Fréttablaðið - 25.04.2020, Blaðsíða 20

með kollegum sínum frá sex öðrum
löndum.
„Ég er í stóru alþjóðlegu samstarfi
að vinna að því að skilja betur hina
sterku tengingu geðraskana við
hjarta- og æðasjúkdóma. Í byrjun
mars áttum við símafund þar sem
allir fundarmenn voru staddir í eld-
húsinu heima hjá sér og í misgóðri
aðstöðu til að funda. Þá ákváðum
við að við yrðum að skoða þetta
ástand og fórum að undirbúa þessa
rannsók n. R annsók na rhópu r
okkar hér heima útbjó spurninga-
lista sem er þýddur á tungumál
hverrar þjóðar og lagður fyrir í
eftirfarandi löndum: Íslandi, Nor-
egi, Danmörku, Svíþjóð, Bretlandi,
Eistlandi og Bandaríkjunum. Svo
við búumst við að mörg hundruð
þúsund manns muni á endanum
svara spurningalistanum og þann-
ig getum við jafnframt borið saman
mismunandi viðbrögð milli landa.“
Talandi um mismunandi við-
brögð þá má heyra á Unni að hún
sé sátt við hvernig tekið hafi verið á
málum hér á landi. „Við erum rosa-
lega heppin að mínu mati. Stjórn-
málamenn hafa borið algjört traust
til sinna fagmanna sem síðan hafa
reitt sig á vísindi til að tækla ástand-
ið eins vel og hægt er og miðla því
til okkar hinna. Þetta er ekki svona
alls staðar og það verður áhugavert
að bera þetta saman á milli landa.“
Vísindin mikilvæg lífi okkar
Ísland var fyrst þjóðanna sjö til
að setja rannsóknina af stað og er
öllum Íslendingum, 18 ára og eldri,
boðið að taka þátt. „Hér eru stuttar
boðleiðir og við bjuggum að því að
eiga innviði til gagnaöf lunar frá
Áfallasögu kvenna sem við getum
aðlagað nýrri rannsókn.“
Unnur segir Íslendinga jákvæða
gagnvart vísindarannsóknum og að
hér sé auðvelt að ná til almennings
auk þess sem við búum að góðum
gagnagrunnum. „Líklega höfum
LÍKLEGA HÖFUM VIÐ
ALDREI UPPLIFAÐ ÞAÐ
JAFN STERKT HVERSU
MIKILVÆG VÍSINDIN ERU
FYRIR LÍF OKKAR.
Unnur Anna Valdi-marsdóttir, prófess-or við læknadeild Háskóla Íslands, hratt af stað einni u m f a n g s m e s t u
rannsókn sem gerð hefur verið hér
á landi fyrir rúmum tveimur árum.
Rannsóknin Áfallasaga kvenna náði
til tæplega þriðjungs kvenþjóðar-
innar og eru fjölmargar vísinda-
greinar væntanlegar út frá henni.
Unnur hlaut 240 milljóna króna
styrk frá Evrópska rannsóknarráð-
inu til rannsóknarinnar en um er að
ræða einn hæsta rannsóknarstyrk
sem úthlutað hefur verið til fræði-
manns hér á landi.
Unnur sem lærði sálfræði við
Háskóla Íslands sérhæfði sig í klín-
ískri faraldsfræði við Karolinska
Institutet og lauk doktorsprófi
þaðan árið 2003.
„Ég er vissulega faraldsfræðingur
en sá faraldur sem ég hef einbeitt
mér að tengist áföllum og streitu
og heilsufarsaf leiðingum sem því
tengjast.
Faraldsfræði sem fræðigrein byrj-
aði í smitsjúkdómum enda vorum
við aðallega að fást við smitsjúk-
dóma fyrir 150 árum. Í dag eru far-
aldsfræðingar í alls konar inntaki,
sumir í næringarfaraldsfræði og
skoða þá hvaða áhrif það sem þú
borðar hefur á þig. Aðrir, eins og
ég, eru meira í geðrænum þáttum
eins og áföllum og hvaða áhrif þau
hafa á heilsufar okkar. Aðrir eru svo
sannarlega í smitsjúkdómum.
Faraldsfræði er í raun aðferða-
fræði til að skilja tengsl mismun-
andi áhættuþátta við heilsufar og
byggir á því að skoða stóra hópa
eða heilar þjóðir fólks. Á sama tíma
og við fórum að ráða við smitsjúk-
dóma með tilkomu pensilíns og
bólusetninga varð til heimsfaraldur
kyrrsetulífsstíls og offitu. Aukning
offitu hefur verið svo hröð í okkar
samfélagi að við höfum skilgreint
hana sem faraldur. Það sama má
segja þegar við uppgötvum eða
verðum meðvituð um þætti í sam-
félaginu sem hafa veruleg áhrif á
heilsufar, eins og til að mynda áföll
kvenna sem er auðvitað ekki nýr far-
aldur heldur hefur alltaf verið til. En
nú eru konur farnar að segja frá því
sem er hvergi skráð og þá fer maður
að nálgast vandann eins og hvern
annan faraldur og setja á kortið sem
áhættuþátt fyrir heilsutjóni.“
Þróaði spálíkön um COVID-19
Unnur hefur undanfarið verið hluti
teymis sem hefur þróað spálíkön um
þróun COVID-19 faraldursins hér á
landi. „Við höfum aðstoðað þríeykið
góða við að reyna að spá fyrir um
þróun faraldursins einhverjar vikur
fram í tímann. Þar var stóra mark-
miðið að reyna að sjá það fyrir og
koma þannig í veg fyrir að faraldur-
inn myndi sliga heilbrigðiskerfið.
Það var mjög gaman að vera í
þessu samtali við samfélagið en
sem rannsakandi og vísindamaður
er maður alltaf undir það búinn
að það taki ár eða áratugi að koma
þekkingunni áfram inn í samfélag-
ið. Þarna vorum við aftur á móti í
daglegum samskiptum við bæði þá
sem hafa ákvörðunarvaldið í heil-
brigðiskerfinu en líka samfélagið
sjálft en mjög margir höfðu skoðun
á því sem við vorum að gera og
vildu koma henni á framfæri. Það
var lærdómsríkt og skemmtilegt en
líka áskorun. Óttinn sem fylgir far-
aldrinum getur gert suma nokkuð
aggresíva en flestir höfðu einlægan
áhuga á því að leggja okkur lið. Það
var einhvers konar blanda af þessu
tvennu sem við upplifðum.“
Unnur segir hópinn vera sáttan
við árangur spánna. „Þegar upp er
staðið voru spárnar kannski heldur
svartsýnar en það er líklega betra að
vera það upp á viðbrögðin að gera.“
Hugmynd sprottin í eldhúsum
Hugmyndin að rannsókninni Líðan
þjóðar á tímum COVID-19 spratt
upp þar sem Unnur var á fjarfundi
Rannsakar líðan þjóðar
Unnur Anna Valdimarsdóttir er doktor í faraldsfræði og því ekki að undra að aldrei hef-
ur verið meira að gera hjá henni en núna. Í gær setti hún ásamt teymi sínu af stað rann-
sókn sem ætlað er að kanna áhrif heimsfaraldursins COVID-19 á líðan þjóðarinnar.
Björk
Eiðsdóttir
bjork@frettabladid.is
2 5 . A P R Í L 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R20 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð