegt fyrir okkur sem
börðumst af lífi og sál gegn Kárahnjúkavirkj-
un að sjá þetta fara svona. Við vorum alveg
slegin út. En maður verður að trúa að ef mað-
ur leggur eitthvað af mörkum á hverjum degi
þá safnist það saman og skili einhverju. Ef ég
hugsa til baka, vorum við eitt sinn nokkrar
hræður niðri á Austurvelli að syngja þjóðsöng-
inn til að reyna að stöðva stóriðju og það þótti
skrýtið og sérvitringslegt. En núna er Greta
Thunberg að sigla seglum þöndum yfir
Atlantshafið og fær tækifæri til að taka
þjóðarleiðtoga heimsins á beinið. Náttúru-
vernd er á allt öðrum stað í dag en áður og það
er meðal annars af því að við stóðum þarna í
hríðinni,“ segir María.
„En það er klárlega unga fólkið okkar sem
er að fara að veita það aðhald sem þarf núna.
Því þau geta vakið samvisku þeirra eldri sem
fara með völdin. En það er ekki nóg að unga
fólkið tali og valdhafar hlusti. Stjórnvöld þurfa
að sýna fram á raunhæft aðgerðaplan, sem er
mælanlegt og tímasett. Það að ætla að gera
minni skaða er ekki ásættanlegt. Því ef bíll er
að fara keyra fram af bjargbrún er ekki nóg að
hægja á honum – hann mun samt enda á að
fara fram af. Það þarf að stoppa, endurhugsa
og breyta um stefnu,“ segir María.
„Og það er líka mikilvægt að þessar áhyggj-
ur af loftslagsmálum verði ekki lamandi heldur
verði áskorun sem við mætum í stóru sem
smáu,“ segir hún.
„Þegar við stofnuðum Framtíðarlandið á
sínum tíma þá settum við athyglina frekar á
fræðslu og lausnir heldur en vandamál. Við
settum líka Náttúrukortið í loftið til að fólk
gæti fengið yfirsýn yfir þá hættu sem steðjaði
að náttúru Íslands vegna virkjanahugmynda.
Það sem gerðist nefnilega með Kárahnjúka-
virkjun var að fólk vissi ekki að þetta var að
fara að gerast fyrr en það var komið svo ótrú-
lega langt að það var erfitt að stoppa það af,“
segir María og sýnir blaðamanni Náttúru-
kortið sem er á heimasíðunni framtidar-
landid.is.
Andans mál
Ýmis fleiri verk eru á dagskrá hjá Maríu en
Trú, von og kærleikur er vinnuheiti sjónvarps-
þáttaraðar sem María er með í þróun og teng-
ist langafa hennar.
„Ég hef ástundað jóga síðan ég var fimmtán
ára og undanfarinn áratug verið að læra jóga-
heimspeki. Ég er trúuð og í íslensku ættinni
minni eru margir prestar. Þekktastur þeirra
er sr. Haraldur Níelsson sem var langafi minn.
Þannig ég á kannski ekki langt að sækja pæl-
ingarnar um stóra samhengið,“ segir María.
„Í þáttunum ætla ég að beina sjónum mín-
um að sr. Haraldi Níelssyni sem er talinn
helsti áhrifamaður síðustu aldar í andlegum
málum Íslendinga. Hann var prófessor í guð-
fræði við Háskóla Íslands frá stofnun hans ár-
ið 1911 og háskólarektor í annað sinn þegar
hann lést vorið 1928. Hann var boðberi frjáls-
lyndu guðfræðinnar á Íslandi á síðustu öld og
líklega var hann einn mesti predikari sem ís-
lensk kirkja hefur átt fyrr og síðar. Langar
raðir mynduðust við Fríkirkjuna í Reykjavík
þar sem hann predikaði reglulega. Í spönsku
veikinni 1918 var hann á þönum milli veiks
fólks í Reykjavík að hugga og styrkja. Hann
stofnaði Sálarrannsóknarfélag Íslands ásamt
vini sínum og samstarfsmanni Einari H. Kvar-
Fjölskyldan á brúðkaupsdeginum fallega. Frá vinstri má sjá Arndísi Lund, Bjargeyju Lund, Ara Carl
Lund, Christopher, Maríu, Láru Þorsteinsdóttur, Tómas Þorsteinsson og Kristínu Þorsteinsdóttur.
Ljósmynd/Pétur Þór Ragnarsson
Christopher Lund og María Ellingsen giftu sig í sumar í Færeyjum. Brúðkaupið stóð yfir í þrjá daga
og mættu gestir bæði frá Íslandi og Færeyjum. María segir þetta hafa verið draumadaga.
Ljósmynd/Pétur Þór Ragnarsson
„Þú heyrir ekki
Færeying væla“
María Ellingsen er landskunn leikkona en hlutverk hennar í lífinu eru mörg. Hún er líka
leikstjóri og höfundur, náttúruverndarsinni, kennari, eiginkona og síðast en ekki síst móðir.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is