Fréttablaðið - 14.12.2002, Qupperneq 8

14. desember 2002 LAUGARDAGUR
BRÉF TIL BLAÐSINS
Frjálslyndir menn í Bandaríkjun-um eru ekki allir sammála um
stefnu Bandaríkjastjórnar gegn
hryðjuverkum og fyrirhugað stríð í
Írak. Ivan Eland, sem stjórnar rann-
sóknum á varnarstefnu Bandaríkja-
stjórnar hjá Cato stofnuninni, líkir
stefnu Bandaríkjanna við nýja
heimsvaldastefnu sem hafi verulega
galla. Samvirkni heimsins sé meiri
nú en þegar heimsvaldastefna Breta
stóð sem hæst og yfirgangssemi á al-
þjóða vettvangi hafi víðtækari póli-
tískar og efnahagslegar afleiðingar.
Ógn sem stafi af óvinum ríkisins sé
miklu meiri og beinist að heimalandi
heimsveldisins.
Gagnrýni Eland beinist þó fyrst
og fremst að útgjaldaaukningu ríkis-
valdsins vegna þessarar stefnu.
Hann segir að aukin útgjöld til her-
mála muni særa bandarískt efna-
hagslíf svo undan blæði. Afleiðing-
arnar gætu orðið þær að þetta efna-
hagslega stórveldi missti forskot sitt
á önnur ríki. Jafnvel gæti varnar-
stefnan haft þveröfug áhrif og hvatt
önnur ríki til að koma upp gjöreyð-
ingarvopnum sem nokkurs konar
tryggingu gegn yfirgangi Bandaríkj-
anna. Heimurinn leitaði alltaf í
valdajafnvægi.
Eftir hryðjuverkaárásirnar 11.
september í fyrra var erfitt að and-
mæla gífurlegri hækkun á fjárveit-
ingu til bandaríska hersins. Þó hefur
verið bent á að andúð vissra þjóða í
garð Bandaríkjamanna stafi meðal
annars af yfirgangi Bandaríkjahers
á erlendri grund. Sá yfirgangur sé
oftast undir því yfirskyni að verið sé
að vernda hagsmuni Bandaríkjanna!
Með því sé beinlínis verið að gera
Bandaríkin að góðu skotmarki fyrir
andstæðinga hins vestræna heims.
Þeir séu holdgervingar þeirrar
menningar.
Cato rannsóknarstofnunin telur
að minnka eigi fjárveitingar til her-
mála eins og kostur er. Í rannsóknum
um varnarmál eftir lok kalda stríðs-
ins kemur fram, að herir Bandaríkj-
anna eiga að einskorða sig við að
verja landamæri Bandaríkjanna og
borgara þar innan. Takmarka eigi
umsvif annars staðar. Íhlutun hers-
ins utan Bandaríkjanna sé ekki rétt-
lætanleg nema þörf sé á að verja
grundvallarhagsmuni þjóðarinnar.
Með þessari varnarstefnu vinnst
töluvert; hægt er að lækka útgjöld til
hermála verulega, hugsanlegum
bandarískum skotmörkum fækkar,
nýting fjármagnsins verður hnitmið-
aðri og raunverulegar varnir lands-
ins eflast.
Þó hægri menn gagnrýni útgjöld
til hermála er andstaðan byggð á
öðrum forsendum en barátta svo-
kallaðra friðarsinna gegn „her-
brölti“ þjóða. Allir eru sammála um
það, hvort sem þeir teljast sósíalist-
ar eða frjálshyggjumenn, að lögregl-
an sé nauðsynleg til að verja borgar-
ana gegn ofbeldi hvers annars. Það
sé ein frumskylda ríkisvaldsins. Með
sömu rökum er það skylda ríkisins
að verja borgarana gegn ofbeldi
borgara annarra ríkja. Annað er
órökrétt.
Með þeim rökum er her nauðsyn-
legur. En hervald er ekkert öðruvísi
en annað vald og það verður að tak-
marka við ákveðin verkefni sem að-
allega snúa að verndun ákveðins
landsvæðis og borgara sem þar búa.
Draga á úr þessu valdi á friðartím-
um þegar minni hætta stafar af óvin-
um, minnka umsvif hersins og lág-
marka vald ríkisins. Líka hervald
eins og annað vald. ■
skrifar
um hervald.
BJÖRGVIN
GUÐMUNDSSON
Um daginn
og veginn
Varnarstefna Banda-
ríkjanna gagnrýnd
MILLIYET
Leiðarahöfundur í tyrkneska
dagblaðinu Milliyet segir það
rangt, að spurningin snúist ekki
aðeins um það, hvort Tyrkir séu
tilbúnir til þess að ganga í Evr-
ópusambandið, heldur ekki síður
hvort Evrópusambandið sé tilbúið
að taka við Tyrklandi. Í fjörutíu ár
„hafa Tyrkir ekki í eitt augnablik
efast um það markmið sitt, að
sameinast Evrópu,“ segir í leiðar-
anum. „Né heldur hafa þeir neinar
efasemdir núna. Hins vegar hefur
Evrópusambandið stöðugt verið
að hnjóta um eitthvað í tengslum
við“ aðild Tyrklands. Nú þurfi
Evrópusambandið að spyrja sjálft
sig hvort það vilji heldur vera
áfram staðnað samfélag einsleitra
ríkja, eða takast á við lifandi
verkefni í breyttum heimi?
NEW YORK TIMES
Bandaríska dagblaðið New
York Times segir að Evrópusam-
bandið hafi á fundinum í Kaup-
mannahöfn misst ómetanlegt
tækifæri út úr höndunum á sér.
Að bíða í tvö ár með að bjóða
Tyrklandi aðild sé bæði „þarf-
laus og skemmandi töf, sérstak-
lega núna þegar Tyrkland hefur
kosið til valda flokk, sem með ís-
lamskar rætur og hlynntur Vest-
urlöndum.“ Þetta er að sögn leið-
arahöfundar „sjaldgæf blanda
sem gæti orðið fyrirmynd öðr-
um ríkjum múslima.“ Í leiðaran-
um segir að fyrir þremur árum
hafi í raun verið samþykkt að
Tyrkland hlyti aðild, en ýmsar
ástæður hafi tafið málið. „Þetta
ætti að vera síðasta töfin sem
Tyrkir eru beðnir að sætta sig
við.“ ■
Að bíða eða bíða ekki
Aðalefni leiðtogafundar Evrópusambands-
ins í Kaupmannahöfn var fjölgun aðildar-
ríkjanna. Málefni Tyrklands hafa þó skyg-
gt á flest annað og sýnist sitt hverjum um
það hvort rétt sé að bíða með að bjóða
því aðild.
Úr leiðurum
Ármúla 20 • Sími 553 3739
Áöndverðri síðustu öld byrjaðiíslensk þjóð að sækja á bratt-
ann. Fátæk með viljann einan að
vopni vélvæddi hún fiskiðnaðinn
til lands og sjávar vítt og breitt
um byggðirnar. Við værum ekki
sanngjörn ef við horfðum framhjá
þætti Samvinnuhreyfingarinnar í
því grettistaki, og þeim mörgu
bautasteinum sem hún skildi eftir
og nú er búið að valta yfir. Það er
sárgrætilegt að arftakar hennar
skuli vera við stjórnvölinn, að
vísu taglhnýtingar, en þar samt,
og virðast una hag sínum bæri-
lega við Austurvöll, hrærandi í
gruggugum potti stjórnsýslunnar
án þess að hugsa um hollustu
þjóðarinnar. Fólki á landsbyggð-
inni er bannað að sækja lífsbjörg-
ina í auðlindina og hrakið af óðul-
um sínum sem gerð hafa verið
verðlaus sem eyðimerkur væru.
Frystihúsin sem áður iðuðu af lífi
standa auð og hljóð með öllum sín-
um tólum og minna á steinrunnin
tröll horfandi brostnum augum til
sjávar. Hjartsláttur atvinnulífsins
hefur stöðvast vegna bölvunar
kvótakerfisins.
Eitthvað er víkingablóðið far-
ið að þynnast í Íslendingum, að
láta slíkt yfir sig ganga án telj-
andi andófs, líkt og hinn upp-
flosnaði bændaskari á Þjóðvegi
66 vestur í henni Ameríku á árum
áðum, sem Steinbeck lýsir í
Þrúgum reiðinnar. Hér er orsaka-
samhengið svipað. Við þurfum
ekki að finna upp hjólið að nýju
til að skilja hvernig lénsveldi
vinna, það er löngu lært. Þar
dafna þau systkin Auður og Ör-
birgð hlið við hlið og eru óaðskilj-
anleg. Við siglum hraðbyri inn í
þetta kerfi með núverandi sigl-
ingafræðinga við stjórnvölinn,
kvótagreifarnir smala lands-
byggðafólkinu í helreið sína og
ýta því fram af brekkubrúninni,
bremsu- og stýrislausu.
Ættum við ekki að laga brems-
urnar og tengja stýrið við næstu
kosningar? ■
Þjóðvegur 66
Einar Sv. Erlingsson skrifar: