Dagblaðið Vísir - DV - 19.06.2020, Blaðsíða 16

Dagblaðið Vísir - DV - 19.06.2020, Blaðsíða 16
19. JÚNÍ 2020 DV16 EYJAN E f draga má lærdóm af máli Þorvaldar Gylfa­sonar, hagfræðipróf­ essors við Háskóla Íslands, varðandi þá ákvörðun fjár­ málaráðuneytisins að mæla ekki með honum til rit­ stjórnarstarfa fyrir norræna fræðatímaritið Nordic Econo­ mic Policy Review, er sá lær­ dómur að fræðimenn hafi vissulega fullt málfrelsi, en að orðum fylgi ábyrgð. Það er álit fræðimanna við Háskóla Íslands sem Eyjan ræddi við í vikunni, í tilefni ummæla Bjarna Benediktssonar fjár­ málaráðherra, fyrir stjórn­ skipunar­ og eftirlitsnefnd Alþingis á mánudag, um að fræðimenn gætu valdið sér sjálfsskaða með því að fara inn á vettvang stjórnmálanna með stórvirkum hætti. Vísaði Bjarni til þess þegar Þorvald­ ur líkti Sjálfstæðismönnum sem töluðu um lýðræði, við nasista sem auglýstu gasgrill, árið 2018. Engar svarthvítar reglur Hulda Þórisdóttir, dósent í stjórnmálafræði, segir fræðimenn ólíkar persónur, sem þó eigi það sameiginlegt að verða dæmdir af verkum sínum: „Fræðimenn hafa fullt málfrelsi eins og annað fólk, en ef ég tala opinberlega í nafni minna fræða þarf ég að geta bakkað það upp auð­ vitað. Sumir hafa miklar skoðanir og liggur mikið á hjarta, meðan aðrir eru ekki með eindregna afstöðu. En það verða seint gerðar svart­ hvítar reglur um þetta.“ Ekki hvetjandi fyrir hvassyrta „Burtséð frá persónum og leikendum, ef maður lítur á það sem út úr þessu ferli kem­ ur, þá er það nú ekki beinlínis hvetjandi fyrir þá sem eru í akademíunni eða þá sem eru starfsmenn ráðuneytanna, að hafa sjálfstæða skoðun. Þetta eru slæm skilaboð inn í fræðasamfélagið,“ segir Þór­ ólfur Matthíasson hagfræði­ prófessor. Hann telur málið hverfast um þröngsýni í fjár­ málaráðuneytinu: „Þeir sem eru dálítið hvass­ yrtir, þó þeir séu afburða fræðimenn eins og í þessu tilfelli og þekktir utan land­ steinanna, virðast ekki metnir að verðleikum. Ekki er litið á faglega getu í þessu samhengi, heldur ræður eins konar hrepparígur för.“ Öðruvísi ef „omvendt“ Aðspurður hvort hann teldi líklegt að vinstristjórn myndi ráða hægrisinnaðan fræði­ mann til svipaðra starfa, ef aðstæðum yrði snúið við, taldi Þórólfur svo vera, nema um­ ræddur maður væri Hannes Hólmsteinn Gissurarson: „Hannes er ekki hæfur til slíkra starfa. Þarna er ólíku saman að jafna. Það er stór­ kostleg móðgun við Þorvald að bera þá saman. En ef þetta væru til dæmis Jón Daníels­ son eða Þráinn Eggertsson, þá er ég ekki viss um að vinstri­ stjórn myndi þvælast jafn mikið fyrir þeim og Sjálf­ stæðisflokkurinn í tilfelli Þor­ valdar.“ Segir frekar en þegir Sjálfur segist Þórólfur hafa fengið að kenna á því fyrir að vera ekki „þægur“, þar sem þvælst hafi verið fyrir honum við gagnaöflun og vísinda­ starfsemi sína: „Já, ég finn vel fyrir því, ég er ekki beðinn um að vera í stjórnum, nefndum og ráðum nema í undantekningartil­ vikum. Ég efast ekki um að ef ég hefði hagað málflutningi mínum með öðrum hætti og verið þægur, þá hefði það ef­ laust skilað sér betur í budd­ una. En það gerist oft að látið er eins og maður hafi enga þjálfun eða þekkingu á því sem maður er að tjá sig um og það er frekar hlægilegt og kannski það sem verið er að gefa í skyn í þessu máli,“ segir Þórólfur. Aðspurður um hvort kunningjasamfélagið hafi ráðið för í máli Þorvaldar, líkt og Bjarni gaf í skyn, sagði Þórólfur: „Mér fannst þetta nú ómaklegt gagnvart aðila sem kemur að vali Nóbelsverð­ launahafa, en Bjarni þekkir nú kunningjasamfélagið betur en ég.“ Fullt málfrelsi Stefanía Óskarsdóttir, dósent í stjórnmálafræði, segir að fræðimenn séu alltaf fræði­ menn þegar þeir tali opinber­ lega: „Þá gildir þessi almenna regla að hafa skal það sem sannara reynist og hver mað­ ur ber ábyrgð á eigin orðum. Þeir sem eru í þessu starfi, háskólakennarar, eru hvattir til þess að leggja líka eitthvað til samfélagsumræðunnar. Og auðvitað hafa fræðimenn fullt málfrelsi einnig.“ Stefanía segist hafa fengið sinn skerf af gagnrýni, en það falli undir akademískt frelsi að fræðimenn eigi ekki að þurfa að veigra sér við að tjá sig opinberlega. Klíkuskapur Hannes Hólmsteinn Gissurar­ son, prófessor í stjórnmála­ fræði, telur málið byggjast á klíkuskap: „Málið snýst að mínum dómi ekki um það, hvort fræðimenn dæmi sig úr leik með ummæl­ um sínum opinberlega. Það fer eftir ummælum og verk­ efnum, hvort það minnkar getu þeirra til að sinna ein­ hverjum verkefnum. Að vísu er það svo um ummæli Þor­ valdar, að hann hefur gert lítið úr helför gyðinga með því að vera í sífellu að líkja ein­ hverjum tiltölulega saklausum athöfnum Sjálfstæðismanna við helförina. Eða þegar hann spurði, hvort Sjálfstæðis­ menn færu ekki bráðum að heiðra Adolf Hitler fyrir að hafa kennt sér ýmsar stjórn­ málabrellur. Hér er gert lítið úr mannvonsku nasista. Þessi ummæli eru alveg á jaðri þess sem talist getur boðlegt. Víða erlendis myndu samtök gyð­ inga gera alvarlegar athuga­ semdir við þau og raunar líka háskólayfirvöld. Þorvaldur hefur einnig látið að því liggja að einn turnanna í New York hafi ekki fallið vegna hryðju­ verkaárásarinnar 2001 og að háttsettir aðilar í Lýðveldis­ flokknum (Repúblikanar) hafi látið myrða John F. Kennedy. Mér finnst þessar kenningar óneitanlega undarlegar.“ Ys og þys út af engu „En málið snýst ekki um nein af þessum ummælum Þor­ valdar, þótt einhverjir kynnu að telja þau sum, eða öll, bera vott um minni dómgreind en æskilegt er í trúnaðarstörf úti í löndum, hvað sem líður grúski uppi í háskólum. Málið snýst um það, að sænski hag­ fræðingurinn Lars Calmfors, sem er einkavinur Þorvaldar, ætlaði að troða honum í þetta verkefni án þess að bera það undir til þess bæra aðila. Hann ætlaði að fara fram hjá venjulegum og viðurkenndum vinnuferlum. Þetta heitir klíkuskapur og einkavinavæð­ ing á íslensku. Allt er þetta mál ys og þys út af engu.“ n ÞETTA ERU MJÖG SLÆM SKILA- BOÐ INN Í FRÆÐASAMFÉLAGIÐ Trausti Salvar Kristjánsson traustisalvar@eyjan.is Mál Þorvaldar Gylfasonar hefur vakið mikla athygli í vikunni og sitt sýnist hverjum um hæfi hans. Stefanía Óskarsdóttir dósent í stjórnmálafræði Þórólfur Matthíasson hagfræði­ prófessor Hulda Þórisdóttir dósent í stjórnmálafræði Hannes Hólmsteinn Gissurarson prófessor í stjórnmálafræði Bjarni Benediktsson á leið á opinn fund hjá stjórnskipunar­ og eftirlitsnefnd í vikunni. MYND/VALLI Ekki eru allir á eitt sáttir um hvort Þorvaldur Gylfason sé rétti maðurinn til að ritstýra Nordic Economic Policy Review. MYND/GVA

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

Aðgerðir: