Morgunblaðið - 31.10.2019, Qupperneq 40

40 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. OKTÓBER 2019
Þekking er sölu-
vara og við Íslend-
ingar eigum að nýta
okkur betur það for-
skot sem við höfum í
sjávarútvegi. Sjávar-
útvegurinn er undir-
staða samfélags okk-
ar og er orðinn
fyrirmynd annarra
þjóða hvað varðar
stjórnun fiskveiða,
nýtingu á hráefni,
framleiðslu á vinnslubúnaði svo
fátt eitt sé talið. Framtak í tækni-
þróun og framförum á búnaði fyr-
ir land- og skipavinnslur er lýs-
andi fyrir þessa stöðu okkar á
alþjóðamarkaði. Farsælt samspil
íslenskra sjávarútvegsfyrirtækja
og tækjaframleiðenda hefur átt
ríkan þátt í þeirri velgengni. Hátt
menntunarstig þjóðarinnar og
ásókn verkfræði- og tæknimennt-
aðs fólks í krefjandi störf hefur
enn frekar ýtt undir þessa þróun.
Þetta hefur komið sér vel fyrir
tækjaframleiðendur og hefur haft
í för með sér að íslenskur vinnslu-
búnaður og lausnir eru eftirsótt
af fiskframleiðendum úti um allan
heim. Þessi útrás hefur skilað ár-
angri fyrir þjóðarbúið enda er
hún byggð ofan á áratuga reynslu
og umhverfi sem við þekkjum.
Í harðri samkeppni verður allt-
af barátta að markaðssetja og
selja sjávarafurðir á ásættanlegu
verði. Það er ekki til nein töfra-
lausn eða stórir ávinningar í þess-
um efnum, en það er sjálfsagt að
halda merkjum Íslands á lofti
varðandi hreinleika og gæði. Á
hinn bóginn getum við gert betur
þegar kemur að markaðssetningu
og sölu á ráðgjöf og þjónustu í
sjávarútvegi og fiskvinnslu. Þar
er hægt að ná meiri árangri þar
sem Ísland hefur sérstöðu og
reynslu til að byggja á. Okkur
hefur tekist vel til við stjórnun
fiskveiða og við tæknivæðingu í
fiskvinnslu. Enn fremur erum við
í fararbroddi þegar kemur að full-
nýtingu og hámörkun verðmæta
sjávarafurða. Öll þessi þekking er
verðmæti sem má útfæra sem
söluvöru og getur orðið veruleg
viðbót við þá útrás sem þegar er
hafin með sölu á tækja- og
hugbúnaðarlausnum til fiskiðn-
aðarins.
Aukin krafa um afköst, nýtingu
og gæði í fiskiðnaði kallar á flókn-
ari tækjabúnað og fram-
leiðslutækni. Að auki
getur sjálfvirkni tekið
yfir stóran hluta
starfa sem krefjast
áreynslu eða end-
urtekninga. Fæstir
fiskframleiðendur eru
í stakk búnir til að
takast á við slíkar
tæknilegar framfarir
án aðstoðar. Á heims-
vísu eru kröfur um
framfarir, sem eru
ekki bundnar við
tækjabúnaðinn heldur
einnig heildarlausnina í kringum
fiskframleiðsluna. Hér erum við
að tala um framleiðsluhúsnæðið,
kæli- og frystirýmin, nauðsynleg
rými fyrir aðföng og vélbúnað,
kerfi til að endurnýta vatn,
o.s.frv. Á við aðrar þjóðir hafa Ís-
lendingar jafna burði og getu til
að bjóða slíkar heildarlausnir. Það
sem er umfram er styrkleiki fólg-
inn í þekkingu frá landi sem hef-
ur náð sýnilegum árangri í sjálf-
bærum sjávarútvegi og
fiskvinnslu. Þetta staðfestir áhugi
annarra þjóða á ráðgjöf og þjón-
ustu frá Íslandi tengdum fiskiðn-
aðinum. Meðal annars hefur ný-
lega verið undirrituð
samstarfsyfirlýsing af hálfu Ís-
lands og Indlands í tengslum við
þennan málaflokk. Þennan með-
byr þurfum við í enn frekari mæli
að nýta okkur til framdráttar á
alþjóðlegum vettvangi.
Sjávarútvegurinn hefur ekki
einungis skapað bein verðmæti
með veiðum úr náttúruauðlind-
inni. Afleidd verðmæti, s.s. sterk
staða tækjaframleiðenda á al-
þjóðamarkaði, byggja grunn sinn
á þessum atvinnuvegi. Það er
mikilvægt að hlúa vel að þessari
atvinnugrein og varast að leiða
greinina af braut með kvöðum og
óhóflegum gjaldtökum. Heil-
brigður og sjálfbær sjávarútvegur
er forsenda fyrir öflugri útrás á
ráðgjöf og þjónustu tengdri
fiskiðnaðinum og það mun skapa
enn meiri verðmæti fyrir þjóð-
arbúið í framtíðinni.
Tækifæri í tengsl-
um við sjávarútveg
og fiskvinnslu
Eftir Hannes
Kristin Gunnarsson
Hannes Kristinn
Gunnarsson
» Okkur hefur tekist
vel til við stjórnun
fiskveiða og við tækni-
væðingu í fiskvinnslu.
Höfundur er verkfræðingur og
sjálfstæður ráðgjafi
www.hkgfoodtech.com
Við stöndum á kross-
götum í dag. Við getum
haldið áfram á beinu
brautinni sem liggur til
eyðingar á lífríki jarðar
eða farið þrönga stíginn
sem leiðir okkur til
baka. Þegar maður
lendir í ógöngum á fjalli
er aldrei of seint að
snúa við og það á einnig
við um leið mannkyns-
ins um víðáttur heimsins.
Hvernig höfum við leiðst af réttri
braut og hvernig getum við fundið
leiðina sem liggur þangað sem lífs-
hættir okkar ógna ekki hinu flókna
samspili lífvera á jörðinni? Vistfræði
er sú grein líffræðinnar sem fæst við
þetta samspil og þar er gerður grein-
armunur á hugtökunum fjölbreyti-
leika og flækjustigi. Annars vegar er
átt við náttúrulegt samspil þar sem
mismunandi lífsferlar tengjast saman
og mynda tengsl sem ekki má rjúfa.
Útrýming einnar tegundar getur haft
keðjuáhrif á fjölda annarra og leitt til
hruns á heilu lífkerfi eins og dæmin
sanna. T.d. hefur hrun í sandsílastofni
áhrif á afkomu annarra sjávardýra og
einnig fugla sem hafa lífsviðurværi af
þessari fæðu. Hins vegar er átt við
manngert umhverfi sem best er lýst
með umferð í stórborgum þar sem
skiptast á hraðbrautir, mislæg gatna-
mót og leiðir járnbrauta, flugvéla í
lofti og skipa á sjó og vötnum auk raf-
lína, ljósleiðara og þráðlausra kerfa
sem stýra gangverkinu. Ef rafmagnið
fer verður alger ringulreið, sam-
göngur stöðvast og einnig sam-
skiptarásir og fjarskipti. Það getur
haft afdrifaríkar afleiðingar ef tölvu-
kerfi stöðvast og skemmst er að
minnast aldarskiptanna þegar menn
voru hræddir við að tölvur myndu
ekki ráða við breytingar á ártali frá
20. til 21 aldar. Allt fór þó betur en á
horfðist en þarna sáu menn þó fyrir
mögulegt hrun í tölvukerfum heims-
ins. Munurinn á þessum kerfum er að
hið náttúrulega leiðréttir sig sjálf-
krafa þegar jafnvægisástandi þess er
ógnað en ekki hið manngerða og öll
þróun þess leiðir til auk-
ins flækjustigs.
Hvernig finnum við
þá leiðina til baka?
Þurfum við að bakka
einhverja áratugi eða
jafnvel aldir aftur í tím-
ann og taka upp lífs-
hætti forfeðranna sem
lifðu í sátt við náttúruna
vegna þess að þeir
höfðu ekki vald á þeirri
tækni til ofnýtingar sem
við höfum í dag? Að
sjálfsögðu viljum við
ekki fara aftur í forneskju með til-
heyrandi kúgun, misskiptingu og ör-
birgð. En við getum hugsanlega nýtt
okkur þá þekkingu sem við höfum afl-
að okkur og gert heiminn betri án
allra þeirra neikvæðu fylgifiska sem
synda í kjölfar tæknibyltinga. Þeir
eru m.a. aukin misskipting, arðrán,
ofnýting auðlinda og offjölgun mann-
kynsins. Það þarf engin gróðurhúsa-
áhrif til þess að mönnum sé ljóst að
mannkynið er á villigötum. Hins veg-
ar eru þau þörf áminning um það!
Því ætti leiðin áfram að vera ljós.
En það er ekki bara ein leið heldur
margar og ekki má láta deilur hindra
mannkynið í að fara hana. Það er vís-
asta leiðin til að lenda í ógöngum þeg-
ar hópurinn kemur sér ekki saman og
jafnvel tvístrast vegna innbyrðis
ágreinings. Hvernig förum við best
með auðlindir jarðar, tryggjum jafn-
ari skiptingu og stuðlum að friði í
heiminum með bættri menntun og
skilningi milli kynþátta? Hagkerfin
þurfa að taka mið af þeim veruleika
sem við búum við í dag þannig að
hægt sé að tryggja lífsgæði með öðr-
um aðferðum en aukinni neyslu. Við-
miðunin þarf að færast frá öllum vísi-
tölunum yfir í samkomulag um hvað
skiptir máli í lífinu. Menntun og
menningarstarfsemi, samvera fjöl-
skyldu og heilbrigð áhugamál í stað-
inn fyrir strit til þess eins að eignast
allt sem hugurinn girnist.
Við sjáum örar breytingar á um-
ræðunni í dag sem gefa jákvæðar
vonir um að ný viðhorf séu í farvatn-
inu. Allir þurfa að sameinast um að
leggja sitt af mörkum á því sviði sem
möguleikar manna liggja. Einn getur
breytt sínum ferðamáta, annar tekið
upp ábyrgari umgengni um auðlindir
sjávar eða lands, sá þriðji endur-
skoðað neysluvenjur sínar og svo má
lengi telja. Hugsanlega má taka upp
nýja gráðu í háskóla lífsins þar sem
menn geta fengið meistara- eða jafn-
vel doktorsgráðu í lífsfærni. Sú gráða
myndi kannski ekki duga til hærri
launa en til virðingar í samfélagi þjóð-
anna.
Við sjáum aukna meðvitund hjá
þjóðum heimsins um þær ógöngur
sem mannkynið er komið í vegna
neysluhyggjunnar, sem hefur leitt til
ofnýtingar á helstu auðlindum jarðar
og arðráns lífríkis, þar sem kapp hef-
ur verið án forsjár. Valdakerfi heims-
ins hafa tilhneigingu til að halda
óbreyttu ástandi og einungis öflug
grasrótarhreyfing getur umbylt nú-
verandi hagkerfi í þágu framtíðar líf-
ríkis jarðar. Við þurfum að fylgja for-
dæmi barnanna og fylkja liði um
breyttar neysluvenjur og nýjan heim
þar sem græðgi víkur fyrir lífsfyll-
ingu og neysla fyrir raunverulegum
verðmætum.
Mannkynið þarf að gera sér grein
fyrir að það er á sameiginlegri sigl-
ingu sem stefnir hraðbyri á sker og
það getur enginn skorast undan að
róa lífróður til þess að bjarga skút-
unni. Ef fram heldur sem horfir
stefnir í að hluti jarðarinnar verði
óbyggilegur á þessari öld og mann-
kynið verður þá að reiða sig á hinn
byggilega hluta heimsins. Það getur
því enginn verið stikkfrí og látið af-
ganginn af heiminum glíma við sín
vandamál á eigin spýtur vegna þess
að það getur enginn sagt sig úr leik.
Mun mannkynið eiga
sér viðreisnar von?
Eftir Egil Þóri
Einarsson » Fjallað er um þær
ógöngur sem mann-
kynið er í vegna of-
neyslu og eyðileggingar
náttúrulegra lífkerfa.
Hvað er til ráða til að
stöðva þessa þróun?
Egill Þórir Einarsson
Höfundur er efnaverkfræðingur.
egill.einarsson@heimsnet.is
Eyesland . Grandagarði 13 og Glæsibæ, 5. hæð
sími 510 0110 . www.eyesland.is
Láttu sjóntækjafræðinga okkar sjá um þig
Er sjónmælingin ekki rétt?
TANGARHÖFÐA 13
577 1313 - kistufell.com
BIFREIÐAVERKSTÆÐIÐ
Hjóla-
legur
Renndu við hjá okkur
í Tangarhöfða 13