Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.03.1979, Qupperneq 79

ÁHRIF DRÁTTARVÉLAUMFERÐAR Á JARÐVEG OG GRÓÐUR 7 7
unum, og hvarf þar mikið úr grasþekj-
unni.
I tilraununum á Hvanneyri hvarf vall-
arsveifgrasið úr tilraunareitunum, en lítill
munur var á umferðarreitum og umferð-
arlausum. Pað er því ekki ólíklegt, að önn-
ur atriði en umferð valdi því, að vallar-
sveifgrasið hverfur í gróðri, t.d. veðurfar
eða lágt pH. Þetta er ekki einkennandi
fyrir þessar tilraunir, heldur er það regla í
Hvanneyrartúninu, að vallarsveifgras,
sem sáð er í blöndu með vallarfoxgrasi,
lætur í minni pokann fyrir vallarfoxgras-
inu, sem breiðir úr sér (Magnús Óskars-
son og Bjarni Guðmundsson, 1971, og
Böttcher 1971). í tilraununum ber
meira á vallarfoxgrasinu í troðnu reitun-
um en hinum ótroðnu. Þá er athyglisvert,
að votlendisjurtir eða jurtir, sem þola vel
eða kjósa rakan jarðveg, eru fleiri í um-
ferðarreitunum en hinum, sem ekki er ekið
um. Þetta atriði ásamt auknum raka í
jarðvegi og lakari nýtingu áburðar bendir
allt til þess, að þjöppun af völdum um-
ferðar dragi úr framræslu jarðvegsins. Við
þjöppunina verða holur jarðvegsins minni
en áður, svo að hreyfingar vatns verða
hægar. Vatn sígur hægar niður eftir rign-
ingar í þéttum jarðvegi, og holur jarð-
vegsins eru lengur vatnsfylltar en í lausum
jarðvegi. Þótt munur á holustærð í troðn-
um og ótroðnum jarðvegi sé ekki mikill,
getur hann haft mikil áhrif á framræsluna,
ekki sízt ef hún er á mörkum þess að vera
næg, áður en jarðvegur þjappast.
I viðtölum við bændur hefur komið
fram, að þeir telja land, sem í upphafi hafi
verið vel eða sæmilega þurrt, blotna smám
saman eftir því, sem árum fjölgar, frá því
að landið var brotið til ræktunar. Aður en
land er brotið, hefur ekki verið ekið um
það með dráttarvélum, og fyrstu árin er
jarðvegur laus í sér og gleypur. Eftir því
sem á líður, þéttist hann við umferð, en
einnig dregur aukin rotnun í jarðveginum
úr sighraða vatns í honum.
Þurr jarðvegur virðist þola umferð bet-
ur en blautur, eins og kemur fram í tilraun
184—66. A þetta hafa ýmsir bent áður
(Eriksson, J., 1974, Njös, 1972,
Bodholt, 1975). Talið er, að bezt fari
með jarðveginn að aka á honum, þegar
hann er svo þurr, að pF sé um 2,8-3,8
(Eriksson, J., 1974). Það er þó fátítt, að
jarðvegur sé svo þurr, þegar um hann er
ekið, enda komið að visnunarmörkum.
Þetta undirstrikar hins vegar það, að ein
bezta vörnin gegn uppskerurýrnun af
völdum dráttarvélaumferðar er mikil og
virk framræsla.
Aukið vatn í jarðveginum veldur
súrefnisskorti umhverfis ræturnar. Rótar-
vöxtur og virkni rótanna við efnaupptöku
verður minni í súrefnissnauðum jarðvegi
en súrefnisríkum (Salisbury, F.B., og
Ross, C., 1969). Nýting áburðar verður
þar af leiðandi verri. Munur sá, er kemur
fram í próteínmagni í uppskeru af troðn-
um og ótroðnum reitum við seinni slátt í
tilraun nr. 219-68, bendir til þess, að köf-
nunareni, sem borið er á að vori, sé lengur
nýtanlegt fyrir grösin, þar sem engin um-
ferð er, en þar sem ekið er um landið.
Niðurstöður flestra rannsókna, sem
gerðar voru í tengslum við þessar þrjár
tilraunir, benda í sömu átt. Við umferð
þéttist jarðvegurinn, og framræsla vatns
úr honum versnar, og þar með breytist
gróðurfar, efnaupptaka og vöxtur gras-
anna. Mikil og þung umferð virðist með
öðrum orðum hafa sömu áhrif á gróður og
jarðveg og ónóg framræsla landsins eða
skemma bætandi áhrif framræslu á jarð-
veg og gróður.