Morgunblaðið - 13.05.2020, Blaðsíða 13

Vikan byrjaði vel á
Alþingi, að minnsta
kosti fyrir framtíðina.
Á mánudag var sam-
þykkt frumvarp fjár-
málaráðherra um ýms-
ar aðgerðir til að mæta
efnahagslegum áhrif-
um í kjölfar heimsfar-
aldurs kórónuveiru.
Þar með (sem er hluti
af svokölluðum að-
gerðapakka 2) var stigið stórt skref í
að leggja grunn að nýjum og fjöl-
breyttari stoðum undir íslenskt
efnahagslíf á komandi árum og ára-
tugum.
Við glímum við alvarlegan efna-
hagslegan vanda vegna baráttunnar
við kórónuveiruna. Þó sá vandi sé
tímabundinn mun reyna á íslensk
heimili, fyrirtæki, ríkissjóð og
sveitarfélög. En um leið og tekist er
á við erfiðleika hefur verið tekin
ákvörðun um að hefja nýja sókn.
Hafi sagan kennt okkur eitthvað
þá er það að nýsköpun og ný hugsun
eru aflvakar framfara og bættra lífs-
kjara. Án nýsköpunar og frum-
kvöðulsins sem ryður nýjar brautir
staðna þjóðfélög. Þess vegna skiptir
það miklu að stjórnvöld styðji á
hverjum tíma dyggilega við nýsköp-
un og sprotafyrirtæki, tryggi hag-
stætt skattalegt umhverfi, einfalt og
skilvirkt regluverk.
Þrjú skref og fleiri
Með samþykkt áðurnefnds frum-
varps voru tekin nokkur mikilvæg
skref í að efla nýsköpunarstarfsemi
og sprotafyrirtæki:
1. Endurgreiðsla á
rannsóknar- og þróun-
arkostnaði var hækkuð
í 1.100 milljónir króna
og hlutfall endur-
greiðslu úr 20% í 35%
hjá meðalstórum og
minni fyrirtækjum, en í
25% hjá stærstu fyrir-
tækjunum.
2. Skattaafsláttur til
einstaklinga vegna fjár-
festinga í litlum fé-
lögum – ekki síst
sprotafyrirtækjum í
þróunarstarfsemi – var hækkaður úr
50% í 75%. Um leið voru fjárhæð-
armörk hækkuð úr 10 milljónum
króna í 15 milljónir.
3. Fjárfestingarheimildir lífeyris-
sjóðanna voru auknar. Þeim er nú
heimilt að eiga allt að 35% í stað 20%
af hlutdeildarskírteinum eða hlutum
í sjóðum um sameiginlega fjárfest-
ingu sem eingöngu fjárfesta í litlum
eða meðalstórum fyrirtækjum.
Alþingi gerði meira á mánudaginn.
Með samþykkt fjáraukalaga var
ákveðið að auka framlög til nýsköp-
unar og rannsókna um 1.750 millj-
ónir króna eða 11%. Þar af eiga 500
milljónir að renna til nýs Matvæla-
sjóðs, sem verður til með sameiningu
Framleiðnisjóðs landbúnaðarins og
AVS-rannsóknasjóðs í sjávarútvegi.
Sjóðnum er ætlað að styðja við ný-
sköpun, sjálfbærni, verðmæta-
sköpun og aðgerðir til að bæta sam-
keppnishæfni íslenskrar matvæla-
framleiðslu. Um 1.150 milljónir fara
til Kríu, sprota- og nýsköpunarsjóðs
sem Þórdís Kolbrún Reykfjörð
Gylfadóttir nýsköpunarráðherra hef-
ur beitt sér fyrir að komið verði á fót.
Frumvarp þessa efnis er til með-
ferðar í efnahags- og viðskiptanefnd
þingsins. Hlutverk Kríu verður að
fjárfesta í öðrum sérhæfðum sjóðum
sem fjárfesta í sprota- og nýsköp-
unarfyrirtækjum, svokölluðum vísi-
sjóðum. Þannig á að stuðla að upp-
byggingu, vexti og aukinni sam-
keppnishæfni íslensks atvinnulífsins
og tryggja heilbrigt umhverfi fyrir
áhættufjármagn til fjárfestingar í
sprota- og nýsköpunarfyrirtækjum.
Áður var búið að tryggja aukin fram-
lög til Tækniþróunarsjóðs.
Gæfuspor
„Hér hefur verið stigið mikið gæfu-
spor til lengri tíma sem vonandi og
væntanlega skilar þjóðarbúinu arð-
sömum alþjóðlegum fyrirtækjum til
framtíðar,“ skrifaði Ívar Krist-
jánsson, forstjóri 1938 Games, í um-
sögn um frumvarp fjármálaráðherra.
Fyrirtækið gaf út sinn fyrsta leik 15.
apríl síðastliðinn. Á fyrstu tveimur
vikunum námu tekjurnar hátt í 40
milljónum króna. Gert er ráð fyrir því
að tekjur þessa árs nemi rúmum
milljarði króna. Ekki slæmt á fyrsta
ári og undirstrikar þau gríðarlegu
tækifæri sem liggja í tölvuleikjaiðn-
aði. Í hugverkaiðnaði virðast tæki-
færi okkar Íslendinga vera óend-
anleg.
Í umsögn Samtaka leikjaframleið-
enda var fullyrt að stuðningur ríkis-
ins, í gegnum Tækniþróunarsjóð og
með endurgreiðslu á rannsókna- og
þróunarkostnaði, skipti sköpum fyr-
ir iðnaðinn. Með þeim breytingum
sem Alþingi hefur samþykkt aukast
líkurnar á að hér verði til fleiri fyrir-
tæki sem líkt og CCP geta orðið
leiðandi á alþjóðavísu. Mainframe,
Directive Games, Solid Clouds,
Mussila, Myrkur Games og Parity
eru ásamt 1938 dæmi um sprota sem
eru tilbúnir að grípa tækifærin á sí-
stækkandi alþjóðlegum markaði.
Tryggvi Hjaltason, formaður
Hugverkaráðs Samtaka iðnaðarins,
benti á í umsögn að þjóðir heims séu
í kapphlaupi um að grípa næstu „há-
framleiðslueiningarnar og tryggja
að ný hugverk verði til í hag-
kerfum“. Og það sé til mikils að
vinna:
„Tölvuleikurinn og hugverkið
EVE Online hjá CCP hefur sem
dæmi fært íslenska hagkerfinu yfir
100 milljarða króna eða 776 milljón
dollara í gjaldeyristekjur á 17 árum.
Gera má sér í hugarlund hversu
miklar tekjur hafa komið af hug-
verkum fyrirtækja eins og Össurar,
Marels og Íslenskrar erfðagrein-
ingar eða hverjar framtíðartekjur af
hugverkum fyrirtækja eins og Ker-
ecis eða Nox Medical kunna að
verða.“
Drifkraftur framfara
Við Íslendingar stöndum frammi
fyrir harðri alþjóðlegri samkeppni
um hugvit. Þeirri samkeppni getum
við mætt með öflugu og lifandi
menntakerfi en ekki síður hagstæðu
og hvetjandi skattaumhverfi fyrir
atvinnulífið í heild sinni og fyrir
sprota- og nýsköpunarstarfsemi sér-
staklega.
Nýsköpun er ekki eitthvert tísku-
orð nokkurra sérvitringa í tæknifyr-
irtækjum eða stjórnmálamanna sem
grípa á lofti eitthvað sem þeim finnst
jákvætt. Nýsköpun á sér stað um allt
samfélagið, í flestum greinum at-
vinnulífsins.
Íslenskur sjávarútvegur er líkt og
risastórt nýsköpunarfyrirtæki. Í
landbúnaði á sér stað ör vöruþróun
og í fáum greinum atvinnulífsins hef-
ur framleiðni aukist meira á síðustu
áratugum. Aukin framleiðni byggist
á nýsköpun. Framfarir í læknavís-
indum verða ekki án rannsókna og
þróunar. Nýsköpun hefur gert kleift
að bjóða upp á fjarheilbrigðisþjón-
ustu. Nýjar kennsluaðferðir í skól-
um eru nýsköpun. Rafræn þjónusta
hins opinbera er óhugsandi án ný-
sköpunar. Hagkvæmari rekstur rík-
isins – aukin framleiðni – næst ekki
án nýsköpunar.
Ekkert frjálst þjóðfélag sem vill
sækja fram og bæta lífskjör fær þrif-
ist án hugvitsmannsins, – frum-
kvöðulsins sem kemur auga á tæki-
færin að framleiða nýja vöru eða
bjóða nýja þjónustu. Hann er drif-
kraftur framfara sem skapa jarðveg
fyrir ný störf og aukin lífsgæði.
Þjóðir sem hlúa að einstaklingum
með nýjar hugmyndir njóta velmeg-
unar umfram aðrar þjóðir. Þess
vegna er það ekki aðeins skynsam-
legt heldur nauðsynlegt að ýta undir
og styðja við nýsköpun á öllum
sviðum.
Í einfaldleika sínum er nýsköpun
fjárfesting í framtíðinni.
Eftir Óla Björn
Kárason » Þjóðir sem hlúa að
einstaklingum með
nýjar hugmyndir njóta
velmegunar. Þess vegna
er það bæði skynsam-
legt og nauðsynlegt að
ýta undir nýsköpun.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Fjárfest í framtíðinni
13
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. MAÍ 2020
Aðgerðir íslenskra
stjórnvalda vegna Co-
vid-19-heimsfarald-
ursins hafa miðað að
því að verja líf og
heilsu landsmanna.
Frumskylda stjórn-
valda er að standa
vörð um öryggi þjóð-
arinnar gagnvart sér-
hverri ógn sem að henni steðjar. Allt
annað hefur vikið til hliðar undan-
farna mánuði á meðan almenningur
hefur með samhentu átaki brugðist
gegn veirunni. En viðbrögðin verða
að vera markviss og þau mega ekki
vara lengur en ástæða er til: Þau
mega ekki vera háskalegri en ógnin
sem við blasir.
Neyðarstigi almannavarna var lýst
yfir 6. mars sl. en verulegar takmark-
anir voru þá settar á margvíslega
starfsemi og atvinnurekstur í land-
inu. Þrengt var að hvers kyns sam-
komuhaldi, reglur settar um fjarlægð
milli fólks, hvatt til handþvottar og
aukins hreinlætis. Óhætt er að full-
yrða að vel hafi til tekist. Að undan-
förnu hafa ný smit verið afar fá og
jafnvel engin suma dagana. Virk smit
eru nú innan við 20 en voru yfir 1.000
þegar mest var í byrjun apríl. Veru-
lega var slakað á sóttvarnaráðstöf-
unum 4. maí sl. og frekari tilslakanir
eru í undirbúningi hér innanlands.
Við erum því komin að þeim tímamót-
um þegar taka þarf pólitíska ákvörð-
un um næsta skref: Hvað tekur við
þegar þjóðlífið hefur færst í eðlilegt
eða því sem næst eðlilegt horf?
Lífróður til að forðast þrot
Íslensk stjórnvöld tóku þátt í sam-
eiginlegum og samræmdum aðgerð-
um Schengen-ríkjanna um lokun ytri
landamæra skömmu eftir að Banda-
ríkjastjórn hafði lagt bann á allt far-
þegaflug frá Evrópu. Féll Ísland und-
ir það bann. Fjölmörg ríki innan
Schengen höfðu þá einnig lokað innri
landamærum sínum. Frá þvíað ak-
markanir þessar tóku gildi hefur nán-
ast allt farþegaflug fallið niður til
landsins og frá. Öllum sem hingað
koma er skylt að fara í sóttkví í 14
daga við komuna til landsins.
Ekki þarf að fjölyrða um ástand
ferðaþjónustu undir þessum kring-
umstæðum. Starfsemi liggur niðri
hjá atvinnugrein sem hefur skapað
35-40% af gjaldeyristekjum þjóð-
arinnar á síðustu árum. Flest ferða-
þjónustufyrirtæki eru í rekstrar-
erfiðleikum vegna ástandsins og róa
lífróður til að forðast þrot. Ríkis-
valdið hefur gripið til margháttaðra
ráðstafana til bjargar fyrirtækjum og
heimilum. Nær allir starfsmenn í
ferðaþjónustu eru nú annaðhvort á
uppsagnarfresti eða í hlutastarfi.
Óvissa er um framtíð alls efnahags-
lífsins en hún veltur ekki síst á því
hvenær unnt verður að opna landið
fyrir ferðamönnum.
Grípa verður til
aðgerða fyrr en seinna
Sú pólitíska áskorun sem stjórn-
völd standa nú frammi fyrir felur
annars vegar í sér að tryggja verður
þann árangur sem náðst hefur í sótt-
vörnum en hins vegar að koma efna-
hagslífinu í gang á nýjan leik. Standa
ber þannig að málum að heilsufari
landsmanna stafi sem minnst hætta
af aðgerðum t.d. hvað varðar rýmkun
reglna um ferðamenn. Unnt er að
draga verulega úr þeirri áhættu með
mælingum, smitrakningu, sóttkví og
einangrun.
Ljóst er að ekki er unnt að lifa til
langframa við það ástand í efnahags-
málum sem skapast hefur vegna
heimsfaraldursins. Ríkissjóður getur
ekki staðið undir hundraða milljarða
króna útgjöldum til að halda þjóð-
arskútunni á floti nema um til-
tölulega skamman tíma. Grípa verður
til aðgerða fyrr en seinna til að koma
í veg fyrir þau margháttuðu og erfiðu
vandamál sem viðvarandi atvinnu-
leysi skapar; ekki aðeins í efnahags-
lífinu heldur er þar einnig um mögu-
leg félagsleg og heilsufarsleg
vandamál að ræða.
Veruleg rýmkun
á ferðatakmörkunum
Ríkisstjórnin ákvað í gær að stefna
að því að eigi síðar en 15. júní næst-
komandi geti þeir sem koma til lands-
ins farið í Covid-19-próf á Keflavíkur-
flugvelli. Reynist það neikvætt þurfi
þeir ekki að fara í tveggja vikna
sóttkví, en einnig verður gert ráð fyr-
ir að nýleg vottorð um sýnatöku er-
lendis verði tekin til greina meti sótt-
varnalæknir þau áreiðanleg. Við
munum áfram taka fullan þátt í sam-
starfi Schengen-ríkjanna en opna um
leið möguleika fyrir þá ferðamenn
sem velja Ísland sem áfangastað.
Stefnt er að því að þessi möguleiki
verði í boði fyrir alla þá sem koma til
landsins – bæði Íslendinga sem og er-
lenda ferðamenn – í síðasta lagi hinn
15. júní nk. og hugsanlega fyrr ef að-
stæður leyfa.
Nánar tilgreint yrði framkvæmdin
með eftirgreindum hætti:
Við komu verður ferðamönnum
boðið að undirgangast skimun fyrir
Covid-19-veirunni fremur en að fara í
14 daga sóttkví og að nota smitrakn-
ingar- og samskiptaforrit meðan á
dvöl þeirra stendur í landinu. Niður-
staða skimunar á að geta legið fyrir
innan nokkurra klukkustunda og er
gert ráð fyrir að farþegar geti farið til
síns heima eða á gististað á meðan
beðið er. Komi í ljós smit verður við-
komandi gert að sæta einangrun í 14
daga. Þeir ferðamenn sem fá að
ferðast um landið verða að sjálfsögðu
að virða þær almennu takmarkanir
sem í gildi eru um sóttvarnir. Fyrst í
stað verður skimun aðeins fram-
kvæmd á Keflavíkurflugvelli. Kostir
þessarar aðferðar eru að hún er á
okkar eigin forsendum og býður upp
á víðtækari opnun. Ef vel tekst til
getur framkvæmdin orðið til þess að
ferðaþjónustan nái sér á strik fyrr en
ella. Íslendingar fá aukið frelsi til
ferðalaga án þess að þurfa að fara í
sóttkví við heimkomu. Efnahagur
landsins fær tækifæri til að vaxa og
dafna á ný.
Í sókn að frelsi
Á sama tíma og landið verður opn-
að fyrir ferðamönnum hafa almanna-
varnir og sóttvarnayfirvöld boðað
rýmkun heimilda til samkomuhalds
og að dregið verði úr öðrum takmörk-
unum á samskiptum fólks. Skimun og
smitrakning er forsenda þess að vel
takist til sem og áframhaldandi hand-
þvottur og hreinlæti. Ef til vill felst
mesta áhættan í því að grípa til að-
gerða alltof seint. Aðferðin mun
draga úr hættunni á því að ferða-
menn komi með smit til landsins. Sú
áhætta verður raunar ávallt fyrir
hendi á meðan bóluefni hefur ekki
verið fundið gegn veirunni.
Tímasetningin tekur mið af þeim
mikla árangri sem náðst hefur og sá
árangur gerir okkur nú kleift að
sækja fram.
Lífið verður aldrei án allrar áhættu
og það verður að fá að halda áfram.
Enn um sinn verðum við að lifa með
ógn sem glitrar eins og draugsauga
við dyrnar. Með skynsemi og mark-
vissum aðgerðum er hægt að fara
gullinn meðalveg þar sem áfram er
unnið að því að verja allan þann ár-
angur sem náðst hefur en um leið
hefja sókn í átt að frelsi og því lífi sem
við viljum lifa.
Eftir Áslaugu
Örnu Sigurbjörns-
dóttur og Þórdísi
Kolbrúnu Reyk-
fjörð Gylfadóttur
»Ríkisstjórnin ákvað í
gær að stefna að því
að eigi síðar en 15. júní
næstkomandi geti þeir
sem koma til landsins
farið í Covid-19-próf á
Keflavíkurflugvelli.
Áslaug Arna er dómsmálaráðherra.
Þórdís Kolbrún er ferðamála-, iðn-
aðar- og nýsköpunarráðherra.
Þórdís Kolbrún
Reykfjörð Gylfadóttir
Áslaug Arna
Sigurbjörnsdóttir
Lífið heldur áfram
Morgunblaðið/Eggert
Rýmkun „Óvissa er um framtíð alls efnahagslífsins en hún veltur ekki síst á
því hvenær unnt verður að opna landið fyrir ferðamönnum.“