Morgunblaðið - 13.11.2019, Side 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. NÓVEMBER 2019
Dekkjaþjónusta
Úrval fólksbíla- og jeppadekkja
SAMEINUÐ GÆÐI
Opið mánudaga til fimmtudaga kl. 7.45-17.00, föstudaga kl. 7.45-16.00
Flatahrauni 7 | 220 Hafnarfirði | Sími 565 1090 | www.bjb.is
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson menning@mbl.is
Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Ákveðin atriði benda til þess að þarfagrein-
ingu og öðrum undirbúningi innkaupa hjá
Sjúkratryggingum Íslands (SÍ) sé ábótavant.
Kom það fram í kynningu á skýrslu um út-
tekt á starfsumhverfi þjónustuveitenda í
heilbrigðisþjónustu sem ráðgjafarsvið
KPMG á Íslandi vann fyrir nokkur samtök
þjónustuveitenda.
„Það er ljóst, rétt eins og kom fram í niður-
stöðu Ríkisendurskoðunar á síðasta ári, að
kerfið hefur ekki virkað sem skyldi. Markmið
laganna um hagkvæm og skilvirk innkaup
hafa ekki gengið eftir,“ segir Svanbjörn
Thoroddsen, stjórnarformaður KPMG á Ís-
landi, sem kynnti skýrsluna á málþingi í gær.
Hún var unnin fyrir Samtök fyrirtækja í vel-
ferðarþjónustu, Læknafélag Reykjavíkur,
Félag sjúkraþjálfara, Tannlæknafélag Ís-
lands og Samtök heilbrigðisfyrirtækja.
Fyrirkomulag innkaupa óskýrt
Í gildi eru 265 samningar um þjónustu við
fjölmarga aðila. Flestir eru rammasamning-
ar, svo sem við sérfræðilækna, sjúkraþjálf-
ara utan sjúkrahúsa og tannlækna. KPMG
telur ekki hægt að lesa úr núverandi stöðu
hvert SÍ stefna með fyrirkomulag innkaupa.
Um helstu brotalamir er sagt að vinnu-
brögð og fyrirkomulag innkaupa sé óskýrt,
starfsumhverfi þjónustuveitenda ótryggt og
óskýrt hlutverk og ábyrgð þeirra sem um
véla af hálfu ríkisins. Rætt er um að tak-
mörkuð fagþekking sé hjá Sjúktratrygging-
um til að annast greiningar, gerð og eftirlit
samninga. Svanbjörn tekur fram varðandi
þetta atriði að því sé ekki haldið fram að
starfsmenn SÍ hafi ekki þessa þekkingu held-
ur hafi stofnunin ekki burði og nægan mann-
skap til að sinna auknum verkefnum. Þá er
það nefnt sem brotalöm að aðstöðumunur
samningsaðila sé mikill. Segir Svanbjörn að
þetta hafi leitt til gagnkvæms vantrausts í
samskiptum milli þjónustuveitenda og
Sjúktratrygginga.
Breytingar framundan
Svanbjörn segir að miðað við skýrslu
Ríkisendurskoðunar og heilbrigðisstefnu til
ársins 2030 megi reikna með að það fari að
kveða við nýjan tón. „Enn hafa ekki orðið
verulegar breytingar sem gefa skýra mynd
af því hvert framhaldið verður. Ég tel mikil-
vægt að unnið verði ötullega að því að útfæra
hvernig ný heilbrigðisstefna mun koma fram
í eiginlegum innkaupum. Eins og staðan er
núna er mikil óvissa um það hvert stefnir og
mikil ólga hjá þjónustuveitendum.“
Spurður um lausnir á vandanum segir
hann að meginniðurstaða KPMG sé ábending
um að huga þurfi miklu betur að undirbún-
ingi innkaupa. Gera þurfi ítarlegri þarfa- og
kostnaðargreiningar og kalla eftir forgangs-
röðun heilbrigðisráðherra, þar sem það á við.
Þá þurfi að ákveða hvaða leiðir eigi að fara,
til dæmis hvort bjóða eigi þjónustu út eða
leita eftir beinum samningum. Þurfi að vera
eðlilegt samtal um þetta á milli aðila. Í
skýrslunni er bent á nokkra möguleika í þeim
efnum. Allt er þetta að hans sögn í samræmi
við lög og nýja heilbrigðisstefnu. Ef þetta
yrði gert sé líklegt að betri sátt náist á mark-
aði. Jafnframt verði árangur innkaupa skil-
virkari, hagkvæmari og skili meiri gæðum.
Á málþinginu sögðu fulltrúar nokkurra
þjónustuveitenda frá reynslu sinni og for-
stjóri Sjúktratrygginga sagði frá sinni hlið
og svaraði gagnrýni. „Ég vona að sú umræða
sem þarna fór fram verði til þess að
markvisst samtal hefjist um það á
milli þjónustuveitenda og ríkisins
hvernig eigi að breyta fyrirkomu-
lagi innkaupa á heilbrigðisþjón-
ustu til framtíðar,“ segir Svan-
björn.
Kerfið ekki virkað sem skyldi
 Bent er á ýmsar brotalamir við gerð samninga Sjúktratrygginga við sjálfstæða þjónustuveitendur á
heilbrigðissviði í skýrslu sem KPMG kynnti í gær  Huga þurfi mun betur að undirbúningi innkaupa
Samskipti sjúkraþjálfara og Sjúkratrygg-
inga Íslands (SÍ) eru í uppnámi. Sjúkra-
tryggingar vinna að útboði á þjónust-
unni. Sjúkraþjálfarar hafa nú sagt sig frá
samningi og sumir hækkað gjaldskrá og
lokað hefur verið á öll rafræn samskipti.
Ætlast er til þess að þeir sem nýta þjón-
ustuna greiði fullt verð, fái kvitt-
un á pappír og sæki endur-
greiðslu á kostnaði eða þeim
hluta sem ríkið greiðir á skrif-
stofu SÍ. Fólk hefur hins vegar
fengið misvísandi svör þar.
Einn skjólstæðingur sjúkraþjálf-
ara kvaðst hafa fengið þau
svör að stofnunin tæki
aðeins við rafrænum
kvittunum beint frá
sjúkraþjálfurum.
Fær kostnað ekki
endurgreiddan
SAMSKIPTI Í UPPNÁMI
Svanbjörn
Thoroddsen
Helgi Bjarnason
Freyr Bjarnason
Félög í eigu Samherja eru sögð hafa
greitt háttsettum stjórnmála- og
embættismönnum í Namibíu hundr-
uð milljóna króna í þeim tilgangi að
komast yfir eftirsóttan kvóta við
strendur landsins. Var þetta fullyrt í
fréttaskýringaþættinum Kveik í
Ríkisútvarpinu í gærkvöldi og á vef
Stundarinnar. Á öðrum stað í um-
fjölluninni er rætt um greiðslur upp
á 1,4 milljarða í þessum tilgangi.
Málið er sagt til rannsóknar í Nami-
bíu og fleiri löndum sem koma við
sögu, meðal annars hjá héraðssak-
sóknara á Íslandi.
Umfjöllun um viðskipti Samherja í
Namibíu grundvallast á gögnum sem
lekið var til Wikileaks og Kveikur
hefur rannsakað í samstarfi við Al
Jazeera-sjónvarpsstöðina og Stund-
ina. Í gögnunum sem lekið var eru
þúsundir skjala og tölvupóstsam-
skipti starfsmanna Samherja. Meðal
annars birti Wikileaks í gærkvöldi 30
þúsund skjöl frá Jóhannesi Stefáns-
syni, fyrrverandi verkefnastjóra
Samherja í Namibíu. Einnig var
rætt við Jóhannes í þættinum og
lýsti hann því hvernig staðið var að
viðskiptunum sem hann tók beinan
þátt í.
Fram kemur í yfirlýsingu Sam-
herja í fyrrakvöld að þegar stjórn-
endur félagsins hafi orðið þess
áskynja í ársbyrjun 2016 að ekki
væri allt með felldu í rekstrinum í
Namibíu hafi fyrrverandi rannsókn-
arlögreglumaður hjá sérstökum sak-
sóknara verið sendur til Namibíu.
Eftir nokkurra mánaða vinnu hans
hafi niðurstaðan orðið að segja um-
ræddum starfsmanni [Jóhannesi
Stefánssyni] upp störfum án tafar
vegna óásættanlegrar framgöngu
hans og hegðunar. Starfsmaðurinn
fyrrverandi hafi samhliða, beint og
ásamt samstarfsmönnum sínum,
krafist hárra fjárhæða frá Samherja.
Þá var tekið fram að Samherji hefði
ráðið alþjóðlega lögmannsstofu til að
rannsaka starfsemina í Namibíu.
Hagnaði komið úr landi
Að sögn fréttamiðlanna tveggja
hefur Samherji hagnast verulega á
starfseminni í Namibíu og notfært
sér skattaskjól til að koma hagnaði
úr landinu. Ekki hafi verið greiddir
skattar í landinu.
Fram kemur í miðlunum að einn
þeirra sem þegið hafi greiðslur frá
Samherja sé James Hatuikulipi,
stjórnarformaður ríkisfyrirtækisins
Fishcor, sem úthlutar kvóta til út-
gerðarfélaga í landinu. Frændi
James og tengdasonur sjávarútvegs-
ráðherrans, Tamson „Fitty“ Ha-
tuikulipi, er einnig sagður hafa feng-
ið greitt. Þriðji maðurinn er
núverandi dómsmálaráðherra Nami-
bíu, Sacky Shangala, en hann var
meðal annars eigandi að fyrirtæki
sem fékk greitt frá Samherja. Fjórði
maðurinn sem bendlaður er við mál-
ið er Mike Nghipunya, forstjóri
Fishcor.
„Þetta er bara glæpastarfsemi,
þetta er bara skipulögð glæpastarf-
semi. Þeir eru að græða á auðlindum
landsins, taka allan pening út úr
landi til þess að fjárfesta annars
staðar, þá í Evrópu eða Bandaríkj-
unum,“ sagði Jóhannes í viðtali í
Kveik um starfsemi Samherja og
gekkst sjálfur við því að hafa brotið
lög en fengið um það fyrirskipanir
frá hærra settum mönnum.
Til rannsóknar á Íslandi
Namibíska stofnunin ACC, sem
rannsakar spillingu, er með málið á
sínu borði, auk efnahagsbrotadeildar
lögreglunnar í landinu, að því er
fram kom í miðlunum. Angar af mál-
inu eru einnig til skoðunar í fleiri
löndum, meðal annars hjá norsku
efnahagsbrotadeildinni Ökokrim
vegna mögulegs peningaþvættis inn-
an samstæðu Samherja, svo og hjá
héraðssaksóknara hér á landi.
„Við munum taka þetta sem fram
hefur komið í málinu til meðferðar,“
segir Ólafur Þór Hauksson héraðs-
saksóknari við Morgunblaðið. Hann
staðfestir að Jóhannes Stefánsson,
fyrrverandi starfsmaður Samherja í
Namibíu, hafi mætt í skýrslutöku hjá
embættinu í gærmorgun.
Viðskipti í Nami-
bíu rannsökuð
 Félög Samherja eru sögð hafa greitt háttsettum mönnum
háar fjárhæðir til að komast yfir eftirsóttan kvóta í Namibíu
Hafnarborg Mikil útgerð er frá Walvis Bay og þar hafa Samherji og fyr-
irrennarar fyrirtækisins í Namibíu haft aðsetur.
„Það voru okkur
mikil vonbrigði
að komast að því
að Jóhannes
Stefánsson, fyrr-
verandi fram-
kvæmdastjóri og
stjórnarmaður
Samherjafélag-
anna í Namibíu,
virðist hafa tekið
þátt í gagnrýni-
verðum viðskiptaháttum og hugsan-
lega flækt Samherja í viðskipti sem
kunna að vera ólögmæt.“ Þetta er
haft eftir Þorsteini Má Baldvinssyni,
forstjóra Samherja, í yfirlýsingu sem
fyrirtækið birti eftir þátt Ríkisút-
varpsins þar sem margvíslegar ásak-
anir komu fram á hendur fyrir-
tækinu.
Fram kemur að Jóhannesi hafi ver-
ið sagt upp störfum eftir að hann mis-
fór með fé og hegðaði sér með ófor-
svaranlegum hætti. Nú hafi hann
viðurkennt að hafa tekið þátt í ólög-
legri starfsemi á meðan hann stýrði
dótturfélögum Samherja í Namibíu.
„Þar til nýlega höfðum við enga
vitneskju um umfang og eðli þeirra
viðskiptahátta sem Jóhannes stund-
aði og óvíst er hvort þeir hafi verið
raunverulega með þeim hætti sem
hann lýsir,“ segir þar og jafnframt að
niðurstöður rannsóknar sem fyrir-
tækið lætur gera verði birtar. Lýsir
fyrirtækið því yfir að það muni starfa
með stjórnvöldum ef starfsemin verði
rannsökuð.
„Okkur er illa brugðið. Ekki ein-
ungis við það að Jóhannes staðhæfi að
hann hafi tekið þátt í starfsemi af því
tagi sem hann lýsir, heldur ekki síður
að hann skuli einnig beina ásökunum
sínum að fyrrverandi samstarfsfólki
sínu hjá Samherja. Þetta eru ekki
vinnubrögð sem við könnumst við,“ er
ennfremur haft eftir Þorsteini Má.
Kannast ekki við
vinnubrögðin
 Samherji lýsir yfir vonbrigðum
Þorsteinn Már
Baldvinsson