Fréttablaðið - 03.09.2020, Qupperneq 8

Tímapantanir á opticalstudio.is
og í síma 511 5800
SMÁRALIND • HAFNARTORG • KEFLAVÍK
Sjónmælingar
eru okkar fag
✿ Raungengi krónunnar
Grunnár 1991=100
160
140
120
100
80
60
40
20
199
1
199
2
199
3
199
4
199
5
199
6
199
7
199
8
199
9
200
0
200
1
200
2
200
3
200
4
201
2
201
3
201
4
200
5
200
7
201
5
200
6
200
8
201
6
200
9
201
0
201
7
201
1
201
8
201
9
202
0
n Raungengi miðað við verðlag n Raungengi miðað við laun
Hörður Arnarson, forstjóri Lands-
virkjunar. MYND/AÐSEND
Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, segir að raforkuverðið sem forstjóri
Norðuráls vill semja um í því augna-
miði að fjárfesta fyrir 14 milljarða sé
of lágt og „nokkuð undir kostnaðar-
verði hvort heldur er á Íslandi eða
annars staðar í heiminum. En við
erum reiðubúin til viðræðna hve-
nær sem er.“
Gunnar Guðlaugsson, forstjóri
Norðuráls, sagði í Markaðnum í gær
að álverið væri reiðubúið að ráðast
í fjárfestingu fyrir vel á annan tug
milljarða, ef það fengist nýr raf-
orkusamningur hjá Landsvirkjun
til mögulega allt að tuttugu ára, þar
sem kjörin væru sambærileg meðal-
verði til stóriðjunnar á síðasta ári.
„Samkvæmt ársskýrslu Lands-
virkjunar 2019 var meðalverð til
stóriðju um 23 dalir á megavatt-
stund,“ sagði Gunnar. „Eitthvað í
kringum þá tölu yrði ásættanlegt
fyrir Norðurál. Þó Nord Pool-verðið
sé lægra en það í augnablikinu þá
værum við reiðubúin að ganga út
úr núgildandi samningi við Lands-
virkjun [sem gildir til 2023] gegn því
að fá nýjan samning til lengri tíma.“
Hörður segir ánægjulegt að sjá
hversu bjartsýnn forstjóri Norður-
áls sé og að vonandi gangi hug-
myndir hans um miklar fjárfest-
ingar eftir. „Mjög jákvætt er þegar
skoðað er að fara í fjölbreyttari
og virðisaukandi álframleiðslu.
Landsvirkjun er alltaf reiðubúin til
samningaviðræðna við viðskipta-
vini sína. Auðvitað er að mörgu að
hyggja í f lóknum raforkusamningi,
það er ekki eingöngu raforkuverð-
inu sjálfu, eins og forstjórinn nefnir,
heldur líka f lutningskostnaði raf-
orkunnar, tímalengd samnings,
ýmsum tryggingarákvæðum hans
og svo mætti lengi telja. Það verð
sem hann nefnir að þeir séu tilbúnir
að borga, 23 dalir á megavattstund,
er þó of lágt og nokkuð undir kostn-
aðarverði, hvort heldur er á Íslandi
eða annars staðar í heiminum. En
við erum reiðubúin til viðræðna
hvenær sem er. “
Gunnar sagði að unnið hefði verið
að því að auka virði álframleiðsl-
unnar á Grundartanga. „Við höfum
horft til þess að fara út í framleiðslu
á svokölluðum álboltum.“ – hvj
Landsvirkjun segir að verðhugmyndir
Norðuráls séu undir kostnaðarverði
Fleygur á milli tveggja mælikvarða raungengis vekur upp spurningar um hvort hagkerfið sé í stakk búið til þess að spyrna við efnahagssam-
drætti. Hagfræðingur Viðskipta-
ráðs Íslandi býst við að bilið á milli
raungengis á mælikvarða launa
og raungengis á mælikvarða verð-
lags muni halda áfram að breikka í
vetur. Hækkandi launakostnaður í
niðursveiflu sé ósjálf bær þróun.
„Til lengri tíma litið er lítið svig-
rúm fyrir mikið frávik á milli verð-
lags í launakostnaði. Þessi munur
sem við höfum séð vaxa endur-
speglar gríðarlega mikla kaup-
máttaraukningu og vaxandi hlut-
fall launa af landsframleiðslu,“ segir
Konráð S. Guðjónsson, hagfræðing-
ur og aðstoðarframkvæmdastjóri
Viðskiptaráðs Íslands, í samtali við
Fréttablaðið.
Raungengi má skilgreina sem
hlutfallslega þróun verðlags eða
launakostnaðar í heimalandi ann-
ars vegar og viðskiptalöndunum
hins vegar. Það sýnir annars vegar
þróun innlends verðlags í saman-
burði við þróun þess í viðskipta-
löndunum og hins vegar launa-
þróun hér á landi í samanburði við
viðskiptalöndin.
Raungengi á mælikvarða launa er
mælikvarði á kaupmátt innlendra
launa erlendis, en það er einnig
mælikvarði á samkeppnishæfni
landa og sýnir hvernig launakostn-
aður hefur þróast í samanburði við
viðskiptalönd, mælt í erlendri mynt.
„Laun á Íslandi eru mjög há í hlut-
falli við landsframleiðslu í sögulegu
samhengi og við sjáum birtingar-
mynd þess í því að raungengi á
mælikvarða launa hefur hækkað
meira en raungengi á mælikvarða
verðlags,“ segir Konráð.
Eftir f jármálahrunið héldust
þessar stærðir nokkurn veginn
í hendur, en árið 2014 byrjaði að
myndast frávik þar sem raungengi á
mælikvarða launa hækkaði hraðar
en á mælikvarða verðlags. Frá árinu
2017 hefur verið heldur breitt bil
þarna á milli og hefur það breikkað
í ár.
Á fyrsta fjórðungi ársins var
innlent vinnuaf l tvöfalt dýrara
en 2009. Raungengi krónunnar á
mælikvarða verðlags var hins vegar
aðeins 45 prósentum hærra en 2009
á fyrsta fjórðungi ársins.
„Það er enn kaupmáttaraukning
og ég efast um að á næstu misserum
verði mikil framleiðniaukning, þó
svo að tækniframfarir ýti undir
framleiðni til lengri tíma litið. Það
er því ekki líklegt að þetta bil fari
minnkandi í bráð,“ segir Konráð.
Hann segir áhyggjuefni að þrátt
fyrir aðlögun gengisins sé launa-
kostnaður enn í hæstu hæðum.
„Og það vekur upp spurningar
um getu hagkerfisins til að komast
aftur í gang þegar tækifærið gefst.“
Spurður hvort leiðrétting, þar
sem raungengi á mælikvarða launa
nálgast aftur raungengi á mæli-
kvarða verðlags, sé óhjákvæmileg,
segist Konráð telja að svo sé.
„Það er það sem maður hefur ótt-
ast síðustu ár. Hækkun launakostn-
aðar umfram framleiðniaukningu
getur átt sér eðlilegar ástæður og
gengið til skamms tíma, en á ein-
hverjum tímapunkti fer hækkunin
yfir þolmörk,“ segir Konráð.
Sigurður Ingi Jóhannsson, for-
maður Framsóknarf lokksins og
samgönguráðherra, hefur viðrað
þá hugmynd að fresta kjarasamn-
ingsbundnum launahækkunum
allra launþega á opinberum og
almennum markaði um eitt ár á
meðan efnahagskerfið nær sér aftur
á strik eftir COVID-kreppuna.
Þórunn Sveinbjarnardóttir, for-
maður Bandalags háskólamanna,
sagði hugmynd ráðherra vanhugs-
aða og að hún hefði ekki trú á efna-
hagslegu gildi hennar.
Spurður um efnahagslegt gildi
þess að fresta launahækkunum
nefnir Konráð að Ísland sé opið
hagkerfi og talsvert háð utanríkis-
viðskiptum.
„Það þýðir að hagkerfið þurfi að
vera samkeppnishæft og launa-
kostnaður er stór hluti af því. Hann
verður að endurspegla framleiðni
og efnahagslegan veruleika,“ segir
Konráð. Nauðsynlegt sé að róa
að því öllum árum að spyrna við
efnahagssamdrætti og samkeppn-
ishæfni útf lutningsgreina gegni
mikilvægu hlutverki.
„Hins vegar óttast ég að launa-
kostnaður muni áfram fara hækk-
andi þrátt fyrir niðursveifluna og
að fleygurinn muni stækka. Ég leyfi
mér að efast um að það sé sjálf bært
svo vægt sé til orða tekið,“ bætir
hann við.
Fleygur í viðnámsþrótti hagkerfisins
Enn er stórt bil milli raungengis á mælikvarða launa og raungengis á mælikvarða verðlags. Getur hamlað viðspyrnu hagkerfisins.
Hagfræðingur segir ósjálfbært að launakostnaður fari hækkandi í niðursveiflu. Laun sem hlutfall af landsframleiðslu sögulega há.
Þorsteinn Friðrik
Halldórsson
tfh@frettabladid.is
Á fyrsta fjórðungi ársins var innlent vinnuafl tvöfalt dýrara en 2009. FRÉTTABLAÐIÐ/EYÞÓR
Það er því ekki
líklegt að þetta bil
fari minnkandi í bráð,
sem vekur upp spurningar
um getu hagkerfisins til að
komast aftur í gang.
Konráð S. Guðjóns-
son, hagfræðingur
Viðskiptaráðs
Íslands
MARKAÐURINN
3 . S E P T E M B E R 2 0 2 0 F I M M T U D A G U R8 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð