Hugur og hönd - 01.06.1986, Síða 44

PRJONIÐ PEYSU
EFTIR EIGIN HUGMYND
Prjónið á að baki langa sögu.
Allt frá því á 16. öld hafa ís-
lendingar fengist við prjón. í
tímans rás hefur það tekið á sig marg-
víslegar myndir og byggjum við kunn-
áttu okkar að miklu leyti á rótgrónum
aðferðum. Prjónið gefur margvíslega
möguleika í fatagerð og er að auki
ákaflega þægilegt í meðförum þar sem
verkfærin eru létt og lipur.
í þessari samantekt verður greint frá
nokkrum atriðum um útfærslu á
prjónafatnaði.
Góður undirbúningur fyrir prjón er
mikilvægur til að flíkin verði vel
heppnuð. Vanda þarf fyrst og fremst
efnisval og hafa það í samræmi við
notagildi, t.d. ull í skíðapeysur, bóm-
ull í léttar innipeysur, silki í sparipeys-
ur o.s.frv. En umfram allt ætti að not-
ast við gott efni, helst náttúruefni.
Stærðir:
Þegar hafist er handa er gott að
hafa við höndina prjóna af ýmsum
grófleika, skriffæri og pappír. Fyrst
skal teikna rissmynd af peysunni (út-
línur). Ákveðin er sídd og yfirvídd
peysunnar, þ.e. vídd yfir brjóstin (fer
hún eftir smekk og tísku hverju sinni).
Þessi mál eru skrifuð á myndina og
aðrir útreikningar sem notast er við í
prjóninu. Ermalengd á langerma
peysu fer eftir sniði peysunnar, þ. e.
yfirvídd hennar. Góð aðferð við að
reikna ermalengd á langerma peysu er
þannig: Sá eða sú sem á að fá peysuna
breiðir út faðminn, síðan er mæld
lengdin milli úlnliða. Hálf yfirvídd
peysunnar er dreginn frá þessari lengd
og síðan deilt í með 2. Hvor ermin má
vera 2—3 cm lengri en sú tala. Dæmi:
Faðmslengd milli úlnliða er 140 cm, /i
yfirvídd er 59 cm.
140 -í- 59 = 81 cm
81 : 2 = 40,5 cm
40,5 + 3 = 43,5 cm langar ermar.
Einnig má prjóna upp lykkjur í
handvegi og prjóna ermina síðan nið-
ur, þá er hægt að máta flikina um leið
og prjónað er og fæst með því móti
nákvæm ermalengd.
Prjónaðferð:
Áður en lengra er haldið þarf að
ákveða prjónaðferð, þ. e. hvort peysan
verður með sléttu prjóni, garðaprjóni,
tvíbandaprjóni, kaðlaprjóni eða út-
prjóni (gataprjóni), svo eitthvað sé
nefnt og hvort hún verður prjónuð
fram og aftur eða í hring. En á byrjun-
arverkefni er heppilegast að hafa
prjónið sem einfaldast og varast ber
að setja allar góðar hugmyndir í eina
flík. Teygjanleiki prjóns er mismun-
andi eftir prjónaðferð, t.d. gefur garða-
prjón mun betur eftir en tvíbanda-
prjón, með öðrum orðum þá erprjón-
festan mismunandi. Því þarf grófleiki
prjóna að hæfa garni og prjónaðferð.
Oft er það smekksatriði hvort prjónað
er laust eða fast, en of laust prjónuð
flík vill aflagast fljótt og sú sem er of
fast prjónuð verður stíf og óþjál.
Prjóna þarf sýnishorn, oft fleiri en
eitt, með valinni prjónaðferð til að
finna þann grófleika á prjónum sem
gefur bestu áferðina.
Dæmi: Peysu á að prjóna fram og
aftur, með munstri sem i eru 4 lykkjur.
Fitjaðar eru upp 26 lykkjur (4x6
munstur = 24 lykkjur + 1 jaðar-
lykkja hvorum megin = 26 lykkjur).
Munstrið er prjónað fram og aftur
a.m.k. 12 cm og fellt af. Sýnishornið er
bleytt og lagt slétt til þerris. Ef hins
vegar á að prjóna peysu í hring er sýn-
ishornið einnig prjónað í hring. Fitj-
aðar eru upp 30—40 lykkjur á sokka-
prjóna og fer lykkjufjöldi eftir prjón-
aðferð, eins og áður en án jaðar-
lykkja. Munstrið er prjónað a.m.k. 12
cm og fellt af. Saumað er í vél eða
höndum báðum megin við 1 lykkju og
klippt á milli. Sýnishornið er bleytt og
44
HUGUR OG HÖND