Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1982, Side 66

64 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
um Qölærra beitarjurta, í stofnum og rótum
trjáplantna og í fræjum einærra plantna. 1.
mynd, bls......., sýnir í grófum dráttum
magn kolvetna eftir árstíðum í þeim
geymsluhlutum plantnanna, sem einkum
ræðir um í hinum tempruðu beltum jarðar.
Þrjú atriði þessarar árstíðarkúrfu eru eink-
um athyglisverð:
1. A þeim tíma, er plönturnar liggja í
dvala, minnkar kolvetnaforði smám
saman vegna stöðugrar öndunarstarf-
semi.
2. Á byrjunarstigi gróðrartímabilsins
minnkar kolvetnaforði misjafnlega ört
eftir því, hve hraður byrj unarvöxtur er.
3. Þessi „vor-eyðsla“ fer fram, þar til
nægilegur blaðvöxtur hefur myndazt.
Þegar slíku stigi er náð, fer plantan með
tillífun að framleiða meiri fæðu en hún
þarfnast sjálf til viðhalds og vaxtar, og
kolvetnaforði fer að safnast í vaxandi
mæli eftir því, sem plantan þroskast,
unz hún að lokum leggst í dvala. Með
komu vetrar hefst hringrásin að nýju.
Það er í byrjun gróanda á vorin, sem
plöntur eru sérstaklega viðkvæmar fyrir
áhrifum beitar og í þeim mun meira mæli
sem beitarálag er meira. Ef fyrstu blöðin
eru fjarlægð á þessu vaxtarstigi, seinkar
það orkusköpun tillífunar og veldur frekari
tæmingu á orkuforða plöntunnar. Sé miklu
beitarálagi við haldið allt vorið, getur svo
farið, að plantan nái ekki að safna orku-
forða að nýju og verði þannig illa undir
vetur búin. Slíkt eykur líkur á vetrarkali,
einkum meðal ungra plantna, og dregur í
öllum tilvikum úr framleiðslugetu sumar-
ið, sem á eftir fer. Snemmtekin vorbeit
kann einnig að hafa áhrif á tilfærslu
kolvetna innan plöntunnar, svo að orka,
sem venjulega stuðlar að vexti rótarkerfis-
ins, fer í að endurnýja laufblöðin, sem
búsmalinn íjarlægði. Þetta dregur úr rótar-
vexti og um leið úr getu plöntunnar til að
taka til sín vatn og næringarefni. Rýrt
rótarkerfi á því tímabili, þegar eðlilegur
vaxtarhraði er að jafnaði mikill, getur auk
ofannefndra áhrifa einnig valdið því, að
óæskilegar beitarjurtir nái undirtökum í
gróðrarfélaginu. Séu slíkar óæskilegar
plöntur ekki bitnar að vorinu, eykur það
samkeppnisaðstöðu þeirra miðað við þær
plöntur, sem eru mikið bitnar. Er hætt við,
að áhrif slíkra breytinga gæti allt sumarið
og dragi þannig hlutfallslega úr fram-
leiðslumagni æskilegra beitarplantna. Er
til lengdar lætur, rýrir slík meðferð beitar-
gæði landsins með hlutfallslegri aukningu
óæskilegra beitarplantna. Breytingar til
hins betra eða afturbati eftir beitar-
skemmdir, eins og að ofan er rakið, geta
reynzt mjög hægfara, einkum á norður-
slóðum, þar sem gróðrartímabil er stutt,
veðrátta svöl og jarðvegur tiltölulega
snauður að næringarefnum. Lítið er vitað
um árstíðabundnar vaxtarbreytingar og
kolvetnamagn í stönglum og blöðum ís-
lenzkra beitarplantna annars vegar og í
rótarkerfi hins vegar. Og sýnu minna er
vitað um áhrif beitar á ýmsum tímum árs á
þessi atriði né hve langan tíma það tekur
tiltekna plöntu að ná sér eftir misjafnlega
mikla beit á mismunandi tímum gróðrar-
tímabilsins. Eins ogstendur, verðum við að
leiða getum að þessum atriðum á grund-
velli erlendra rannsókna. Framtíðarrann-
sóknir hér á landi ættu að leita svara við
þessum spurningum sem þáttar í þeirri
viðleitni að stöðva hnignun íslenzkra beiti-
landa.