Morgunblaðið - 31.10.2019, Síða 63

MENNING 63
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. OKTÓBER 2019
kaupa sig. Það er grunnástæða þess
að mér finnst bókin áhugaverð,“
segir Una og bendir á að fróðlegt sé
að skoða hvaða afleiðingar þær
ákvarðanir sem teknar voru hér-
lendis á árunum 1945-1960 hafa haft
á íslenskt samfélag. „Mér finnst við
ekki enn vera búin að svara þeirri
spurningu hvers konar samfélag við
viljum vera. Hver erum við? Hvað
er þetta Ísland sem við erum alltaf
að tala um? Og hvað er þetta frelsi
sem við erum alltaf að rífast um?
Frelsi fyrir hvern og frá hverju?
Þessar spurningar skáldsögunnar
eru enn allsráðandi í heiminum í
dag,“ segir Una og bendir á að frelsi
birtist bæði sem frelsi þjóða en einn-
ig sem frelsi einstaklinga, þeirra á
meðal minnihlutahópa. „Frelsi
minnihlutahópa virðist sífellt vera
að minnka í heimi sem þykist vera
frjáls.“
Hvar staðsetur þú uppfærsluna í
tíma og rúmi?
„Í raun má segja að við séum
stödd inni í bókinni eða í ákveðnu
tímaleysi,“ segir Una og bætir við:
„Ég vona að sýningin tali til þeirra
sem hafa mikla þekkingu á kalda-
stríðspólitíkinni en líka þeirra sem
ekki muna eftir þessum tíma. Það
eru mjög ákveðnar pólitískar línur
dregnar upp í uppsetningunni allri,“
segir Una og tekur fram að atburða-
rásin sé staðsett í tímalausu upp-
höfnu rými. „Þar sem sagan endur-
tekur sig. Það er mikið talað um trú
í bókinni og það að byggja kirkjur.
Stjórnmál eru líka trúarbrögð og
kirkjur, sérstaklega á tímum kalda-
stríðsins.“
Leikmynd og búninga gerir
Mirek Kaczmarek. Hvers vegna
valdir þú hann til samstarfs?
„Hann hefur víðtæka reynslu úr
pólsku leikhúsi og hannaði bæði
leikmynd og búninga þegar ég leik-
stýrði  [um það bil] í Kielce í Pól-
landi síðasta vor. Mér finnst Mirek
ótrúlega klár og fjölhæfur, enda hef-
ur hann unnið víða um Evrópu. Mér
fannst áhugavert að fá til liðs mig
hönnuð sem hefði engar fyrirfram-
gefnar hugmyndir um Laxness. Svo
finnst mér líka mjög gott fyrir
íslenskt sviðslistasamfélag að fá inn
erlenda listamenn með aðra sýn og
nálgun.“
Kvenfrelsisbaráttukonan Ugla
Hvað getur þú sagt mér um valið
á leikurunum í helstu hlutverkum?
En Uglu, Búa Árlands og organist-
ann leika Ebba Katrín Finnsdóttir,
Björn Thors og Stefán Jónsson.
„Ég hef unnið með Ebbu áður,“
segir Una og vísar þar til Dúkku-
heimilis, 2. hluta sem hún leikstýrði
í fyrra. „Hún er hæfileikarík og upp-
rennandi ung leikkona sem ég
treysti fyrir þessu mjög svo stóra
hlutverki. Mig hefur lengi langað að
vinna með Birni og því er mjög
ánægjulegt að það gekk upp núna.
Hann er mjög hæfileikaríkur leikari
sem gaman er að vinna með. Stefán
hefur ekki leikið mikið síðustu árin
en við þekkjumst vel úr starfi okkar
við Listaháskóla Íslands. Stefán býr
yfir ákveðnum eiginleikum sem mér
finnst henta hlutverkinu mjög vel og
þess vegna fékk ég hann til liðs við
okkur,“ segir Una og bendir á að
margar ólíkar bókmenntafræðilegar
greiningar séu til á hlutverki organ-
istans í skáldsögunni. „Mér finnst
greining Árna Bergmann á hlut-
verki organistans mjög áhugaverð.
Mín upplifun af organistanum er að
hann er langróttækasta rödd sög-
unnar,“ segir Una og rifjar upp að
organistinn hafi róttækar skoðanir á
kynlífi, hjónabandi, eignarhaldi og
hvað sé glæpur og hvað ekki. „Hann
er ekki aðeins birtingarmynd taó-
isma heldur er einnig með mjög rót-
tækar pólitískar skoðanir.“
Hefur sýn þín á verk Laxness
breyst við uppsetningarvinnuna?
„Við endurlesturinn hefur orðið
sterkara fyrir mér hversu mikil
kvenfrelsisbaráttukona Ugla er.
Pólitíkin er mjög ofarlega í bókinni,
en barátta Uglu er fyrir frelsi undan
öllu – sem er náttúrulega kven-
frelsið, þ.e. frelsið til að eiga sig
sjálf, mennta sig sjálf, stjórna sér
sjálf og vera hvorki fangi manns eða
barna. Þegar ég las bókina sem ung-
lingur talaði pólitíkin og tíðarandinn
sterkast til mín, en í dag talar hlut-
verk kvennanna í bókinni meira til
mín,“ segir Una að lokum.
Ljósmynd/Hörður Sveinsson
Frelsi Ebba Katrín Finnsdóttir (fyrir miðri mynd) í hlutverki Uglu horfir á Búa Árlands sem Björn Thors leikur.
Framtíð Íslands mótuð
 Atómstöðin – endurlit frumsýnd í Þjóðleikhúsinu á morgun  „Hvað er þetta
frelsi sem við erum alltaf að rífast um?“ spyr leikstjórinn Una Þorleifsdóttir
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Við köllum þetta endurlit vegna
þess að þetta er ekki leikgerð á
skáldsögunni heldur nýtt sjálfstætt
leikverk. Markmið okkar er að vera
sönn andrúmslofti bókarinnar, frek-
ar en að fylgja sögunni nákvæm-
lega, enda er Dóri búinn að skrifa
það mikið af nýjum texta,“ segir
Una Þorleifs-
dóttir, sem leik-
stýrir Atóm-
stöðinni – endur-
liti eftir Halldór
Laxness Hall-
dórsson í sam-
vinnu við Unu, en
nýja verkið bygg-
ir á skáldsögu
Halldórs Laxness
frá 1948.
„Markmið okk-
ar Dóra er aðallega að skoða það
pólitíska andrúmsloft sem sagan
sprettur upp úr, skoða þær ákvarð-
anir sem verið var að taka um fram-
tíð Íslands og varpa þeim út aftur til
áhorfenda,“ segir Una og tekur
fram að þau Dóri komi ekki endilega
með svörin, enda séu þau upptekn-
ari af því að spyrja spurninga.
„Kannski mætti lýsa verkinu best
sem úrvinnsluleikverki. Við verðum
sem listamenn að hafa frelsi til að
skapa okkar eigið listaverk og segja
þá sögu sem við erum innblásin af
og finnst mikilvægt að segja á þess-
um tímapunkti – en auðvitað samt af
ákveðinni virðingu við upprunalega
höfundaverkið.“
Sagan endurtekur sig
En hvers vegna fannst þér mikil-
vægt að segja þessa sögu núna?
„Atómstöðin hefur lengi verið í
miklu uppáhaldi hjá mér,“ segir Una
og rifjar upp að þegar hún var ung-
lingur hafi sér fundist Atómstöðin
aðgengilegri en margar aðrar bæk-
ur Laxness. „Mér finnst heims-
myndin sem dregin er upp í bókinni
áhugaverð, lýsingarnar á þjóðfélag-
inu sem er að mótast og allar þessar
hugmyndir um frelsi og Ísland og
hvort selja megi landið. Hver er
munurinn á því að breskur auðjöfur
eigi laxveiðiár eða að amerískur her
sé í Keflavík?“ spyr Una og tekur
fram að hún hafi alltaf haft mikinn
áhuga á seinna stríði og kalda-
stríðsárunum.
„Svo talaði líka sterkt til mín
hversu áhugaverð persóna Ugla er.
Hún er ung kona sem er mjög sjálf-
stæð og vill vera frjáls kona sem
ræður sér sjálf og neitar að láta
Una
Þorleifsdóttir
Í tilefni af því að
100 ár eru nú lið-
in frá útgáfu
Svartra fjaðra,
fyrstu ljóðabókar
Davíðs Stefáns-
sonar, verður
haldinn við-
burður með
sömu yfirskrift í
Hömrum í Hofi í
kvöld kl. 20. Þar
munu Helga Kvam og Þórhildur
Örvarsdóttir vefa saman ferðalag í
tali og tónum þar sem þær segja frá
Davíð og verkum hans, með áherslu
á ljóðin úr Svörtum fjöðrum, eins
og segir á vef Hofs. Frumflutt
verða ný lög eftir Helgu og Þór-
hildi, samin sérstaklega af þessu til-
efni.
Helga og Þórhildur hafa í tví-
gang verið hluti af stuttum stofu-
tónleikum í Davíðshúsi.
Segja frá Davíð
og verkum hans
Davíð
Stefánsson
Eins og greint var
frá í blaðinu í gær
hlaut Gyða Val-
týsdóttir tónlist-
arverðlaun Norð-
urlandaráðs 2019
sem afhent voru
við hátíðlega at-
höfn í Stokkhólmi
í fyrrakvöld. Fern
önnur verðlaun
voru veitt það
sama kvöld. Greta Thunberg hlaut
umhverfisverðlaun Norðurlandaráðs.
Fulltrúar frá samtökunum Fridays-
ForFuture fluttu ræðu fyrir hönd
Thunberg, sem stödd er vestanhafs,
þar sem hún afþakkaði verðlaunin.
Sagði hún heiminn ekki þurfa á fleiri
umhverfisverðlaunum að halda held-
ur alvöru aðgerðum valdhafa.
Danska kvikmyndin Dronningen í
leikstjórn May el-Toukhy, sem jafn-
framt skrifaði handritið, hlaut kvik-
myndaverðlaun Norðurlandaráðs.
Myndin fjallar um konu sem tekur
upp ástarsamband við stjúpson sinn.
Myndabókin Alle sammen teller eftir
norska rithöfundinn Kristin Roskifte
hlaut barna- og unglingabókmennta-
verðlaun Norðurlandaráðs. Bókin,
sem á yfirborðinu virðist ætlað að
kenna börnum tölustafina, geymir
heimspekilegar pælingar um lífið og
tilveruna.
Danski rithöfundurinn Jonas Eika
hlaut bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs fyrir smásagnasafnið Efter
Solen sem, að mati dómnefndar, býr
yfir næmum og myndrænum stíl og
getu til að tala inn í pólitískar áskor-
anir samtímans. Í þakkarræðunni
beindi Eika spjótum sínum að bæði
dönskum og öðrum norrænum stjórn-
völdum fyrir kynþáttahatur þeirra og
harða stefnu í málefnum innflytjenda.
Verðlauna-
hafar ársins
Jonas
Eika
Menningarhátíð
Seltjarnarness
hefst í dag og
stendur til og með
3. nóvember. Fjöl-
breytt dagskrá
verður í boði og
hefst hún í bóka-
safni bæjarins þar
sem Guðrún Jóns-
dóttir, formaður
menningar-
nefndar, setur hátíðina. Að því loknu
leikur Lilja Hrund Stefánsdóttir á
flygil verkið Álfadans Op.12 No. 4
eftir Edvard Grieg. Stiklað verður á
stóru um feril Þórarins Eldjárns með
framsetningu rita og annars efnis í
bókasafninu í tilefni þess að Þórarinn
er heiðursrithöfundur menningar-
hátíðarinnar. Hátíðardagskrá má
finna á seltjarnarnes.is.
Menningar-
hátíð sett
Þórarinn
Eldjárn
LAUGAVEGI 24 - REYKJAVÍK - S. 552 0800
SKIPAGÖTU 7 - AKUREYRI - S. 462 4646
N Ý F O R M
h ú s g a g n a v e r s l u n
Strandgötu 24 | 220 Hafnarfjörður | Sími 565 4100 | nyform.is
Komið og skoðið úrvalið
KEBE
Hvíldarstólar
Tegundir: Rest og Fox
Opið virka dag
a
11-18
laugardaga
11-15