Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.09.1990, Page 24

RITGERÐ UM MS
Margrét Ólafsdóttir:
Inngangur ritstjóra
Til hinna einstöku aðildarfélaga Öryrkjabandalagsins er alltaf öðru
hvoru leitað af hálfu námsmanna um efni í ritgerðir.
Ymist eru námsmenn þá að skrifa prófritgerðir um félagsskapinn,
sjúkdóminn eða hvoru tveggja, svo og annað það, sem varðar hin einstöku
félög og hagsmuna- og baráttumál þeirra.
Hér á eftir fer ein slík skrifuð af Margréti Ólafsdóttur í fornámi
sjúkraliða hjá Námsflokkum Reykjavíkur og var þetta félagsfræðiverkefni
hennar. Ritgerðin er um MS-félagið að hluta, en mest þó um sjúkdóminn
sjálfan og gefur góða innsýn í hvoru tveggja: hversu námsmenn afla sér
þekkingar um viðkomandi verkefni svo og um viðfangsefnið sjálft og
úrvinnslu þess. Þetta er að sjálfsögðu skrifað af áhugamanneskju og er
mjög skýr og góð ritgerð sem slík, en sem háfræðilegt innlegg ber ekki af
höfundar hálfu að taka þessa ritsmíð.
Rétt er þó að geta þess, að Margrét fékk A fyrir ritgerðina svo og
lofsamleg ummæli kennara síns.
Ritgerð Margrétar:
Inngangur
Það sem þessi ritgerð fjallar um er
MS-sjúkdómurinn, eða Multiple
Sclerosis. Sjúkdómurinn sem herjar
einkum á ungt fólk.
Það vita ekki margir um þennan
sjúkdóm. Hér verður reynt að gefa
nánari upplýsingar um gang sjúk-
dómsins, orsök, helstu einkenni hans
og meðferð, því margt er hægt að gera
til að létta undir með sjúklingnum,
bæði með sjúkra- og iðjuþjálfun. Verð-
ur sagt frá ýmsu sem gert er fyrir
sjúklingana í dagvist félagsins í Alandi
13, og einnig verða frásagnir nokkurra
sjúklinga.
Hvað er MS?
Ein af gátum læknisfræðinnar er
sjúkdómurinn Multiple Sclerosis, sem
er alþjóðlegt heiti á sjúkdómi í mið-
taugakerfi, eða heila- og mænusigg,
eins og hann er kallaður á íslensku.
Sjúkdómurinn semenginbein lækning
er til við og ekki hægt að vita hver fær.
MS-sjúkdómurinn er langvinnur
(króniskur) bólgusjúkdómur í mið-
taugakerfinu (þ.e. heila og mænu), og
lýsir sér með bólgum í „myelin“-slíðri
taugaþráðanna. Hlutverk „myelin“-
slíðursins er að næra taugaungana,
þ.e. taugarnar, og auka hraða tauga-
boðannaeftir þeim. Ef „myelin"-slíðr-
ið skemmist þá hefur það í för með sér
truflun á flutningi taugaboðanna og
viðkomandi getur lamast, misst sjón
Margrét Ólafsdóttir.
og fengið sjóntruflanir í hina ýmsu
líkamshluta, sem getur leitt til var-
anlegrar fötlunar. Sjúkdómurinn kem-
ur í köstum sem ganga til baka (oftast),
og er aldrei að vita áhvaða líkamshluta
hann herjar hverju sinni.
MS kemur einkum fyrir í tempruðu
beltunum. Algengi í tempraða belti
norðurhvels jarðar er um það bil 50
tilfelli á 100.000 fbúa, en nýgengi,
3—4 á 100.000 íbúa á ári. Við miðbaug
er algengi hins vegar u.þ.b. 10 á
100.000, ennýgengi u.þ.b. 1 á 100.000
íbúa á ári. I u.þ.b. tveimur þriðja hluta
tilfella koma einkennin fram á aldr-
inum 20—45 ára en afar sjaldgæft er
að sjúkdómurinn geri vart við sig fyrir
10 ára aldur eða eftir 60 ára. MS er
nokkuð algengari hjá konum en körl-
um eða 3:2 og hann er algengari meðal
hvítra manna en gulra og hann finnst
ekki í svarta kynstofninum. Enn er of
lítið vitað um sjúkdóminn til þess að
skýringar fáist á því.
MS-félag Islands var stofnað 20.
sept. 1968 að frumkvæði Kjartans R.
Guðmundssonar yfirlæknis Tauga-
lækningadeildar Landspítala íslands.
Núverandi formaður MS-félagsins er
frú Gyða Jónína Ólafsdóttir. Starfrækir
nú félagið dagvist að Álandi 13, og er
þareinnig skrifstofafélagsins. Teljast
nú um 200 manns með þennan sjúk-
dóm hér á landi.
Greining á MS og einkenni
MS uppgötvaðist fyrst um 1860,
en vitað er um tilfelli frá árinu 1827.
Sjúkdómurinn hefurþekkst hérá landi
í ca 60 ár, og voru fyrstu sjúklingamir
greindir upp úr 1930. Oft liðu 30—40
ár frá fyrsta einkenni og þangað til
greining átti sér stað og voru þá fyrstu
einkennin orðin óljós í minni sjúkl-
ingsins. Á þetta sérstaklega við ein-
kenni eins og dofa, sem hefur komið
og er svo horfinn eftir nokkrar vikur,
og ekki leitt til þess að sjúklingurinn
hafi leitað læknis. I sumum tilvikum
finnur sjúklingurinn um tíma fyrir
óljósum einkennum (svo sem vanlíð-
an, óeðlilegri þreytu, óskýrri sjón,
höfuðverk, óljósri jafnvægistruflun og
þvagfæratruflun), áður en greinileg
einkenni koma fram. Oft kemur fyrir
að MS leggst á öndunar- og talfæri, og
verður sjúklingurinn þá þvoglumæltur
og oft er erfitt að skilja hann. Sjón-
truflanir eru mjög algengar hjá MS-
sjúklingum og valda þeim oft veru-
legum óþægindum. Ennþá er engin
örugg aðferð til þess að greina MS,
hin margbreytilegu einkenni gætu
verið af öðrum orsökum, ef til vill
afleiðing annarra sjúkdóma í mið-
taugakerfinu. Ymiss konar álag, svo
sem áverkar, meðganga og fæðing
barns, svo og skurðaðgerðir virðast
geta ýtt undir að MS komi fram.
Algengasta byrjunareinkenni MS er
lömun eða kraftaskerðing einhvers
staðar í líkamanum, oftast í handlegg
eða fæti, lömuninni fylgja gjaman
aukin sinabrögð og aukið vöðvaþol í
viðkomandi líkamshluta, og við
24