Hvöt - 01.02.1951, Blaðsíða 18

Í6
H V Ö T
lítið eitt á sumar hugmyndir fyrri
kynslóða um stjömumar. Þá er næst
fyrir höndum að lýsa alheiminum, eins
og hann kemur vísindamönnum nútím-
ans fyrir sjónir. En sú lýsing verður
mjög ófullkomin, því að ekki er á
færi annara en sérfróðra manna að
gera það svo vel sé.
Heimsmynd vísindanna er í stómm
dráttum þessi:
Alheimurinn er ekki óendanlegur, en
er alltaf að þenjast út. Himinhnett-
imir skiptast í kerfi, sem nefnast vetr-
arbrautir eða stjörnuþokur, og fjar-
lægjast þær hver aðra með ofsahraða.
1 hverri vetrarbraut em ótal sólkerfi
og milljónir sólna, sumar eldi heitari,
en aðrar útkulnaðar, og munu þær vera
miklu fleiri. Stjömuþokur þær, sem
nú er kunnar, munu vera um tvær
milljónir talsins, en lítið er um þær
vitað. Sennilega em sumar stjömuþok-
ur engu minni en þessi vetrarbraut,
t. d. hin fræga Andromerlarþoka, sem
sýnileg er með bemm augum.
Talið er, að í þeirri vetrarbraut,
sem við lifum í, séu a. m. k. 100 þús-
und sólir. Ekki vita menn, hvort þær
hafi allar fylgihnetti, en þar sem þeir
era, snúast þeir umhverfis sólirnar eft-
ir ofmörkuðum brautum, en vetrar-
brautin í heild snýst um sjálfa sig
og talið er, að hver snúningur taki um
300 milljónir ára. Vetrarbrautimar
hafa verið nefndar alheimseyjar. Vel
má vera, að sá mikli eyjaklasi snú-
ist einnig um sjálfan sig og sé að-
eins lítill hluti af heiminum öllum.
Vetrarbrautinni er skipt í nokkur kerfi,
og em ótal sólir í hverju þeirra.
Sagitturius nefnist bjartasta og þétt-
asta krefið og bendir margt til þess,
að Sagitturius sé miðdepill vetrarbraut-
arinnar. En sólin okkar mun vera í
útjaðri vetrarbrautarinnar.
VI.
Þótt þessi fáu orð, sem ég hef nú
sagt, séu aðeins lausleg og ónákvæm
lýsing á því, sem vitað er um skipu-
lag himingeymsins, vona ég, að þau
nægi til þess að gera mönnum ljóst,
að jörðin er aðeins örlítill liluti lieims-
ins, og frá stjömufræðilegu sjónarmiði,
aðeins ómerkilegur hluti af heimin-
um eða þeim hluta hans, sem við
þekkjum.
Mennimir standa agndofa og mátt-
lausir gagnvart þessum heim. Að vísu
er sennilegt, að þeir, sem lengst em
komnir í morðtækni, geti útrýmt öllu
lífi á þessum litla linetti, en slíkt hef-
ur ekki í för með sér neina röskun
á gangi himinhnattanna og getur ekki
talizt til merkisviðburða í þessum
heimi.
Þrátt fyrir allar framfarir, sem orð-
ið hafa í vísindum og tækni, em
stjömurnar enn í dag undmnar- og að-
dáunarefni manna. Þær em furðuverk
í vorum augum, enda þótt við vitum
meira um þær en forfeður vorir, sem
héldu, að þær væm guðir. Það merk-
asta, sem rannsóknir vísindamanna
hafa leitt í ljós er, að stjömumar
eru miklu merkilegri og furðulegri
fyrirbæri, en menn halda að þær séu.
Heimildarrit:
Oxford Junior Encyclopaedia.
Ágúst Bjarnason: Saga mannsandans.
Sögukennslubækur Menntaskólans í Rvík.
Níels Dungal: Blekking og þekking.
Játningar.