Hugur og hönd - 01.06.1987, Blaðsíða 25

EFTIRTEKTARVERT
FRAMTAK
r
Aslaug Sverrisdóttir kennari er
ein þeirra sem veit af eigin
reynslu, að úr góðri íslenskri
ull er hægt að vinna miklu fjölbreytt-
ara og vandaðra band en spunaverk-
smiðjurnar hafa gert síðustu áratugi.
Sem listamaður á sviði þráðagerðar,
jurtalitunar og vefnaðar kýs hún helst
að vinna úr íslenskri ull, en er langt frá
því ánægð með það band sem er fram-
leitt. Hún telur að það skorti m.a. gott
myndvefnaðarband. En Áslaug Sverr-
isdóttir er ekki ein þeirra sem sest út í
horn og ergir sig yfir aðþeir skuli ekki
spinna æskilegt band fyrir hana að
vinna úr. Hún framkvæmir sjálf.
Áslaug hefur í mörg ár fengist við
handspuna og jafnframt kennt þráða-
gerð, jurtalitun og vefnað. Hún er því
vel kunnug eðliskostum íslenskrar ull-
ar og veit að togið hefur þá eiginleika
sem eru eftirsóknarverðastir í fallegt
myndvefnaðarband, þ.e.a.s. gljáa,
spennu, styrkleika og þann að taka vel
við lit. Hún vildi láta reyna á hvort
ekki væri hægt að fá framleitt gott list-
vefnaðarband úr íslenskri ull, en gerði
sér jafnframt strax ljóst að úrvalsband
verður ekki til úr öðru en úrvalsull sem
kemst óskemmd gegnum öll vinnslu-
stig.
Seint á árinu 1984 tók Áslaug þá
ákvörðun að standa sjálf að tilraun
með íslenska ull til þráðagerðar með
það markmið í huga að fá fram
„nokkuð snúðhart band með góðum
glans og spennu, miklu slitþoli og yfir-
leitt fallegri jafnri og lifandi áferð,
sem annars vegar mætti nota í mynd-
vefnað en hins vegar í vönduð handof-
in smáteppi á gólf“. Hún var staðráðin
í því að fylgja verkefninu eftir sjálf frá
upphafi til enda. Áður en hafist var
handa kannaði hún samstarfsmögu-
leika við val og útvegun á ull, ullar-
þvott og spuna og hlaut alls staðar
góðar undirtektir.
í fyrstu var ætlunin að fá ull frá til-
raunabúum ríkisins snemma árs 1985
af vetrarrúnu fé, en þá kom í ljós að til-
raunir voru í gangi með haustrúningu
svo að bíða þurfti haustsins. í október
1985 fór Áslaug austur að Skriðu-
klaustri í Fljótsdal ásamt starfsmanni
Rannsóknarstofnunar landbúnaðar-
ins, Emmu Eyþórsdóttur, til að velja
ull áður en rúning færi fram. Valdar
voru 23 veturgamlar ær með svipaðan
lagð, fínan, hreinan og gljáandi. Rúið
var um miðjan nóvember og fékk Ás-
laug þá senda ullina, samtals 56 kg.
Síðar fékk hún 20 kg af ull frá Reyk-
hólum, en ull þaðan mun vera sérlega
togmikil. Að þessu öllu var skipulega
unnið, hver skepna skráð, ullarsýni
tekin og ær eða reyfi ljósmynduð.
2.
Ullin var siðan þvegin í ullarþvotta-
stöð Garðars Gíslasonar í Reykjavík.
Þar sem ullin kom mjög hrein og gljá-
andi fór Áslaug fram á að sódamagn
í þvottalegi yrði minnkað frá því sem
venja væri og var það gert. En við
athugun hjá Álafossi, sem tekið hafði
að sér kembingu og spuna, kom í ljós
að ullin myndi of feit í kembivélarnar.
Var hún því skoluð aftur úr sódalausu
sápuvatni. Síðan var kembt, spunnið
og tvinnað. Við ákvörðun á spuna-
snúð og stærð bandsins var sænskt
listvefnaðarband haft til hliðsjónar.
Bandið fékk loðbandsspuna, z-spuna-
snúð, 200 snúninga pr/m og s-tvinn-
ingarsnúð, 178 snúninga pr/m. Stærð-
in (númerið) er 5,9 m/g á einfalda
þættinum og slitþol 1605 g/m.
Þegar bandið var afhent í janúar
1986 reyndist það vega 48 kg.
En hvernig tókst svo tilraunin að
öðru leyti? í maí 1986 sendi Áslaug
samstarfsfólki sínu skýrslu um til-
raunaverkefnið sem hún kallar þar
„íslensk ull — úrvalsband“. Þar skýrir
hún frá hvernig staðið var að hverjum
þætti tilraunarinnar og hvernig hún
metur árangurinn. Við matið á band-
inu gerir hún samanburð á því og
norsku listvefnaðarbandi úr ull af
spelsau-fé, sem er gamall norrænn
fjárstofn, skyldur hinum íslenska. ís-
lenska bandið reyndist loðnara og
heldur mýkra en það norska, þ.e. hefur
hlutfallslega meira þel. Snúðurinn er
því ógreinilegri og glansinn heldur
minni, þó viðunandi. Spenna og fjað-
urmögnun eru ágæt. Snúðurinn er
nokkuð misjafn bæði á því íslenska og
norska, en íslenska bandið er talsvert
hvítara. Áslaug hefur litað bandið
með jurtalitum og tekur það mjög vel
við þeim. Litirnir verða sérlega bjartir
og fallegir.
Um kosti og galla íslenska bandsins
segir Áslaug m.a. í skýrslunni: „Band-
ið mætti vera sneggra og snúðharðara,
en litur, glans og spenna svara vel
þeirri skilgreiningu sem til grundvallar
liggur. Hvíti liturinn ásamt lifandi og
fjaðurmagnaðri áferð eru tvimæla-
laust helstu kostirnir en loðin áferð og
tiltölulega lítið slitþol helstu gallarnir.
Hvað snertir spunann þá er jafn spuni
e.t.v. ekki nauðsynlegur á myndvefn-
aðarbandi. Jafnspunnið band getur
gefið flata og dauða áferð í myndvef
en misspunnið verið meira lifandi“.
Eftir þessu að dæma er Áslaug
nokkuð sátt við tilraunina og árangur-
inn, enda má hún vera það. Bandið er
mjög fallegt, hefur kosti góðs mynd-
vefnaðarbands, þó að það standist
ekki i öllum greinum samanburð við
norska bandið sem vafalaust hefur
þróast á löngum tíma og er spunnið úr
togmikilli ull af ræktuðu fé.
1. og 2. Myndverk úr jurtalituðu hand-
spunnu togi eftir Aslaugu Sverrisdóttur.
Ljósmyndir: Aslaug Sverrisdóttir.
HUGUR OG HÖND
25