Fréttablaðið - 05.12.2020, Qupperneq 86

Mér f innst ráð-herra hugrakk-ur að takast á við þetta því það er mjög erfitt að styrkja
barnaverndarkerfi almennt. Það
þarf að taka tillit til margra geira
og þjónustu sem er veitt víða í
kerfinu. Það þarf að taka tillit til
ábyrgðar ráðherra en einnig heil-
brigðis- og menntay f ir valda,
réttarvörslukerfisins og félags-
lega kerfisins almennt. Og ekki
má gleyma fjármálaráðuneyti og
sveitarfélögum. Það er svo mikil-
vægt að gleyma engum svo hægt
sé að byggja upp kerfi sem styrkir
og nærir börn sem eru að alast
upp,“ segir Najat Maalla M’jid,
sérstakur sendifulltrúi aðalritara
Sameinuðu þjóðanna, um of beldi
gegn börnum.
Á mánudaginn kynnti félags-
og barnamálaráðherra umfangs-
miklar breytingar á barnavernd.
Breytingarnar er að finna í nokkr-
um frumvörpum sem öll eiga eftir
að fara í umræðu á þinginu. Ráð-
herra sagði fyrr í vikunni að barnið
væri þungamiðja frumvarpsins og
vill með breytingunum koma í veg
fyrir að börn upplifi áföll.
Fjölmargir aðilar hafa komið
að gerð frumvarpanna og meðal
þeirra er Najat. Hún er frá Marokkó
og er barnalæknir með meistara-
gráðu í mannréttindum og hefur
um árabil barist fyrir bættum
réttindum barna. Najat segir
breytingar ráðherra taka vel tillit
til réttinda barnsins og að þær séu
í góðu samræmi við Barnasáttmála
Sameinuðu þjóðanna.
Börnin hafa sínar eigin lausnir
Hún segir að það sem hún kunni
hvað mest að meta við ferlið við
gerð frumvarpanna sé að það hafi
verið þátttökuferli og hafi ekki haf-
ist að ofan, heldur að neðan og að
börn og ungmenni hafi sjálf fengið
að segja sína skoðun.
„Það er svo mikilvægt því þau
eru sérfræðingarnir og vita hvað er
í gangi. Þau hafa sitt eigið sjónar-
mið og sínar eigin lausnir. Að mínu
mati var þetta eitt mikilvægasta
skrefið í ferlinu,“ segir Najat.
Hún segir að það hafi einnig
verið mjög mikilvægt að fá allar
stofnanir og öll stig þjónustunnar
til að vinna saman og setja þannig
barnið og fjölskyldu þess í miðjuna
og tekur sem dæmi mikilvægi þess
að sett verði á stofn Barna- og fjöl-
skyldustofa í Barnaverndarstofu.
Eitt af verkefnum þessarar nýju
stofu verður að safna gögnum um
börn sem verða birt á Mælaborði
sem verður líklega öllum aðgengi-
legt.
„Það er svo mikilvægt að hafa
góð gögn. Ekki bara til að vita
fjölda heldur til að geta náð til við-
kvæmustu barnanna. Barnanna
sem oftast eru ósýnileg og er erfitt
að ná til. Það er svo mikilvægt að
geta metið hvort þjónustan nær
líka til þeirra. Þannig getum við
tryggt að þjónustan sem er veitt sé
raunverulega að hafa áhrif á stöðu
barna,“ segir Najat.
50 börnum bjargað frá því að
geta ekki unnið úr áföllum
Í fyrsta sinn á Íslandi var við gerð
frumvarpanna framkvæmt mat á
fjárhagslegum ávinningi breyting-
anna í þágu barna. Matið er byggt
á bandarísku mati, ACE könnun-
inni, og metur áhrif áfalla á far-
sæld barna. Þar kemur fram að um
2.500 börn upplifa í það minnsta
eitt áfall á hverju ári og um eitt
þúsund börn f leiri áföll. Gera má
ráð fyrir því að um 350 þeirra geti
ekki unnið sjálf úr áföllunum og
með breytingunum verði hægt að
fækka þeim hópi í 300.
Najat segir þetta eitt af því mikil-
vægasta sem gert var við gerð frum-
varpanna.
„ Það verðu r f já rhag sleg u r
ávinningur en það sem er mikil-
vægast er að breytingarnar eru í
samræmi við bæði Barnasáttmála
Sameinuðu þjóðanna og Heims-
markmiðin. Því ég vil minna á að
við settum okkur markmið um að
enda allt of beldi gegn börnum fyrir
árið 2030. Árið sannarlega nálgast,“
segir Najat.
Hvar erum við stödd í þeirri veg­
ferð? Kemur bakslag eftir kóróna­
veiruna?
„Ég skal vera mjög hreinskilin
með þetta. Jafnvel fyrir heims-
faraldurinn vorum við langt frá
því að ná markmiðum okkar. Víða
um heim eru áætlanir, verkefni og
margt í gangi sem átti að styðja
við þetta markmið en á sama tíma
sérðu víða að áætlanir eru ekki
innleiddar eða fjármagnaðar. Það
eru engir mælikvarðar til að fylgja.
Þannig sérðu frábæra lagasetningu
á pappír sem ekki er innleidd,“
segir Najat.
Hún telur að kórónaveirufar-
aldurinn hafi aukið við þessar
áskoranir og að bæði ójöfnuður
og félagsleg einangrun hafi aukist
í faraldrinum. Það hafi mikil áhrif
á þróun lífskjara almennt en einn-
ig sérstaklega á börn og konur
og viðkvæmustu hópana. Því sé
mikilvægt að tryggja rétt barna til
menntunar, heilbrigðisþjónustu og
geðheilbrigðis og að litið sé á það
sem fjárfestingu.
Skömm að því að komast á
borð barnaverndar
Á Íslandi hefur ávallt fylgt því
ákveðin skömm að komast á borð
barnaverndar. Spurð hvernig eigi að
breyta því segir Najat að slík viðhorf
á Íslandi séu alls ekki einsdæmi en
telur að það sé hægt að breyta þeim
viðhorfum.
„Ég held að það sé hægt að breyta
því, þessari skömm og þessari
upplifun á barnavernd. Í mörgum
löndum, líka mörgum efnaðri Evr-
ópulöndunum, upplifir fólk félags-
málayfirvöld þannig að þau ætli
að koma að taka börnin og að þar
sé verið að dæma mann. En þess
vegna held ég að það sé mikilvægt
að blanda saman stuðningi við
barnið, stuðningi við foreldra, for-
eldraráðgjöf og félagsþjónustu.
Aðalmarkmiðið er að styrkja for-
eldra og samfélagið,“ segir Najat.
Hún segir að það sé einnig mjög
mikilvægt að vekja athygli á þeim
breytingum sem eiga sér stað hverju
sinni og hvernig þær hafa áhrif.
„Það er mikilvægt að fjölskyldur
og samfélagið sjái hvernig þetta
hefur áhrif á líf þeirra, líf barnanna
þeirra og hvernig það styrkir þau.
En til þess að það sé hægt að gera
þetta þarf líka að styðja betur
við félagsráðgjafa sem starfa í
framvarða línu og útskýra að þeir
eru ekki að dæma. Það þarf að segja
fólki að það sé ekki slæmir foreldrar
og tryggja að fólk skilji að barna-
vernd snýst líka um fjölskylduna og
samfélagið allt í heild,“ segir Najat.
Félagsráðgjafar þurfi aukinn
stuðning og viðurkenningu
Najat segir að há starfsmanna-
velta félagsráðgjafa og starfsfólks
almennt í barnavernd sé mikið
vandamál alþjóðlega. Spurð hvort
hún telji að breytingar Ásmundar
Einars taki á því segir hún að vanda-
málið sé að félagsráðgjafar séu ekki
metnir að verðleikum og að það
þurfi að viðurkenna starfsgreinina.
„Þetta er starfsgrein, en þetta er
líka köllun. Það þarf að styrkja þau
og það má ekki gleyma streitunni
sem fylgir starfinu. Oft þurfa þau
að taka ákvarðanir án nokkurs
stuðnings og á miklum hraða. Það
þarf að finna leiðir til hjálpa þeim
að minnka streitu og fara frá einu
í annað. En það má heldur ekki
gleyma því að þegar það er búið að
mynda tengsl við fjölskyldu þá er
mikilvægt að viðhalda þeim. Ef þú
rýfur tengslin getur komið brestur í
þjónustuna og það er ekki gott. Bati
og endurhæfing þurfa tíma og það
tekur tíma að byggja upp traust og
sterkt samband. Við þurfum að taka
það til greina við þetta starf,“ segir
Najat.
Hún segir að hún hafi fagnað
því að í tillögu Ásmundar sé gert
ráð fyrir að félagsráðgjöfum verði
fjölgað.
„Þau eru fyrstu hliðverðir [e. gate-
keeper] í kerfinu og ef við bregð-
umst börnunum strax í fyrsta skrefi
er erfitt að mynda gott samband,“
segir Najat.
Hún segir að sér lítist mjög vel á
breytingatillögur ráðherra og von-
ast til að þær verði samþykktar.
„Ég elska að það sé talað um far-
sæld og fjárfestingu í börnum. En
ekki bara í börnum, heldur fyrir
allt landið, hagvöxt og þróun lífs-
kjara. Þetta er mjög mikilvægt og
ég vona að þetta verði samþykkt,“
segir Najat að lokum.
ÞAÐ ER SVO MIKILVÆGT
AÐ HAFA GÓÐ GÖGN. EKKI
BARA TIL AÐ VITA FJÖLDA
HELDUR TIL AÐ GETA
NÁÐ TIL VIÐKVÆMUSTU
BARNANNA.
ÞAÐ ÞARF AÐ SEGJA FÓLKI
AÐ ÞAÐ SÉ EKKI SLÆMIR
FORELDRAR.
Börnin eru
sérfræðingarnir
Sérstakur sendifulltrúi SÞ vonast til þess að breytingar félags- og
barnamálaráðherra á barnaverndarkerfinu verði samþykktar. Hún
segir ferlið til fyrirmyndar og gott að börn fengu að segja sína
skoðun. Hún segir mikilvægt að ná til viðkvæmra hópa.
Najat Maalla M’jid, sérlegur sendifulltrúi aðalritara Sameinuðu þjóðanna um ofbeldi gegn börnum. MYND/AÐSEND
Lovísa
Arnardóttir
lovisaa@frettabladid.is
5 . D E S E M B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R44 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð