Fréttablaðið - 05.12.2020, Blaðsíða 78

Ég fæddist í Riga í Lettlandi 1989. Árið 2014 ferðaðist ég til Íslands til að vera í eitt sumar.
Ferðalög eru mitt helsta áhugamál
og Ísland hljómaði eins og eitthvað
öðruvísi en allir hinir staðirnir
sem ég hef komið til.“
Örlögin gripu í taumana eins
og oft vill vera. „Það var ekki
áætlunin að flytja hingað en hlut-
irnir æxluðust öðruvísi. Fyrir rétt
rúmum þremur árum hitti ég Guð-
jón, unnusta minn, og við eigum
eins og hálfs árs lítinn dreng,
Jónatan Edvard. Nú er Ísland mitt
annað heimili. Ég er móttökustjóri
á Hótel Kletti. Þetta ár hefur verið
erfitt, en við erum enn með opið
og vonum að á næsta ári verði hlut-
irnir betri.“
Barnæskan töfrum líkust
Þegar Elina fæddist voru Sovétrík-
in enn þá hluti af heimsmyndinni.
„Ég fæddist í Sovétríkjunum en
man auðvitað ekkert frá þeim
tíma. Þau hrundu 1991 svo síðasti
áratugur 20. aldar var erfiður fyrir
Letta. Foreldrar mínir náðu sem
betur fer að koma upp öruggu
umhverfi fyrir mig og bróður
minn, Robert.“
Foreldrar þeirra lögðu sig öll
fram við að skapa góðar og fallegar
minningar fyrir börnin sín, þrátt
fyrir að oft hafi reynst erfitt að
ná endum saman. „Við áttuðum
okkur ekki einu sinni á því að
foreldrar okkar ættu í fjárhags-
erfiðleikum, þau náðu að gera
ótrúleg kraftaverk með það litla
sem þau höfðu. Við gátum haldið
góðar afmælisveislur, skemmtileg
hátíðahöld og fórum í sveitina á
sumrin sem var mjög skemmtilegt.
Ég tel mig vera heppna að hafa átt
mjög góða æsku.“
Þegar Elina er spurð hvort hún
sé mikið jólabarn segir hún svo
sannarlega vera. „Já, ég myndi
kalla mig það. Ég held að það sé
vegna allra góðu minninganna úr
æsku. Skreyta húsið með bróðir
mínum, baka piparkökur, hjálpa
til í eldhúsinu, horfa á Home
Alone. Við fögnuðum jólunum
með fjölskylduvinum og jóla-
sveinninn (hinn eini sanni) kom
alltaf með gjafir til okkar.“
Gjöfunum fylgdu þó ákveðin
skilyrði. „En það var ekki hægðar-
leikur að fá gjafirnar. Við þurftum
að læra jólaljóð og flytja þau fyrir
jólasveininn og alla gestina hjá
jólatrénu. Það besta við jólin var
andrúmsloftið, ljósin, lyktin,
kertin, tónlistin og fólk var alltaf í
aðeins betra skapi.“
Táknrænar hefðir
Elina segir lettnesku jólin saman-
standa af mörgum skemmtilegum
og táknrænum hefðum. „Jólin í
Lettlandi eru samsuða af trúar-
legum, þjóðfélagslegum og nútíma
hefðum sem gera þau að einstakri
upplifun. Enn þann dag í dag lifa
fornar heiðnar hefðir frá Vetrarsól-
stöðum, lengstu nótt ársins.“
Þá er það jóladrumburinn sem
hljómar eins og athöfn sem margir
hefðu eflaust gott af að fram-
kvæma í lok þessa árs. „Einni af
þessum hefðum er ætlað að hræða
burt illa anda og laða að frjósemi
og heppni, það er að rúlla „jóla-
drumbinum“. Þá festum við stóran
drumb úr eikartré með reipum og
rúllum honum niður bæinn svo
hann safni að sér öllu því slæma
úr árinu sem leið. Að ferðalaginu
loknu er drumburinn brenndur á
báli og þannig brennum við burt
öll mistök og leiðindi ársins áður
en við höldum inn í það nýja.“
Ljóst er að Lettar kunna að
gera sér glaðan dag með ýmsum
skapandi hefðum. „Svo er líka
skemmtileg grímuhefð. Fólk
klæðir sig í grímubúninga og
reynir að vera óþekkjanlegt,
svo fer fólk milli húsa og syngur,
dansar og spilar leiki. Fólk notar
oft dýragrímur, spákonugrímur
eða yfirnáttúrulegar eða goð-
sagnakenndar verur. Grímuhefðin
á að færa lukku til húsanna sem
eru heimsótt og fæla burt illa
anda.“
Sungið fyrir jólasveininn
Íslendingar og Lettar eiga margt
sameiginlegt hvað jólin snertir.
„Fjölskyldan mín er lúterstrúar
og mamma kenndi mér um Guð
og Biblíuna og við fórum í kirkju
á jólunum. Við höldum líka upp
á aðventu, kveikjum á kerti og
höldum matarboð.“
Líkt og á Íslandi þá eru jólin á
aðfangadag í Lettlandi. „Lettar
halda upp á jólin á aðfangadags-
kvöld. Þá kemur öll nánasta fjöl-
skyldan saman, borðar kvöldmat,
opnar pakka og syngur jólalög.
80% Letta eru kristin svo mikið af
fjölskyldum fer til kirkju áður en
kvöldmaturinn byrjar. Jólasveinn-
inn kemur með gjafir, stundum
skilur hann eftir fullan poka af
gjöfum við innganginn. Stundum
skilur hann þær eftir hjá jólatrénu
en stundum mætir hann í eigin
persónu og gefur gestunum gjafir
svo framarlega sem þeir kunna að
fara með jólaljóðin sín en það má
líka syngja lag eða spila á hljóð-
færi.“
Hún segir frá lettneskri hefð sem
er í senn spennandi og varhuga-
verð. „Í Lettlandi setjum við líka
alvöru logandi kerti á jólatrén
okkar. Það er mjög töff en getur
auðvitað verið hættulegt! Á jóla-
dag og annan í jólum eru flestir að
borða afganga, slappa af eftir ofát,
leika með jólagjafirnar eða hitta
fjölskyldu og vini.“
Nóvember þýðingarmikill
Það eru eflaust ekki margir sem
eru meðvitaðir um það hversu
mikil áhrif Lettar hafa haft hvað
jólahefðir snertir. „Fáir vita að
fyrsta skreytta jólatré sögunnar
á rætur að rekja til Riga árið 1510.
Það er plagg í gamla bænum
til minnis um það,“ segir Elina,
hreykin.
Þá hefur nóvembermánuður
sérstaka þýðingu fyrir Letta og
einkennist hann af mikilli gleði og
hátíðahöldum. „18. nóvember 1918
er fullveldisdagur Lettlands, svo
nóvember er mjög viðburðaríkur
mánuður með mörgum tónleikum
og hátíðahöldum. Allur mánuður-
inn er tileinkaður landinu okkar,
þar ber hæst að nefna hátíð
ljóssins þar sem við skjótum upp
flugeldum og berum kyndla um
miðbæinn. Eftir öll þessi herleg-
heit byrjum við svo að skreyta
borgina, opnum jólamarkaði og
kveikjum á aðventukrönsum á
öllum heimilum. Okkur liggur
síðan lítið á að skreyta heimilið og
setjum venjulega ekki upp jólatré
fyrr en um það bil viku fyrir jól.
Lettar nota mikið hluti sem þú
getur fundið í náttúrunni, svo sem
köngla, greni, fjaðrir og þurrkuð
blóm og ávexti.“
Sterk matarhefð
Jólamaturinn í Lettlandi er einnig
táknrænn en hver réttur hefur sína
merkingu. „Samkvæmt gamalli
hefð eiga að vera níu réttir á
borðinu á jólunum til að tryggja að
næsta ár verði farsælt og ríkulegt.
Þessir réttir eru gráar baunir til að
sporna við tárum. „Piragi“ sem er
bakkelsi með reyktu kjöti sem á að
styrkja okkur fyrir nýjar áskoranir
og óvæntar uppákomur. Rauðrófur
og gulrætur fyrir fegurð. Pipar-
kökur fyrir kærleikann. Kringl-
óttar smákökur fyrir sól. Súrkál
(sauerkraut) fyrir styrk. Fuglakjöt
fyrir velgengni. Fisk fyrir ríkidæmi
og peninga og svínshjarta til að
tryggja hamingju. Áður fyrr var
svínstrýni algengur réttur en í dag
er það ekki jafn vinsælt.“
Enn í dag má greina áhrif
þessara hefða þó þær séu gjarnan
afslappaðri í dag. „Í dag er fólk
örlítið frjálslyndara varðandi
þessar hefðir en í minni fjölskyldu
höfum við alltaf svínasteik með
kartöflum og grænmeti, gráar
baunir með beikoni og lauk, salat,
súrkál, piparkökur og piragi. Svo er
yfirleitt boðið upp á mandarínur
og heitt vín.“
Hún nefnir tvennt sem er aðal-
lega bakað í aðdraganda jólanna.
„Við bökum piragi og piparkökur
en það getur verið mismunandi
eftir fjölskyldum.“
Elina segir íslensku jólasveinana
og skreytingahefðina það sem sé
helst frábrugðið því sem hún er
vön í heimalandinu. „Íslendingar
eru með mismunandi hefðir eins
og þrettán jólasveina. Svo eru
Íslendingar klikkaðir varðandi
jólaseríur og skreytingar og mér
finnst það frábært! Það er falleg við-
bót við þennan myrkasta mánuð
ársins. Ég sakna hins vegar svolítið
jólamarkaðanna og heita vínsins.“
Þá segist Elina ómögulega geta
svarað því hvort hún sé hrifnari af
jólum í Lettlandi eða hér á landi.
„Í raun bara svipað. Mér finnst
skemmtilegast að taka það besta
af báðum hefðum og blanda því
saman fyrir fjölskyldu mína til að
sýna Jónatani og ég vona að hann
muni elska jólin jafn mikið og ég.“
Hjördís Erna
Þorgeirsdóttir
hjordiserna@frettabladid.is
Jóladrumbur og logandi kerti á trénu
Hin lettneska Elina Gaigala hreifst samstundis af Íslandi þegar hún kom hingað fyrst. Hún segir
jólin í heimalandinu vera skemmtilega samsuðu af nútíma-, trúar- og þjóðfélagslegum hefðum.
Elina Gaigala segir jólin í Lettlandi einstaka upplifun. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
„Piragi“, bakkelsi með reyktu kjöti, er vinsælt í Lettlandi. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
Ert þú í vandræðum með
raka eða myglusvepp,
hafið þá samband við
MT Ísland
Við erum persónulegur
styrktaraðili Viktors
Gísla Hallgrímssonar,
markmanns GOG og
íslenska landsliðsins
í handbolta.
Tjónaviðgerðir Innivist
MT Ísland
Vagnhöfði 17, 110 Reykjavik · mtisland.is · Sími.: 862 6310
Mygluprófanir ásamt skýrslu
Rakamælingar ásamt skýrslu
Lausnartillögur lagðar fram
Hreinsun á myglusvepp ásamt
tilheyrandi gögnum.
VIÐ ÚTFÆRUM EFTIRFARANDI:
HEFUR ÞÚ GRUNSEMDIR UM AÐ Í ÞINNI
EIGN LEYNIST MYGLUSVEPPUR?
Hafðu samband við okkur, við veitum ráðgjöf og komum með lausnir.
MT Ísland notast við aðferðir frá Danmörku sem
hafa reyns vel og hafa þróast síðastliðin 20 ár.
6 KYNNINGARBLAÐ FÓLK 5 . D E S E M B E R 2 0 2 0 L AU G A R DAG U R