Morgunblaðið - 24.05.2020, Blaðsíða 37

37
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MAÍ 2020
Í skjali nr. LBE-221
frá 2015 úr gæða- og ör-
yggishandbók Embætt-
is landlæknis segir
m.a.: „Fjölónæmar
GNB [innskot: bakt-
eríur] og GNB sem
mynda BBL geta valdið
sýkingum, oftast í þvag-
færum, lungum, sárum
eða í kviðarholi, og get-
ur þurft að grípa til dýr-
ari og breiðvirkari
sýklalyfja til meðhöndlunar. Í sumum
tilvikum eru fá eða jafnvel engin virk
sýklalyf til. Alvarlegar afleiðingar
þessa ónæmis eru hækkað dánarhlut-
fall við ífarandi sýkingar af völdum
þessara baktería.“
Á vef RÚV frá 6. nóvember 2018
má lesa frétt með fyrirsögninni:
„Fjölónæmar bakteríur drepa 33.000
manns á ári“. Í þeirri frétt er aðeins
rætt um framangreint í samhengi við
Evrópu.
Bændablaðið hefur ítrekað fjallað
um þetta efni og hefur Karl G. Krist-
insson, yfirlæknir á sýkla- og veiru-
fræðideild Landspítalans og prófess-
or í sýklafræði, ítrekað hættuna af
völdum fjölónæmra baktería fyrir al-
menning og fólk um heim allan. Í um-
fjöllun blaðsins frá 4. október 2018
segir frá bakteríum í
grænmeti. Var fjallað
um rannsókn Guðrúnar
Klöru Bjarnadóttur líf-
efnafræðings. Í 14 sýn-
um greindust fjölónæm-
ar bakteríur og þá
aðeins í erlenda græn-
metinu. Engar slíkar
fundust í íslenska græn-
metinu.
Fyrir um ári, þ.e. í
apríl 2019, gaf starfs-
hópur undirstofnunar
Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unarinnar (WHO) um
fjölónæmar örverur út skýrslu (e.
Interagnecy Coordination Group on
Antimicrobial Resistance – IACG).
Fjallaði er um fjölónæmar bakteríur í
henni. Fullyrt er að haldi fram sem
horfir muni fjölónæmar bakteríur
valda dauða allt að 10 milljóna manna
ár hvert fyrir 2050. Segir í skýrslunni
að nú þegar láti um 700 þúsund
manns lífið á ári sökum þessa. Einnig
er fullyrt í þessari skýrslu, sem birtist
fyrir um ári, að afleiðingin gæti skap-
að fjármálakrísu á við þá er fór illa
með almenning á árunum 2008-2009.
Smitsjúkdómavarnardeild Heil-
brigðisstofnunar Bandaríkjanna (e.
Centers for Disease Control and Pre-
vention) birti skýrslu í desember 2019
um þetta efni og þar segir að í dag
smitast í Bandaríkjunum einum um
2,9 milljónir manna og um 36 þúsund
láta lífið vegna fjölónæmra baktería.
Í baráttunni gegn COVID-19-
veirunni hafa komið fram trúverð-
ugar ábendingar sérfræðinga um að
fólk deyr úr sjúkdómum sem ekki er
endilega hægt að rekja beint til kór-
ónuveirunnar þó svo að ónæmiskerfið
sé veikara þá stundina vegna hennar.
Fólk er sagt deyja m.a. vegna fjöl-
ónæmra baktería er „sæta færi“
gagnvart veikum og engar bjargir
eru sökum ónæmis. Sýklalyfin virka
ekki og meðhöndlun gífurlega erfið.
Bandaríski sérfræðilæknirinn Julie
L. Gerberding, sem stýrði framan-
greindri smitsjúkdómadeild Heil-
brigðisstofnunar Bandaríkjanna í for-
setatíð George W. Bush, ritaði grein
nýlega sem birtist 23. mars sl. Þar
segir m.a.: „Ógnin vegna aukins
sýklaónæmis gæti valdið gífurlegum
áhrifum er leitt gætu til meiri veik-
inda og dauða innan heilbrigðiskerfis
okkar [innskot: Bandaríkjanna] þeg-
ar kórónuvírusinn teygir anga sína og
veldur álagi langt umfram afkasta-
getu þess.“
Í lok greinar sinnar áréttar hún
mikilvægi þess að eftir COVID-19
verði ekki aðeins lært af reynslunni
heldur ekki síður mörkuð stefna til
framtíðar gagnvart sýklaónæmi.
Samhliða má lesa úr umræðum virtra
sérfræðinga í framlínu víða um heim
að fólk hafi í allt að 50% tilfella látist
vegna annarra sýkinga eftir að við-
komandi hafi veikst af COVID-19-
veirunni.
Á Alþingi, 1. febrúar 2018, var
þingskjali nr. 237, dreift. Um var að
ræða fyrirspurn frá áhyggjufullum
þingmanni Vinstri hreyfingarinnar –
græns framboðs (VG) til þáverandi
og núverandi utanríkisráðherra.
Fyrirspurnin var skrifleg og í þremur
liðum. Líklegt er að ráðherra hafði
ekki samið svarið heldur einhver í
framvarðarsveit hans. Skoðun hans
kom hins vegar í ljós við lesturinn.
Það á alltaf að fara að ákvörðun ESA
og EFTA-dómstólsins! Íslendingar
eiga möglunarlaust að staðfesta
ákvarðanir sameiginlegu EES-
nefndarinnar um innflutninginn á
ófrosnu kjöti sem þekkt er að er upp-
fullt af sýklaónæmum bakteríum.
Sama með grænmetið.
Alþingi setti skömmu síðar lög nr.
93/2019 um dýrasjúkdóma er heim-
iluðu, eftir óvilhallan dóm EFTA-
dómstólsins, að ESB-ríki mættu
senda illa sýkta framleiðslu sína til Ís-
lands. Hvað með mannkynið í þessu
samhengi þegar dauð dýr og græn-
meti eru tekin fram fyrir hagsmuni
þess? Lögin tóku gildi 1. janúar 2020
og greiddu götu áhættunnar inn á
heilbrigðisstofnanir landsins rétt fyr-
ir COVID-19.
Um 87% þingmanna greiddu lög-
um þessum atkvæði sitt. Þetta voru
þingmenn Sjálfstæðisflokksins, Pír-
ata, Framsóknarflokksins, Viðreisnar
og Samfylkingar. Meirihluti þings
kallar ekki alltaf á gott. Það þekkja
Þjóðverjar manna best. Hér er gott
dæmi um hjarðónæmi gegn skynsem-
inni.
Evrópska smitsjúkdómavarn-
arstofnun ESB styrkti útgáfu á
skýrslu er birtist 2018. Hún fjallar
um rannsókn frá 2015 sem gerð var
innan EES-svæðisins. Þar kemur í
ljós hve sterkt íslenskt heilbrigðis-
kerfi stendur og hve mörg önnur
EES-ríki eru illa stödd gagnvart
fjölónæmum bakteríum á bráðaspít-
ölum landanna. Þar standa Ítalir og
Grikkir o.fl. afar höllum fæti með
bráðadeildir sínar.
Hvert ætlar þessi ríkisstjórn að
koma okkur?
Eftir Svein Óskar
Sigurðsson » Lögin tóku gildi 1.
janúar 2020 og
greiddu götu áhætt-
unnar inn á heilbrigðis-
stofnanir landsins rétt
fyrir COVID-19.
Sveinn Óskar
Sigurðsson
Höfundur er bæjarfulltrúi Miðflokks-
ins í Mosfellsbæ, BA í hagfræði og
heimspeki, MBA og MSc í fjármálum
fyrirtækja.
Innflutningur hættulegra matvara, varasamar
bráðadeildir, sýklaónæmi og COVID-19
Sigurður Már Jónsson
hefur skrifað áhugaverða
bók um afnám hafta, sem
ástæða er til að hvetja sem
flesta til að lesa. Bókin er af-
rakstur umfangsmikillar
heimildarvinnu sem varpar
ljósi á ýmsa þætti sem hafa
hugsanlega ekki fengið þá
umfjöllun sem þeir eiga
skilið.
Vinstristjórnin
Það eru engin sérstök tíðindi að vinstri-
stjórnin 2009-2013 var komin að fótum
fram og rúin trausti í lok kjörtímabilsins.
Flosnað hafði upp úr stjórnarsamstarfinu
þegar á leið og erfiðara að smala kött-
unum saman svo vísað sé beint til orða þá-
verandi forsætisráðherra. Sitt sýnist
hverjum um gerðir og árangur ríkis-
stjórnarinnar á þessum tíma en lítið hefur
farið fyrir umræðu um nálgun hennar við
kröfuhafa föllnu bankanna. Eins og kunn-
ugt er voru þessar kröfur að mestu leyti
komnar í eigu vogunarsjóða, sem höfðu
gífurlega hagsmuni af því að löggjöf svo
sem varðandi skattlagningu og gjaldeyr-
ishöft yrði þeim hagstæð. Þessir kröfuhaf-
ar réðu sér eðlilega ráðgjafa úr hópi lög-
manna og fjölmiðlamanna, auk þess sem
slitastjórnir á háum launum önnuðust
hagsmuni þeirra. Við því er ekkert að
segja. Það er ekkert óeðlilegt að vogunar-
sjóðir gæti sinna hagsmuna og ráði sér
innlenda ráðgjafa í því skyni. Það er hins
vegar mikilvægt að þeir sem fara með
hagsmuni þjóðarinnar horfi til annarra
sjónarmiða og eins að sjálfstæðir fjöl-
miðlar láti ekki misnota sig í þessu skyni.
Sökudólgar
Þegar þjóðir verða fyrir áfalli er nauð-
synlegt að finna sökudólga og banka-
mennirnir sem hafði verið lyft upp á stall
og margverðlaunaðir lágu vel við höggi.
Þessi aðferð hentar sérstaklega vel
stjórnmálaflokkum þar sem málefna-
staðan er fátækleg. Umræðan var á þann
veg að alþjóðleg bankakreppa væri í raun
eingöngu hér á landi og stafaði af óheið-
arlegum bankamönnum sem bæru alfarið
sök á ástandinu. Einn ráðherra vinstri-
stjórnarinnar orðaði það svo að íslenskir
bankamenn væru þeir verstu í heimi.
Þessi aðferð að leita söku-
dólga hér á landi við alþjóð-
legum kreppum er ekki ein-
ungis röng, heldur beinlínis
heimskuleg. Þetta hljómaði
að sjálfsögðu vel í eyrum er-
lendra kröfuhafa, sem komu
skipulega á framfæri upp-
lýsingum til fjölmiðla. Þeir
væru fórnarlömb óprúttinna
bankamanna og eðlilegt að
löggjöfin tæki mið af því.
Hér gegndu fjölmiðlamenn
eins og Þórður Snær hjá
Kjarnanum og Sigrún
Davíðsdóttir hjá Ríkisútvarpinu lykilhlut-
verki. Þessi vænisýki náði hámarki í Ice-
save-málinu, en þar komst trommuleikar-
inn Vilhjálmur Þorsteinsson, eigandi
Kjarnans og þáverandi gjaldkeri Samfylk-
ingarinnar, að þeirri niðurstöðu að okkur
bæri siðferðisleg skylda til að greiða er-
lendum kröfuhöfum bankainnistæðurnar
óháð því hver niðurstaða innlendra sem al-
þjóðlegra dómstóla yrði.
Samningamenn Íslands
Umræða um sökudólga hafði augljós
áhrif á nálgun vinstristjórnarinnar enda
stuðluðu ráðherrar þeirrar ríkisstjórnar
sjálfir að henni. Sendur var fyrrverandi
stjórnmálamaður og embættismaður á
eftirlaunum til að semja við þrautreynda
viðskiptamenn í Icesave-málinu. Niður-
staðan, sem þeir nenntu ekki að hanga of
lengi yfir, skipti ekki öllu máli, enda í raun
við bankamennina að sakast og Sjálf-
stæðisflokkinn. Þegar greiðslurnar kæmu
til útborgunar eftir valdatíma vinstri-
stjórnarinnar var auðvelt að benda á pólit-
íska andstæðinga sem bæru í raun
ábyrgðina. Sama mátti í raun segja um er-
lendu kröfuhafana – þeir væru fórnarlömb
þessara óheiðarlegu bankamanna og
stjórnmálastefnu Sjálfstæðisflokksins.
Gerbreytt stefna
Ríkisstjórn Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins sem tók við 2013
nálgaðist þessi mál á gerólíkan hátt. Oft
var reitt hátt til höggs og ekki endilega
víst að allar þær hugmyndir sem fram
komu hefðu staðist ef á þær hefði reynt
fyrir dómstólum. Þetta var hins vegar ger-
breytt staða fyrir vogunarsjóðina og nokk-
uð sem þeir voru vanir að glíma við í öðr-
um löndum. Fengnir voru samningamenn
úr fjármála- og viðskiptaumhverfi til að
leiða viðræður við erlenda kröfuhafa. Í
þeim viðræðum var reynt að spila á ólíka
hagsmuni bankanna varðandi stöðugleika-
framlög og löggjafarvaldinu óspart hótað
ef ekki næðist ásættanleg niðurstaða.
Blessað hrunið sem
gerði syni mína ríka
Niðurstaðan var sú að erlendir kröfu-
hafar voru þvingaðir til þess að greiða um-
talsverðar greiðslur í ríkissjóð, sem nefnt
hefur verið stöðugleikaframlag, og skýrir
ásamt aukningu ferðamanna að stórum
hluta öflugan gjaldeyrisforða og lágt
skuldahlutfall þjóðarinnar. Í bók Sigurðar
Más er þessi tala sögð vera 657 milljarðar
sem svarar til ábata af ferðamannaiðnaði í
30 ár. Að auki hefur ríkissjóður notið góðs
af arðgreiðslum bankanna og vonandi
söluandvirði þeirra þegar þeir verða seldir
að nýju. Þrátt fyrir stöðugleikaframlagið
högnuðust vogunarsjóðirnir gríðarlega
enda keypt kröfurnar á hrakvirði.
Lánveitingar
Þótt ótrúlegt megi virðast má ætla að
efnahagsáföll vegna kórónuveirunnar
verði umfangsmeiri en í þeirri alþjóðlegu
fjármálakreppu sem reið yfir haustið 2008.
Við þessar aðstæður er krafa til þess að
ríkisvaldið rétti atvinnulífinu hjálparhönd
og fjármálafyrirtæki aðstoði sína við-
skiptavini á meðan þessar hörmungar
ganga yfir. Auðvitað erum við öll sammála
um að bankarnir standi við bakið á við-
skiptavinum sínum þegar í harðbakkann
slær, eða er það ekki annars? Forsenda
þessa er auðvitað að atvinnulífið verði
fljótt á fæturna aftur þegar kreppunni
lýkur, okkur öllum, þ.m.t. ríkissjóði og
fjármálafyrirtækjum, til hagsbóta. Getur
verið að íslensku bankamennirnir hafi haft
þetta í huga á árinu 2008?
Eftir Brynjar
Níelsson » Bókin er afrakstur um-
fangsmikillar heimild-
arvinnu sem varpar ljósi á
ýmsa þætti sem hafa hugs-
anlega ekki fengið þá um-
fjöllun sem þeir eiga skilið.
Brynjar Níelsson
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Afnám hafta –
samningar aldarinnar?
Við förum var-
lega af stað í
opnun landsins
eftir að hafa náð
ótrúlegum tök-
um á útbreiðslu
veirunnar og
treystum á vís-
indin. Það er
mikilvægt að við
förum varlega
og það er mikil-
vægt að við nýtum þekkingu
okkar á veirunni til að koma
hjólunum betur af stað. Það
verður ekki litið fram hjá því
að fjölmargar fjölskyldur um
allt land eiga mikið undir því
að gestir sæki landið heim að
nýju þótt ekki sé hægt að
búast við því að krafturinn
verði jafnmikill og síðustu
ár.
Ferðaþjónustan hefur á
nokkrum árum orðið ein af
undirstöðum íslenska efna-
hagskerfisins, skapað miklar
útflutningstekjur og veitt
miklum fjölda fólks atvinnu
og þar með lífsviðurværi.
Ferðaþjónustan hefur styrkt
byggðir landsins og komið til
viðbótar öðrum grunn-
stoðum: landbúnaði, sjávar-
útvegi og iðnaði. Hún hefur
opnað augu okkar fyrir þeim
fjársjóði sem náttúran er og
þannig breytt gildismati
margra.
Ég hef orðið var við að Ís-
lendingar hlakka til að
ferðast um landið sitt í sum-
ar. Sólarvörnin verður
kannski ekki alltaf höfð uppi
við eins og á sólarströndum
en eins og við vitum búa
töfrar í samspili landslags og
veðurs hvort heldur það
blæs, skín eða úðar. Eft-
irminnilegustu augnablikin
eru ekki endilega þau sól-
ríku.
Þótt Íslendingar verði
duglegir að ferðast innan-
lands í sumar er ljóst að það
kemur ekki til með að duga
til að verja þau störf sem
orðið hafa til í
ferðaþjónustunni
síðustu árin. Því
er það jákvætt
skref og mikil-
vægt að opna
landið fyrir
komu erlendra
gesta um miðjan
júní. Áður en
það gerist hefur
verið tekin
ákvörðun um að
sóttkví B verði
útvíkkuð þannig
að kvikmynda-
gerðarmenn og aðrir afmark-
aðir hópar geti komið til
starfa á Íslandi.
Kvikmyndagerð hefur
lengi staðið Framsókn nærri
og skemmst að minnast þess
að flokkurinn stóð fyrir því
að tekið var upp það
endurgreiðslukerfi sem enn
er við lýði hér á landi. Það
kerfi hefur lagt grunninn að
öflugri kvikmyndagerð á Ís-
landi sem hefur mikið menn-
ingarlegt gildi. Þar að auki
hefur kvikmyndagerðin
skapað atvinnu og tekjur og
fært íslenskt landslag inn í
aðra menningarheima, hvort
sem þeir heita Hollywood
eða Bollywood.
Ég finn að fólk tekur því
fagnandi að það losni um þau
höft sem verið hafa á lífinu á
Íslandi síðustu vikur og mán-
uði. Það er vor í lofti, jafnvel
sumar sunnan undir vegg, og
við fetum okkur varlega af
stað undir leiðsögn sótt-
varnayfirvalda. Áfram veg-
inn.
Varlega af stað
Eftir Sigurð
Inga
Jóhannsson
Sigurður Ingi
Jóhannsson
»Ég finn að fólk
tekur því fagn-
andi að það losni um
þau höft sem verið
hafa á lífinu á Ís-
landi síðustu vikur
og mánuði.
Höfundur er formaður
Framsóknar og samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra.