Fréttablaðið - 19.02.2020, Blaðsíða 28

Fólksflutningar til
landsins eru í senn
afleiðing af góðu efnahags-
ástandi og orsök hagvaxtar
með auknu vinnuafli.
Undanfarin ár hefur for-dæmalaus fjölgun erlendra ríkisborgara átt stóran þátt
í hagvexti og auðgað íslenskt sam-
félag. Fólksf lutningar til landsins
eru í senn af leiðing af góðu efna-
hagsástandi og orsök hagvaxtar
með auknu vinnuafli.
Tvennt er einkum athyglisvert
við fjölgunina síðustu ár: 1. Hversu
mikil hún er í samhengi við hag-
vöxt samanborið við síðustu upp-
sveif lu. 2. Hversu mikil fjölgunin
var árið 2019 þrátt fyrir nær engan
hagvöxt, en þá f luttu 5.000 f leiri
erlendir ríkisborgarar til landsins
en af landi brott. Er þróun síðustu
ára bara byrjunin og fjölgunin
komin til að vera?
Erfitt er að fullyrða um slíkt, enda
fer það til dæmis eftir atvinnu- og
stjórnmálaástandi hér og erlendis.
Þá er óvíst hvernig hnattræn hlýn-
un mun hafa áhrif á fólksflutninga.
Við gætum samt verið að horfa á
hraðari breytingu á íslensku sam-
félagi en margir kannski átta sig á
Innflytjendur – drifkraftur hagvaxtar framtíðarinnar
Snarpur samdráttur í Japan
Japanska hagkerfið dróst saman um 6,3 prósent á ársgrundvelli á fjórða fjórðungi síðasta árs og hefur ekki dregist svo hratt saman frá árinu 2014.
Hagfræðingar segja að hærri söluskattur, fellibylurinn Hagibis og minni eftirspurn í heimshagkerfinu skýri einkum samdráttinn. Óttast er að
kórónaveiran muni dýpka efnahagslægðina frekar en heimsóknum kínverskra ferðamanna hefur fækkað talsvert undanfarið. MYND/GETTY
Konráð
Guðjónsson
hagfræðingur
Viðskiptaráðs
RÁÐDEILDIN ✿ Fólksflutningar og hagvöxtur
n Aðfluttir erlendir sem % af mannfjölda (vinstri ás) n Hagvöxtur (hægri ás)
19
94
19
99
20
04
20
09
20
14
20
19
*
19
95
20
00
20
05
20
10
20
15
19
96
20
01
20
06
20
11
20
16
19
97
20
02
20
07
20
12
20
17
19
98
20
03
20
08
20
13
20
18
-2,5% -10%
-2,0% -8%
-1,5% -6%
-1,0% -4%
-0,5% -2%
0,0% 0%
0,5% 2%
1,0% 4%
1,5% 6%
-2,0% 8%
2,5% 10%
* Aðfluttir erlendir ríkisborgarar umfram brottflutta.
Hagvöxtur 2019 skv. spá Seðlabankans
Heimild: Hagstofa Íslands.
og ef síðustu ár hafa forspárgildi er
raunhæft að íbúar landsins nálgist
500.000 fyrir 2040. Ef kröftug fjölg-
un erlendra ríkisborgara heldur
áfram í ár, þrátt fyrir stöðnun í hag-
kerfinu og fækkun starfa, er það vís-
bending um að við stefnum þangað.
Jón Ingi til Arctica
Jón Ingi Árnason,
sem starfaði áður
í markaðsvið-
skiptum Lands-
bankans, hefur
verið ráðinn til
Arctica Finance.
Mun hann þar
starfa í markaðsvið-
skiptum verðbréfafyrirtækisins.
Jón Ingi er annar starfsmaðurinn
á skömmum tíma sem tekur til
starfa í markaðsviðskiptum Arc-
tica Finance en Valdimar Ármann,
fyrrverandi forstjóri GAMMA
Capital Management, gekk sem
kunnugt er nýverið til liðs við fyrir-
tækið. Áður en Jón Ingi hóf störf
hjá Landsbankanum starfaði hann
um skeið í markaðsviðskiptum
Kviku og Straums.
Í lögmennsku
Ingvi Hrafn Óskars-
son, fyrrverandi
framkvæmda-
stjóri sérhæfðra
fjárfestinga og
fyrirtækjaverk-
efna hjá GAMMA
Capital Manage-
ment, hefur gengið til liðs við eig-
endahóp Lögfræðistofu Reykja-
víkur. Ingvi Hrafn hætti störfum
hjá GAMMA síðasta haust en
hann var meðal annars sjóðsstjóri
GAMMA:Novus, eiganda Upphafs
fasteignafélags. Ingvi Hrafn, sem
hefur lokið meistaraprófi í lögum
frá Columbia-háskóla og meistara-
prófi í fjármálum frá London Busi-
ness School, hefur meðal annars
starfað hjá Lögmönnum Lækjar-
götu, Íslandsbanka og Glitni.
Jón Garðar til
MAR Advisors
Jón Garðar
Guðmundsson,
fyrrverandi
aðstoðarfor-
stjóri Ice landic
Group, hefur
hafið störf hjá
MAR Advisors,
ráðgjafarfyrirtæki
Magnúsar Bjarnasonar, stjórnar-
formanns Iceland Seafood. Jón
Garðar gengur inn í eigendahóp
félagsins, sem veitir ráðgjöf á sviði
innviða og sjávarútvegs, en það
hefur starfað fyrir bankann Mac-
quarie, Norsk Hydro og fjárfest-
ingasjóðinn Frumtak. Jón Garðar
og Magnús störfuðu áður saman
hjá Icelandic Group.
Skotsilfur
Ísland glímir við efnahags-lega niðursveif lu. Um þetta eru greinendur sammála. Þeir sem reka ferðaþjónustu-fyrirtæki þurfa ekki grein-endur til að segja sér það.
Á sama tíma og launakostnaður,
aðföng og ýmis rekstrarkostnaður
hefur hækkað hafa tekjur lækkað.
Gengi krónunnar er sterkara en
þægilegt getur talist fyrir útf lutn-
ingsgreinar með tilheyrandi minni
eftirspurn.
Um 85% ferðaþjónustufyrirtækja
á Íslandi eru smáfyrirtæki með 10
eða færri starfsmenn. Slík fyrir-
tæki liggja ekki á digrum sjóðum,
þau þurfa þvert á móti að horfa í
hverja krónu um hver mánaðamót.
Og það er ekki einskorðað við ferða-
þjónustufyrirtæki.
Í um 18 mánuði hefur umræðan
snúist um að ferðaþjónustan sé
í hagræðingarferli. Það þýðir á
mannamáli að fyrirtækin þurfa að
mæta auknum kostnaði með því
að endurskipuleggja reksturinn
og segja upp fólki. Smæð ferðaþjón-
ustufyrirtækja gerir það að verkum
að ekki er um að ræða fjöldaupp-
sagnir sem birtast í fjölmiðlum,
en þegar nokkur hundruð fyrir-
tæki þurfa að segja upp 1-4 starfs-
mönnum safnast það hratt upp.
Tölurnar tala sínu máli, atvinnu-
lausum fjölgaði um 1.800 manns
milli ára, samkvæmt tölum Hag-
stofunnar.
Hvort sem greinendur kjósa að
kalla núverandi efnahagsástand
niðursveif lu eða stöðnun er ljóst
að það hægist á í hagkerfinu. Þótt
ferðaþjónustuaðilar séu almennt
bjartsýnir um framtíð atvinnu-
greinarinnar til lengri tíma litið, er
klárt að atvinnulífið þarf súrefni til
að komast í gegnum öldudalinn. En
þrátt fyrir það virðist vera slökkt á
öndunarvélinni. Fjármálakerfið
hefur skellt í lás.
Það er ekki eðlilegt ástand að lítil
fyrirtæki í leit að lánsfjármagni
komi alls staðar að lokuðum dyrum
og það er ekki lögmál að það sama
gildi um ríkisrekna banka og einka-
rekna í því tilliti. Og það er ekki
eðlilegt að einstrengingslegri reglur
hér á landi en í samanburðarlönd-
um um eiginfjárhlutfall fjármála-
stofnana geri það að verkum að
vaxtaálag á lán til fyrirtækja hækki
á sama tíma og stýrivextir Seðla-
banka lækka. Með öðrum orðum:
Það er hvorki eðlilegt né ásættan-
legt að atvinnulífið beri kostnað-
inn af því að efnahagsleg stýritæki
Seðlabankans séu vængstýfð af
opinberum fjármálareglum. Það
er fáránlegt heimatilbúið ástand.
Í dag er staðan sú að útlánavöxtur
bankanna þriggja til fyrirtækja
nálgast nú núllið og illgerlegt er að
nálgast fjármagn til framkvæmda,
uppbyggingar eða f leytingar yfir
þrengingatímabil í rekstrinum.
Slík staða ýtir undir og leiðir til
lengri stöðnunar. Um tveir þriðju
allra íslenskra fyrirtækja eru lítil og
meðalstór og verða því sérstaklega
illa fyrir barðinu á þessari þróun.
Atvinnulífið allt er undir, ekki bara
ferðaþjónustan.
Atvinnugrein sem byggir á smá-
fyrirtækjum og árstíðasveiflu mun
alltaf vera háð aðgangi að lánsfjár-
magni til að jafna sveiflurnar, sama
hversu stöndug greinin er í heildina.
Sú uppbygging sem átt hefur sér
stað í ferðaþjónustu um allt land
sýnir svart á hvítu að það er sam-
félagslega hagkvæmt að styðja vel
við þessa nýju grundvallaratvinnu-
grein. Það er einfaldlega góður bis-
ness fyrir okkur öll.
En hvað er til ráða? Í fyrsta lagi
þurfa þær stofnanir sem stýra pen-
ingamálum í landinu að lagfæra
regluverkið í þá átt að efnahagsleg
stýritæki virki. Nú þegar fjármála-
eftirlit og Seðlabanki eru komin
undir sama húsþak hlýtur það að
vera augljóst viðfangsefni innan-
hússfunda.
Í öðru lagi verður eigandi meiri-
hluta bankakerfisins, ríkið, að
gera upp við sig hvernig það vill
forgangsraða. Ríkið getur haldið
áfram að innheimta arð úr bönkun-
um sem verður þá á áframhaldandi
kostnað atvinnulífsins. Hins vegar
getur ríkið ákveðið að slaka á arð-
greiðslukröfunni um tíma og beint
fjármagni ríkisbankanna í auknum
mæli í útlán til fyrirtækja.
Það kemur því miður ekki á óvart
að eigendur eins af stóru viðskipta-
bönkunum þremur forgangsraði
arðgreiðslum umfram útlán til
fyrirtækja. En það er sorglegt ef
ríkið hagar sér eins án tillits til
af leiðinganna.
Ef þeir sem stýra efnahagsmálum
í landinu vilja í raun örva atvinnu-
líf, fækka atvinnulausum, fjölga
tækifærum, stytta niðursveif luna
og tryggja að atvinnufyrirtæki sem
staðið hafa undir verðmætasköpun
og fordæmalausum lífskjarabótum
undanfarin tíu ár, haldi áfram starf-
semi og eðlilegri uppbyggingu, eru
ofangreind skref nokkuð skýr í
rétta átt.
Hinn kosturinn er ekki í boði.
Fáránlegt ástand
Jóhannes Þ.
Skúlason
framkvæmda-
stjóri Samtaka
ferðaþjónust-
unnar
1 9 . F E B R Ú A R 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R10 MARKAÐURINN