Fréttablaðið - 12.12.2020, Qupperneq 18

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Það er alls
ekki svo að
við hér á
landi séum
laus við
eyð andi böl
fátæktar.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Í nýlegri samantekt World bank um fátækt í heiminum kemur fram að nærri 700 milljónir manna búi við sára fátækt. Skilgreiningin sem lögð er til grundvallar er að þann flokk fylli þeir sem þurfa að draga fram lífið á því sem jafngildir 240 íslenskum krónum á dag. Fram
kemur að þessi fjöldi hafi dregist saman hlutfallslega
undanfarna rúma tvo áratugi.
Hins vegar er á það bent að vegna afleiðinga heims-
faraldursins séu horfur á að sá samdráttur stöðvist og
síga fari á ógæfuhliðina í þessum efnum á ný. Það er
dapurt til þess að vita en viðbúið miðað við þau fanta-
tök sem faraldurinn og viðbrögð okkar við honum
hafa tekið jörðina og gesti hennar.
Þá kemur einnig fram að tæpur fjórðungur þeirra
sem heiminn byggja þurfi að lifa af rúmlega 400
krónum eða minna daglega og tæplega 44 prósent lifi
af 700 krónum eða minna daglega.
Þetta er ágætt að rifja upp í aðdraganda hátíða-
halda sem snúast um allsnægtir í okkar hluta heims.
Allt snýst um efnislegan þátt tilverunnar, gjafir, mat
og drykk.
Það er alls ekki svo að við hér á landi séum laus við
eyðandi böl fátæktar. Um það vitnar aðsókn fjölda
fólks í hjálparstarf ýmissa hjálparsamtaka ekki síst
núna í aðdraganda jólahátíðarinnar.
Við erum lánsöm að til skuli vera fólk sem ber
umhyggju fyrir þeim sem hjálpar eru þurfi og gefur
vinnu sína og jafnvel meira til. Sennilega mætti sá
hópur vera stærri.
Við erum líka lánsöm að til séu fyrirtæki sem styðja
við þetta starf með peninga- og matargjöfum.
Nýlega var sagt frá því í Fréttablaðinu að Kaupfélag
Skagfirðinga hefði fært hjálparsamtökum 40.000
matarpakka svo úthluta mætti þeim til þeirra sem
þurfa nú fyrir hátíðirnar. Það er til eftirbreytni.
Á Alþingi í vikunni kom fram í svari fjármálaráð-
herra við fyrirspurn að eigið fé þeirra fimm prósenta
framteljenda sem mest áttu á síðasta ári næmi tæpum
2.000 milljörðum. Og að þessi hópur hefði átt um
þriðjung allra eigna hérlendis í fyrra. Þá kom einnig
fram að heildartekjur þeirra fimm prósenta sem
hæstar höfðu tekjur næmu 411 milljörðum króna.
Í síðustu viku mælti fjármálaráðherra fyrir frum-
varpi á Alþingi sem ætlað er að auka verulega framlög
einstaklinga og fyrirtækja til almannaheillastarfsemi,
verði það að lögum. Frumvarpið gerir ráð fyrir að
einstaklingum verði heimilt að draga framlög, allt að
350 þúsund krónum á ári, frá skattskyldum tekjum
sínum. Þá geti fyrirtæki dregið frá framlög í sama
skyni sem nema allt að 1,5 prósentum af árstekjum frá
skattskyldum tekjum. Jafnframt eru í frumvarpinu
ýmis atriði sem horfa í sömu átt. Nú kann vel að vera
að einhverjir bendi á að ekki ætti að þurfa að umbuna
sérstaklega fyrir gustukaverk, óþarfi sé að umbuna þó
fé sé látið af hendi rakna til þeirra sem þess þurfa.
En verði það til þess að bæta lífsgæði í hvaða mynd
sem vera kann, er til þess vinnandi.
Manngæska skilar sér.
Manngæska 
Stundum tekur maður ekki eftir því sem er beint fyrir framan nefið á manni. Þegar auglýsinga-stofa hér í London bað mig um að útskýra fyrir
sér íslenska jólabókaf lóðið sem stóð til að nota sem
innblástur í háleynilega herferð (svo ekki segja
neinum) taldi ég það þjóðlega skyldu mína að verða
við beiðninni. Ég sagði teyminu frá titlafjöldanum,
höfundaupplestrunum og jólakonfektinu. Allt í einu
rétti kona upp hönd: Hvert má rekja upphaf jóla-
bókaf lóðsins? Spurningin kom f latt upp á mig. Ég
hafði ekki minnstu hugmynd. Ég hafði aldrei leitt
hugann að siðnum af meiri dýpt en sem nemur dýpt
Nóa konfektkassans.
Meira en útgáfuundur
Á fimmta áratug síðustu aldar varð hin íslenska
„bókaþjóð“ til. Í Sögu Reykjavíkur rekur sagnfræð-
ingurinn Eggert Þór Bernharðsson heitinn upphaf
jólabókaf lóðsins til heimsstyrjaldarinnar síðari. Á
styrjaldarárunum var næga atvinnu að fá í Reykja-
vík. Bókaútgáfa og verslun með bækur jókst hratt í
þéttbýlinu. Á styrjaldarárunum og eftir stríð urðu
bækur í fyrsta sinn almenningseign og neysluvara.
Þeir sem ekki höfðu tök á að eignast bækur fyrir
stríð áttu nú kost á verulegu úrvali bóka. Þýddum
skáldsögum fjölgaði mikið og áttu af þreyingar- og
skemmtibækur vaxandi vinsældum að fagna.
Það var á stríðsárunum sem jólabókaf lóðið varð
til. Vegna samgönguerfiðleika við útlönd ríkti
vöruskortur í landinu. Í þeim þrengingum öðluðust
bækur nýtt hlutverk. Þær urðu vinsæl gjafavara og
þóttu henta vel í jólapakka. Eftir styrjöldina tóku við
ár hafta og skömmtunar. Ekki var því um auðugan
garð að gresja á jólagjafamarkaðnum og héldu bækur
áfram að vera vinsæl gjöf.
Útgáfa og sala bóka varð mikilvægur liður í reyk-
vísku atvinnulífi. Í Sögu Reykjavíkur kemur fram að
árið 1950 voru í bænum tuttugu og þrjár prentsmiðj-
ur, ellefu bókbandsverkstæði, þrjár myndamóta-
gerðir, ríf lega fjörutíu bókaverslanir og rúmlega tutt-
ugu bókaforlög. Alls störfuðu rúmlega eitt þúsund
manns við þessar atvinnugreinar eða tæplega 4,5
prósent vinnandi manna í Reykjavík. Undir 1950 var
giskað á að um 800-900 þúsund bækur væru fram-
leiddar í Reykjavík árlega.
Eins og í dag urðu jólagjafir þess tíma að vera fínar.
Allar bækur, óháð innihaldi, voru því fallegir gripir,
innbundnar og vandaðar. Á styrjaldarárunum var
byrjað að gefa út í skrautútgáfum á fínum pappír lítt
merkilega reyfara sem höfðu komið út í heftum fyrir
stríð.
Íslendingar eru bókaþjóð. Hvergi í heiminum eru
eins margir titlar gefnir út miðað við höfðatölu og á
Íslandi. Í Sögu Reykjavíkur leiðir Eggert líkur að því
að „jólabókaf lóðið“ hafi verið grunnurinn að nafn-
bótinni. Smæð þjóðarinnar setti því skorður hversu
mikið var hægt að gefa út af bókum á ári hverju. En
vegna stórfellds jólagjafamarkaðar var grundvöllur
fyrir mun umfangsmeiri útgáfu en verið hefði ella.
Íslenska jólabókaf lóðið er útgáfuundur. En jóla-
bókaf lóðið er meira en efnisleg birtingarmynd þess,
hinn gríðarlegi fjöldi titla, Stephen King innbundinn
og titillinn sleginn gulli.
Glöggt er gests augað. Jólabókaf lóðið er eins og
Buckinghamhöll og öll sögufrægu kennileitin hér í
London þar sem ég bý, sem ég heimsótti ekki fyrr en
ég fékk gesti í heimsókn frá Íslandi. Ég veitti f lóðinu
aðeins yfirborðslega eftirtekt. En eftir samtal við
starfsfólk erlendrar auglýsingastofu hefur jólabóka-
f lóðið verið mér hugleikið.
Jólabókaf lóðið er ekki bara bækurnar. Jólabóka-
f lóðið er hegðun, háttur, athöfn. Jólabókaf lóðið er
notaleg stund, andartaksró. Jólabókaf lóðið er að
hringa sig saman í sófanum, gleyma sér og leyfa sér
aukamola af Nóa konfekti. Danir hafa gert garðinn
frægan með hugmyndafræðinni „hygge“. Kannski
má segja að jólabókaf lóðið sé „hygge“ okkar Íslend-
inga.
„Hygge“ okkar Íslendinga
Hafðu samband í síma 568 8000
eða pantaðu gjafakort á borgarleikhus.is
Gefðu
tengdó
trúnó
um jólin
1 2 . D E S E M B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R18 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN