Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1982, Síða 32

30 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
arnar. Heldur hefur rætzt úr í þessum
efnum síðustu ár, einkum varðandi söfnun
og úrvinnslu upplýsinga, en einnig hafa
aukist mjög umræður og skrif um hvers
kyns landnýtingu. Má til að mynda nefna
gróðurkortagerð Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins, fræðslurit og lesarkir
Landverndar um umhverfismál, skýrslur
Rannsóknaráðs ríkisins um þróun at-
vinnuvegao. fi.,landgræðsluáætlun 1974—
1978, kort og skýrslur Borgarskipulags
Reykjavíkur og Skipulagsstjórnar ríkisins.
Gerð landsnytjakorta er nauðsynlegur
þáttur í úttekt á landi og landkostum.
Jafnframt eru slík kort, ásamt öðrum
gögnum, grundvöllur skipulagningar og
áætlana um landnýtingu. Víða um lönd
eru landsnytjakort notuð við jarðamat og
annað fasteignamat, sem hjálpargögn við
stjórn vatnsnytja, þjóðgarða, fólkvanga og
annars lands sem er þjóðareign eða ætlað
til almenningsnota. Kortin eru líka notuð
til að meta umhverfisáhrif byggðar, mann-
virkja og atvinnurekstrar og til að fylgjast
með breytingum á landnýtingu og land-
þörf vegna margvíslegra athafna þegn-
anna.
í fyrstu sýndu landsnytjakort nær ein-
göngu byggð, búskaparland og skóga, svo
og auðnir og annað land, sem óhæft var
talið til þessara nytja, en nú er algengast að
allt land sé flokkað eftir því hvers nýtingu er
um að ræða þágu byggðar og atvinnulífs.
Annað land er flokkað eftir gerð eða
landtegundum, og er sú flokkun oft nefnd
landgreining. Að auki eru svo ár, vötn og
jöklar.
Landsnytjakort, kannanir og áætlanir
hafa um alllangt skeið verið viðfangsefni
manna í ýmsum löndum. Bretar urðu
fyrstir til að gera slík kort af landi sínu á
fjórða áratug aldarinnar og lauk útgáfu
þeirra 1947 (Stamp, L.D. 1947), en sífellt
hefur verið haldið áfram við þessa korta-
gerð á Bretlandseyjum. Arið 1949 setti
Alþjóðalandfræðisambandið (IGU) á
laggirnar nefnd til að vinna að könnun
landsnytja og kortagerð á því sviði og
starfaði hún óslitið til 1976 með stuðningi
Menningar- og vísindastofnunar Samein-
uðu þjóðanna (Boesch, H. 1968, 1976).
Síðasta aldarfjórðung hefur víða um lönd
verið unnið að landsnytjakortum og á
mörgum stöðum notuð sú flokkun lands,
sem nefndin ákvað á sínum tíma.
Síðasta áratug hafa nýjar aðferðir við
söfnun, vinnslu ogframsetningu kortaefnis
rutt sér til rúms og á það einnig við um
varðveizlu upplýsinga. Hið helzta eru
ýmiss konar fjarkönnunargögn, tölvu-
vinnsla og varðveizla upplýsinga í tölvu-
tæku formi (gagnagrunnur) og áörfilmum.
Þessar aðferðir hafa auðveldað mjög lands-
nytjakönnun og kortagerð (Takasaki, M.
1976, Mitchell, W.R. o. fl. 1977) og
jafnframt ýtt undir rannsóknir og önnur
viðfangsefni á þessu sviði.
Fjarkönnunargögn eru notuð í vaxandi
mæli við margs konar rannsóknir, korta-
gerð og skipulagningu byggðar og ann-
arrar landnýtingar. Eru það einkum loft-
ljósmyndir, teknar úr flugvélum í mis-
mikilli hæð, og eru um ýmsar gerðir mynda
að velja, svart-hvítar, litmyndir og
innrauðar myndir. Einnig eru notaðar
gervihnattamyndir og annað myndefni,
sem aflað er með ljósmyndun eða mæling-
um á ýmsum tíðnisviðum rafsegulrófsins.
í mörgum löndum hafa ýmsar stofnanir
safnað upplýsingum um land og atvinnu-
vegi, oft án þess að samráð eða samvinna sé
höfð, svo að svipað starfhefur verið unnið á
mörgum stöðum. Stundum reynist vanda-