Rit Búvísindadeildar - 20.07.1996, Qupperneq 29

Inkakorn (Chenopodium quinoa)
Árið 1993 var sáð jurt, sem á Hvanneyri fékk nafnið inkakom, vegna þess að hún
er ættuð úr Andesfjöllum og Inkar notuðu fræ hennar til matar. Það var dr.
Ingileif Kristjánsdóttir, sem sendi Bændaskólanum fræ af þremur stofnum
jurtarinnar, Ch. 91133, Ch. 91197 og Ch. 91349. Fræi var sáð 4. júní og fyrstu
plöntumar komu upp 18. júní. Nokkrar plöntur vom aldar upp í gróðurhúsi og
gróðursettar 28. júní. Þegar blómgun var byrjuð 10. og 11. ágúst komu mikil
næturfrost, sem eyðilögðu blómvísana og þar með var ekki um fræmyndun að
ræða. Að öðm leyti þoldu plöntumar frostið.
UMRÆÐUR OG ÁLYKTANIR
Blómkál
Talið er að blómkál sé frekar erfitt í ræktun, einkum vegna þess, að það hefur
hneigð til að mynda svo nefnd örverpishöfuð (túkalla). Einnig virðist kálmaðk-
urinn hafa sérstakt dálæti á blómkáli. Af þessum ástæðum telja ýmsir, að
blómkálsrækt henti illa í heimilisgörðum.
í þeim tilraunum og athugunum, sem hér er fjallað um, myndaði blómkálið
mjög sjaldan örverpishöfuð. Til að forðast það var þess m.a. gætt að hafa blóm-
kálsplöntumar frekar litlar, þegar þeim var plantað. 0ijord, N.K. (1981) segir að
örverpishöfuð rnyndist oft vegna þess, að plöntumar séu orðnar stórar og famar
að mynda blómvísa, þegar þeim er plantað út og þoli ekki áfallið við útplöntun-
ina. Blómvísamir fara ekki að myndast fyrr en plantan er komin með 5-7 blöð.
Hann ráðleggur að ala plöntumar fyrst við 15°C í þrjár vikur og síðan við 18°C í
eina viku. Annað ráð til að forðast myndun örverpishöfða er að ala
blómkálsplöntur upp við lágan hita og planta þeim út á meðan þær era litlar. Þá
myndast fljódega mikill blaðmassi, sem er grundvöllur þess að plöntumar myndi
stór og falleg blómkálshöfuð, en ekki örverpishöfuð (Garðar Ámason, 1989).
Af tilraunum, sem áður hefur verið skrifað um, var dregin sú ályktun að
það flýti fyrir uppskeru að hafa trefjadúk yfir kálinu fyrstu 4-6 vikumar eftir
plöntun (Magnús Óskarsson, 1995), eða jafnvel allt sumarið (Halldór Sverrisson,
1990 b). Þetta gæti flýtt fyrir sprettunni um allt að 10 daga. Það er hins vegar
auðvelt að rækta fljótvaxna og meðalfljótvaxna blómkálsstofna í tilrauna-
garðinum á Hvanneyri án gróðurhlífa.
í mörg ár hefur Opaal verið mest notaði fljótvaxni stofninn hér á landi. Á
Hvanneyri var meðalsprettutími stofnsins 67 dagar. Á Garðyrkjuskóla ríkisins var
sprettutíminn 49 dagar árið 1994, en fyrstu vikumar var kálið haft undir trefjadúk
(Bjöm Gunnlaugsson og Bodil Vestergaard, 1995). Opaal virðist nú vera að
hverfa af markaði, enda hafði stofninn ýmsa ókosti. Af þeim stofnum, sem
reyndir hafa verið á Hvanneyri, er enginn jafn fljótvaxinn og Opaal. Úr tilraun
þeirra Bjöms og Bodilar (1995) virðist það helst vera Fastman, sem nálgast það
að vera eins fljótvaxinn.
23