Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.03.1979, Síða 58

56 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
áburðardreifingu, vegi um og yfir 2000 kg.
En það er ekki aðeins, að sífellt séu notað-
ar þyngri og þyngri dráttarvélar, heldur
geta þær einnig dregið þyngri tæki en hin-
ar léttari og aflminni vélar. Einkum er
áberandi, hve vagnar eru stærri nú en
áður og hlass, sem þeir bera, þyngra en
fyrr.
Fljótlega varð mönnum ljóst, að þungar
dráttarvélar og tæki þjappa jarðveginn, og
dráttarátak vélanna leiðir oft til rótarslita
á plöntum. Einnig óttast menn, að titring-
ur frá vélunum geti valdið skaða á jarðvegi
með því að hrista hann saman.
Nokkrar helztu varnaraðgerðir, sem
stungið hefur verið upp, gegn skaða af
völdum umferðar eru að nota léttar drátt-
arvélar, fara sjaldan um ræktunarlandið
og hafa breiða hjólbarða undir dráttarvél-
unum. Því miður vinna ofangreind atriði
nokkuð hvert gegn öðru. Séu notaðar létt-
ar vélar, eykst hætta á rótarsliti, vegna
þess að létt vél spólar fremur en þung og
fara verður fleiri ferðir um ræktunarland-
ið, sé notuð létt vél. Þrátt fyrir það, að
sífellt séu notaðir breiðari hjólbarðar
undir dráttarvélarnar, nægir það ekki til
að létta þunga þeirra á hvern cm2, vegna
þess að þær eru sífellt hafðar þyngri og
þyngri. Notkun fasttengra tækja færist
einnig í vöxt, en við það að tengja verk-
færin við lyftibúnað dráttarvélarinnar
hvílir þungi þeirra á afturhjólum vélar-
innar og þyngja verður dráttarvélina að
framan til að gerlegt sé að stjórna henni.
Við þetta þyngist vélin öll. Dreifa má
þunganum á stærri flöt með notkun
breiðra hjólbarða, tvöfaldra hjólbarða eða
belta, en rannsóknir hafa sýnt, að áhrif
umferðar gætir dýpra í jörðu við notkun
breiðra hjólbarða en mjórra miðað við
sama þunga á flatareiningu (Ole
Bodholt, 1975).
Þjöppun jarðvegs og önnur áhrif drátt-
arvéla á jarðveginn eru margslungin. Þau
atriði, sem mestu máli skipta, eru þungi
vélanna, þrýstingur á yfirborð, þ.e.
þyngd/flatareiningu, og „spól“ eða
snúningshraði hjóla miðað við akstursh-
raða. Þrýstingur á yfirborð ræður mestu
um þjöppun jarðvegs í efstu cm hans.
Dýpra niðri ræður heildarþungi véla-
rinnar fullt eins miklu um áhrifin.
Skemmdir af völdum umferðar aukast
með vaxandi raka í jarðvegi (Arnor Njös,
1972). Á grónu landi er minni hætta á, að
vél spóli, en á ógrónu, þar sem rætur jurt-
anna veita viðnám gegn láréttri hreyfingu
jarðvegs.
Umferð dráttarvéfa um tún er fyrst og
fremst um sláttinn og við áburðardreif-
ingu. Mest er ekið um túnin, á meðan á
heyskap stendur. Þá er jarðvegur oftast
nær tiltölulega þurr. Þegar tilbúnum
áburði er dreift á tún að vori, er oftast nær
töluverður raki enn í túnum eftir veturinn,
en þó mjög mismikill eftir aðstæðum. Eftir
að farið var að nota véltækni við að koma
búfjáráburði á völl, hefur orðið að laga
áburðartímann æ meira eftir því, hvenær
unnt reynist að komast um túnin án þess
að valda á þeim skemmdum, en minna
tillit verið tekið til þess, hvenær áburður-
inn nýtist bezt.
Tún eru veruleg flutningaleið innan
býlis. Til dæmis að taka eru iðulega flutt
20-30 tonn af búfjáráburði á ha og V2-I
tonn af tilbúnum áburði. Við heyskap er
nokkrum sinnum ekið um túnin með
nokkur hundruð kg þungar vinnuvélar
tengdar dráttarvélum og að lokum flutt
4—10 tonn afþurrheyi afha eða 10-30 tonn
af grasi, sé heyjað í vothey.