Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1982, Blaðsíða 27

REYNIÁTA Á ÍSLANDI 25
að telja þessa tegund raunverulegan sýkil
eða sjúkdómsvald (patogen), en ekki rot-
svepp (saprofyt), sem aðeins vex í dauðum
vef. Hins vegar má telja líklegt, að sveppur-
inn komist ekki inn í tréð nema í gegnum
einhvers konar sár, og því telst þessi tegund
dæmigerður sársníkill.
Svo virðist sem C. rubescens valdi
tvenns konar skemmdum (MacBrayne,
1981). Annars vegar verður hægfara, stað-
bundin sýking, þar sem viðurinn litast
dökkur yzt, og getur tréð varizt útbreiðslu
sveppsins árum saman, án þess þó aðdrepa
hann. Slík sár nefnast átusár (canker,
kræft). Hins vegar er mjöghröðsýking, þar
sem heilar greinar deyja á einu ári eða
skemmri tíma. Slíkur greinadauði virðist
hér mun algengari en eiginleg átusár. Þó
má víða finna staðbundin sár í kringum
dauða kvisti, þar sem sveppurinn virðist
hafa dáið út eftir fyrsta árið. MacBrayne
(1981) telur, að átusár myndist út frá
hliðlægum kvisti, en greinadauði út frá
endasprota greinarinnar. Hann fann
meira en tveggja metra langar greinar (í
Aberdeen, Skotlandi), sem sveppurinn
hafði drepið á einu ári, en það sýnir, að
vaxtarhraðisveppsinshefurveriðu. þ. b.4
cm á viku að meðaltali. Trúlega vex
sveppurinn hægar hér á landi vegna
kaldara veðurfars. Þess ber einnig að gæta,
að MacBrayne athugaði ekki Sorbus
aucuparia, heldur suðrænar, innfluttar
reynitegundir.
2. Orsakir Cytospora-sýkingar á reyni
Athugun á tíðni barkskemmda á Akureyri
og Reykjavík bendir til þess, að reyniáta sé
mun tíðari á Reykjavíkursvæðinu en
norðan lands. A meðan ekki er vitað til, að
norðlenzk tré hafi meiri arfgenga mótstöðu
gegn átusveppnum (sjúkdómsþolin
kvæmi), verður að leita skýringa í veður-
fari.
Wene og Schoeneweiss (1980) gerðu
tilraun með að snöggfrysta hluta af stofni
tveggja ára reyniplantna (S. aucuparia)
niður í -i- 30°C og smita síðan frysta hlutann
og hinn ófrysta með vægum sníkjusvepp
(Botryosphaeria dothidea), eftir að hita-
stig hafði verið hækkað að nýju. Það kom í
ljós, að sveppurinn lagði undir sig vef, sem
hafði frosið, en óx ekki í vef, sem hafði ekki
frosið. Eftir frystinguna virtist hinn frysti
vefur algjörlegaóskemmdur, en hafði misst
viðnámsþrótt sinn gegn sveppnum. Plönt-
ur þær, sem þeir notuðu, höfðu fellt lauf og
voru komnar í dvala, en þó ekki að fullu
hertar fyrir veturinn. Þessar niðurstöður
leiða hugann að þeim möguleika, að
strandveðrátta, með tíðum umskiptum
hita og frosts, geti veikt svo mótstöðu
trjánna, að þau verði sveppnum auðveld-
ari bráð. Annar möguleiki er, að köld
hafgolan á sumrin rýri möguleika trjánna
til að búa sig nægilega vel undir veturinn.
Einnig er hugsanlegt, að meiri hiti á
vetrum gefi sveppnum betri vaxtarmögu-
leika. Ef til vill verka þessir og fleiri þættir
saman.
Ekki er að fullu ljóst, hvernig sveppurinn
kemst inn í tréð. MacBrayne (1981) telur,
aðnæralltafkomihannígegnumskaddaða
enda- eða hliðarsprota á greinum. Það
virðisteinnig algengthér. Ljósterþó, aðöll
sár á berkinum gætu opnað sveppnum leið
inn í tréð, t. d. sár, sem myndastvið lauffall
á haustin.
Augljóst er, að gró geta dreifzt með vatni
frá einu tré til annars, þar sem þau standa
þétt. Erfiðara er að skýra flutning smitefnis
til trjáa, sem standa ein sér fjarri öðrum
trjám. Hugsazt getur, að skordýr og fulgar