Hugur og hönd - 01.06.1987, Blaðsíða 29

„NEYÐIN KENNIR
NAKTRIKONU AÐ SPINNA“
Fyrir nokkrum árum sá ég eftir-
tektarverðar og sérkennilegar
smámyndir af jólasveinum
með „þjóðlegu" yfirbragði. Stærð
myndanna var um 7—10 cm. Mér lék
forvitni á að vita hver hefði hannað og
gert þessa gripi. Og komst að því að
það var Hildur Sigurðardóttir kennari
í Reykjavik. Hún fræddi mig um
ástæðuna til þess að hún fór að búa til
jólasveinana.
„Það mun hafa verið í desember-
byrjun 1969 að ég byrjaði á því að
hanna og búa til þessa íslensku jóla-
sveina. Ég var í kennaranámi og mað-
urinn minn nýbyrjaður að kenna. Við
höfðum reiknað með óskertum laun-
um í launaumslagi hans en önnur varð
raunin á því, þar voru aðeins 500 krón-
ur, aðra peninga hafði skatturinn hirt.
Jólin voru framundan og lítið um pen-
inga til jólahaldsins. Ég ákvað að láta
þetta ekki mikið á mig fá og fór að
hugsa hvernig ég gæti unnið mér inn
einhverja peninga til að greiða óhjá-
kvæmileg útgjöld vegna jólahaldsins.
Ég hafði mér til gamans búið til prjón-
aðar og vafðar smámyndir af fólki og
dýrum. Ég fór að hugleiða hvort ég
gæti ekki hugsanlega framleitt og selt
slíka muni og þannig aflað einhverra
peninga. Ég fór með sýnishorn í versl-
un Heimilisiðnaðarfélagsins og var
þar hvött til að láta verða af þessu. Af
því að jólin voru í nánd var auðvitað
eðlilegast að búa til einhverskonar
jólasveina og þá með „íslensku" yfir-
bragði. Ég ákvað að nota lýsingu Jó-
hannesar úr Kötlum á þessum fyrir-
bærum og reyndi að ná þeim einkenn-
um sem þessa sveina prýða. Ég vildi
láta þá standa upprétta og þá varð að
hafa þunga undirstöðu. Maðurinn
minn átti sökkuhögl úr blýi. Þau tók
ég og steypti skóá jólasveinana. Form-
aði fyrst skóna úr kertavaxi og steypti
svo mót úr gifsi. Nú var hægt að
steypa blýskóna. Síðan var sest við og
farið að framleiða jólasveina. Mörg
voru handtökin við hverja mynd en
með æfingunni kom meiri hraði í
framleiðsluna. Má hér nefna til dæmis
að húfur jólasveinanna voru hand-
prjónaðar úr röktu garni, prjónaðar á
mjög fíngerða prjóna.
Heimilisiðnaðarverslunin tók jafn-
óðum við framleiðslunni og allt seld-
ist. Þannig bjargaðist fjárhagurinn
fyrir þessi jól“ Jólasveinar Hildar
urðu eftirsóttir og þekktir og fram á
þennan dag hefur hún haldið áfram að
búa til svipaða gerð af jólasveinum, en
nú aðeins fyrir vini og kunningja. Lík-
lega hefði aldrei orðið af þessari
heimilisiðju ef mánaðarlaun manns
Hildar hefðu komið óskert í jólamán-
uðinum. Sannast hér gamla máltækið
„Neyðin kennir naktri konu að
spinna“.
Þórir Sigurðsson
1. Sexíslenskir jólasveinar: Bjúgnakrækir,
Gáttaþefur, Ketkrókur, Skyrjarmur,
Kertasníkir og Gluggagægir.
Ljósmynd: Kristján Pétur Guðnason.
HUGUR OG HÖND
29