Morgunblaðið - 05.05.2020, Qupperneq 14

BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Það hefur margt gott veriðgert af hálfu borgarinnartil að styrkja fuglalífið viðTjörnina, en það mætti
gera svo miklu betur,“ segir Ólafur
Karl Nielsen, fuglafræðingur við
Náttúrufræðistofnun Íslands. Í
nýrri skýrslu hans og Jóhanns Óla
Hilmarssonar kemur fram að lang-
varandi viðkomubrestur standi
andastofnum við Tjörnina fyrir þrif-
um og það hnignunarskeið sem nú
standi yfir hafi varað í um 15 ár.
Sex andategundir urpu við
Tjörnina í fyrrasumar. Stokkönd,
gargönd, duggönd og skúfönd hafa
verið árvissir varpfuglar frá upphafi
talninga 1973. Einnig fundust urtönd
og toppönd með unga. Urtönd hefur
orpið árlega frá 2014 og toppendur
verpa endrum og eins. Enginn æðar-
fugl gerði tilraun til varps. „Söngur
æðarblikans er horfinn en hann er
eitt af því sem einkenndi Tjörnina á
vorin,“ segir Ólafur K. Nielsen í frétt
á heimasíðu borgarinnar í gær.
Um 500 fuglar að norðan
Rifjað er upp í fréttinni að kom-
ið var með fugla á Tjörnina á sjötta
áratugnum og voru þeir vængstýfðir
og því ófleygir og starfandi eftirlits-
maður sá um fóðrun. Í frétt í Morg-
unblaðinu 20. mars 1977 birtist sam-
tal Elínar Pálmadóttur blaðamanns
við Ólaf K. Nielsen, þá nema í líf-
fræði við Háskóla Íslands, en hann
hafði frá 1973 starfað hjá Reykjavík-
urborg við að líta eftir fuglalífinu og
fylgjast með varpi.
„Árið 1956 og 1957 voru fluttar
10 tegundir af öndum frá Mývatni á
Tjörnina og hafði það mikil áhrif á
fuglalíf á svæðinu,“ segir Ólafur í
upphafi samtalsins. „Þessi fuglar
voru vængstýfðir fyrst, meðan þeir
voru að venjast Tjörninni. Fram að
þeim tíma höfðu aðeins verið stokk-
endur á Tjörninni í Reykjavík.“
Í samtali við Morgunblaðið seg-
ir Ólafur að yfir 400 fuglum hafi ver-
ið klakið út fyrir norðan og sá Krist-
ján Geirmundsson á Akureyri um að
fóstra ungana nyrðra. Endurnar
voru síðan fluttar á Tjörnina til að
auka þar fjölbreytni og fyrst um sinn
voru þær hafðar innan girðingar á
Þorfinnstjörn. Finnur Guðmundsson
fuglafræðingur skipulagði verkefnið,
en borgin stóð straum af kostnaði, að
sögn Ólafs. Hann segir að fuglalífið
við Tjörnina hafi staðið með blóma á
sjöunda og áttunda áratugnum, en
síðan hafi hallað undan fæti.
Framkvæmdir á Háskólasvæð-
inu og umferð í nágrenni Tjarn-
arinnar voru bæði Ólafi og Elínu
áhyggjuefni að því er fram kemur í
fyrrnefndu viðtali fyrir rúmlega 40
árum. Fyrirsögn hennar er „Tjörn-
inni hætt þegar Háskólinn þurrkar
upp Vatnsmýrina“.
Yrði dauðadómur
Áhyggjur af lífríkinu á og við
Tjörnina fyrirfinnast enn eins og
lesa má í nýrri skýrslu Ólafs og Jó-
hanns, þar sem fjallað er um fram-
kvæmdir í Vatnsmýrinni eða í jaðri
hennar. „Þessar framkvæmdir gætu
haft áhrif á vatnsbúskapinn og þarf
að vakta hann gjörla, annars er
hætta á að vatn hætti að renna til
Tjarnarinnar og það mundi verða
endanlegur dauðadómur yfir lífrík-
inu og fuglalífinu,“ segir í skýrsl-
unni.
Í fréttinni á heimasíðu borgar-
innar í vikunni er efirfarandi haft
eftir Ólafi: „Það væri hægt að draga
úr þessum neikvæðu áhrifum með
markvissu ræktunarstarfi og um-
hirðu. Stefnan hefur verið að láta
fuglana sjá um sig sjálfa og fylgjast
með úr fjarlægð,“ er haft eftir Ólafi.
Áhyggjur fyrr og nú
af fuglalífi á Tjörninni
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Við Tjörnina Flugmaður gefur öndum brauð skammt frá þar sem stytta af
Þorfinni karlsefni var í hólma í syðri tjörninni. Katalínaflugbátur í aðflugi.
14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. MAÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hafist varhanda ígær við
að losa um höftin,
sem sett voru hér
á landi vegna kór-
ónuveirunnar. Enn eru þó
töluverðar takmarkanir, en
þetta skref ber því vitni að
sjúkdómurinn er á hröðu
undanhaldi. Ekki er aðeins
farið að losa um tökin á Ís-
landi. Víða er farið að rýmka
reglur og leyfa aukinn sam-
gang. Eins og stendur er þó
áhersla lögð á að virða áfram
reglur um að halda ákveðinni
fjarlægð í næsta mann og er
bann við fjöldasamkomum
meðal þeirra takmarkana,
sem enn eru við lýði.
Það er þó spurning hversu
lengi það verður. Um helgina
greindu frönsk stjórnvöld frá
því um leið og þau sögðu að
áfram yrði neyðarástand í
landinu til 24. júlí hið
minnsta að enginn yrði sett-
ur í sóttkví, sem kæmi til
Frakklands frá öðru Evrópu-
sambandslandi, landi innan
Schengen-svæðisins eða
Bretlandi. Um leið var
reyndar ítrekað að áfram
myndu gilda reglur um hert
eftirlit við landamæri Frakk-
lands, sérstaklega að Þýska-
landi. Hér þarf greinilega
nánari skýringa við.
Hvað sem því líður er
nokkur þrýstingur innan
Evrópusambandsins um að
fórna ekki ferðasumrinu 2020
vegna veirunnar. Í liðinni
viku héldu ferðamálaráð-
herra og innanríkisráðherrar
ríkjanna í Evrópusamband-
inu fjarfundi vegna stöð-
unnar. Þrýstingurinn kemur
úr suðrinu. Ferðaþjónustan
er 13% af efnahagsumsvifum
á Ítalíu og Spáni, 17% í
Portúgal, 25% í Króatíu og
30% á Grikklandi. Grikkir
eru sérstaklega áhugasamir
um að aflétta hömlum.
Ferðaþjónustan er eina at-
vinnugreinin sem hefur þrif-
ist eftir efnahagshrunið fyrir
12 árum. Nú er vegið að
henni.
Ýmsar hugmyndir eru
komnar á kreik um tilhögun.
Ein þeirra er að ferðalangar
fari í skimun og fái kórónu-
passa reynist þeir neikvæðir.
Í pössunum yrði sérstaklega
tekið fram, komi þeir frá
landi, þar sem tekist hefur að
hemja veiruna. Einnig hefur
verið nefnt að opnaðar verði
sérstakar ferðamannaleiðir
til að auðvelda ferðalög til
ferðamannastaða.
Einhverjum datt í hug að
búa til bása úr plexígleri til
að hólfa strendur
niður og draga úr
líkum á smiti.
Annar benti á að
eins mætti leggja
til að ferðamenn á
baðströndum yrðu grillaðir á
teini. Slíkir básar munu þeg-
ar hafa verið settir saman á
Ítalíu, en ekki fer sögum af
vinsældum þeirra.
Örvæntingin sem endur-
speglast í þessum þrýstingi
er skiljanleg. Sömu stöðu er
að finna í ferðaþjónustu hér á
landi. Það tók ekki langan
tíma að setja heiminn í hand-
bremsu vegna kórónuveir-
unnar. Fólk var fljótt að falla
inn í lífsmynstur sem talið
hefði verið óhugsandi í upp-
hafi árs. Það er því auðvelt að
hugsa sér að lífið verði fljótt
að fara í gamla farið aftur.
Málið er þó ekki svo ein-
falt. Hvernig á að aflétta
hömlunum alveg? Hvenær er
það tímabært? Í bakgrunni
verður alltaf óttinn um að
veiran taki við sér á ný verði
slakað of rösklega á höml-
unum. Hversu oft hefur ekki
verið rifjað upp á undan-
förnum vikum að þegar
spænska veikin sneri aftur
fyrir rúmri öld var hún orðin
sýnu háskalegri en í fyrstu
umferð nokkrum mánuðum
áður? Óttinn við bakslag er
sérstaklega mikill í löndum,
sem veiran hefur leikið grátt.
Þar liggja stjórnmálamenn
undir ámæli og þeir munu
forðast að gefa höggstað á
sér fyrir gáleysi með því að
losa of hratt um hömlurnar.
Grikkir og Portúgalar tala
um að gera út á það að þang-
að sé öruggt að koma vegna
þess að þeir hafa sloppið vel
frá veirunni. En þeir munu
þurfa að fullvissa ferðamenn
um að þeir leggi sig fram um
að draga úr smithættu. Munu
ferðamenn njóta þess að vera
á hótelum, sem minna frekar
á heilbrigðisstofnun, og regl-
ur með boðum og bönnum
hanga á öllum veggjum?
Munu þeir njóta lífsins á
ströndinni þegar fyrst þarf
að bíða í röð eftir að komast á
ströndina og síðan eftir að
komast í sjóinn og sótt-
hreinsa sólbekkina áður en
lagst er á þá?
Ferðasumarið þarf ekki að
vera glatað, en óvissuþætt-
irnir eru margir. Það er hins
vegar ljóst að því betur sem
gengur að hemja kórónuveir-
una og draga úr smitum,
þeim mun erfiðara verður að
réttlæta áframhaldandi höft
á ferða- og athafnafrelsi al-
mennings.
Í Evrópu magnast
ákall um að bjarga
ferðasumrinu}
Þrýstingur úr suðri
Á
miðnætti hinn 4. maí mildaðist
samkomubann þegar nýjar regl-
ur um takmarkanir á samkomum
tóku gildi. 50 manns mega nú
koma saman í stað 20 áður, tak-
markanir á fjölda nemenda í leik- og grunn-
skólum hafa verið felldar niður og sömuleiðis
takmarkanir vegna íþróttaiðkunar og æsku-
lýðsstarfs barna á leik- og grunnskólaaldri.
Framhalds- og háskólar hafa verið opnaðir á
ný og ýmsir þjónustuveitendur opnuðu í
morgun dyr sínar fyrir viðskiptavinum. Nú er
mögulegt að fara í klippingu, í sjúkraþjálfun,
til tannlæknis o.s.frv. og okkar daglega líf
færist einu skrefi nær því sem við vorum vön
áður en veiran barst til landsins. Áfram gildir
reglan um tveggja metra nálægðartakmörk
hjá fullorðnum og gæta þarf að hreinlæti og
sóttvörnum líkt og áður.
Þessi áfangi er stór og merkilegur því hann þýðir að
við höfum lokið fyrsta hlutanum í þessu verkefni. Fyrsta
smitið greindist hérlendis 28. febrúar síðastliðinn og far-
aldurinn náði hámarki í byrjun apríl. Okkur tókst að
bæla faraldurinn niður með markvissum aðgerðum; víð-
tækum sýnatökum, sóttkví, einangrun og þátttöku al-
mennings í sóttvarnaraðgerðum þannig að nú greinast
aðeins örfá eða engin smit á hverjum degi. Við getum öll
verið ánægð með þann árangur sem aðgerðirnar hafa
borið hingað til en við megum ekki gleyma því að fara
varlega áfram, því veiran getur enn tekið sig upp aftur
og dreifst innanlands. Því er gott að hafa í
huga að tilgangurinn með þeim sóttvarnar-
aðgerðum sem enn eru í gildi er einmitt sá að
hamla því að veiran dreifi sér á milli manna
og að hún nái sér á strik í samfélaginu aftur.
Heilbrigðisstarfsfólk um land allt, land-
læknir, allt starfsfólk embættis landlæknis,
sóttvarnalæknir, almannavarnir og öll þau
sem hafa komið að viðbrögðum okkar hafa
staðið sig með eindæmum vel í faraldrinum.
Það hefur verið frábært að fylgjast með sam-
takamættinum og ég er stolt að sjá hvers við-
bragðsaðilarnir og heilbrigðiskerfið okkar er
megnugt.
Það er mikilvægt að við höldum áfram
vöku okkar, stöndum saman og fylgjum gild-
andi reglum. Það hefur reynst okkur vel
hingað til og er ein meginástæða þess að hér
á landi hefur tekist eins vel og raun ber vitni að hafa
stjórn á útbreiðslu veirunnar, verja heilbrigðiskerfið og
síðast en ekki síst að vernda þau sem eru viðkvæmust
fyrir veikindum.
Verkefninu er langt í frá lokið, og við verðum að vanda
okkur fyrir samfélagið allt, fyrir okkur öll. Af því að
markmiðið er að við gerum þetta saman og skiljum eng-
an eftir þegar samfélagið opnast aftur.
Gangi okkur sem best áfram. Nú er sumarið á næsta
leiti og það eru bjartari tímar fram undan.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Bjartari tímar
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Stakur flórgoði sást á Tjörninni
28. apríl í fyrra og annar fugl
bættist fljótlega við og dvöldu
allavega út maí. Flórgoðarnir
héldu sig mest við Litla-hólma í
norðurtjörn og lifðu á hornsíl-
um. Flórgoði hefur sést tvisvar
áður á Tjörninni en ekki dvalið
líkt og nú. „Flórgoða hefur
fjölgað á Innnesjum síðustu ár
og vonandi halda þeir áfram að
sækja Tjörnina heim. Það væri
lag að útbúa hreiðurstæði fyrir
þá næsta vor líkt og gert hefur
verið með góðum árangri í Víf-
ilsstaðavatni,“ segir í skýrslu
um Fuglalíf Tjarnarinnar 2019.
Flórgoði á
Tjörninni
FJÖLGAR Á INNNESJUM
Flórgoði Í þriðja skipti á Tjörninni.
Ljósmynd/ÓKN