Morgunblaðið - 25.05.2020, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 25. MAÍ 2020
Við erum sérfræðingar
í malbikun
Vonarskarð er tor-
farin jeppaleið við
norðvesturhorn Vatna-
jökuls, mitt á milli hans
og Tungnafellsjökuls.
Þetta landsvæði fellur
undir Vatnajökuls-
þjóðgarð (Vjþ). Í
verndaráætlun um
þjóðgarðinn er lagt
bann við að fara þessa
leið á bílum og hesta-
umferð háð leyfi. Meginhluti leið-
arinnar er á jökulruðningum.
Mikil andstaða hefur verið meðal
jeppamanna við þessu banni en hún
hefur lítinn árangur borið. For-
sendur bannsins eru aðallega þær að
bílaumferð geti raskað friði göngu-
fólks. Þá er minnst á jarðmyndanir
og viðkvæm hverasvæði sem ástæða
þykir að vernda.
Þrátt fyrir mikla leit finn ég ekki í
lögum nokkra heimild til þess að
banna umferð á þeirri forsendu að
bílar valdi hávaða. Slóðinn er seinfar-
inn og lítil umferð um hann. Ekki er
heimilt að setja í opinberar reglur
annað en það sem skýr lagaheimild
er fyrir og í lögum um þjóðgarðinn er
nokkuð ítarleg upptalning þess sem
verndaráætlun á að geyma. Jarð-
myndunum og hverasvæðum hefur
ekki verið raskað af bílaumferð enda í
um 8 km fjarlægð frá slóðanum.
Þau lönd þar sem stjórnvöld búa til
lögin fram hjá þingi eins og raunin er
í þessu tilfelli eru ekki talin lýðræð-
isríki í listum þeirra sem fylgjast með
þróun lýðræðis.
Þá eru hér stjórnsýslulög sem
einnig eru sniðgengin. Þau kveða á
um rannsóknarskyldu og fyrirmæli
um að stjórnvald setji ekki meira
íþyngjandi ákvæði en þörf er á til að
vernda þá hagsmuni sem í húfi eru.
Ég þekki þetta svæði mjög vel og hef
einnig rætt við jarðfræðinga um það.
Okkur ber saman um að auðvelt sé að
stýra umferðinni fram hjá við-
kvæmum jarðmyndunum og hvera-
svæðum. Þá viðurkennir stjórn Vjþ.
að ekki hafi verið farið að lögum um
samráð þegar reglurnar voru settar.
Þegar verndaráætlunin var sett
árið 2013 beindi þáver-
andi ráðherra þeim til-
mælum til stjórnar þjóð-
garðsins að fara betur
yfir þetta mál með nátt-
úruvernd og umferð-
arrétt í huga. Ekkert
var gert í því. Núver-
andi umhverfisráðherra
hefur haft meginhluta
kjörtímabilsins til að
laga þetta en ekkert
hefur breyst.
Afleiðing af þessu og
fleiri vafasömum boðum og bönnum
er að mikil andstaða hefur myndast
gegn frekari stækkun þjóðgarðsins.
Einhver hreyfing er í þá átt að breyta
þessu, líklega af fólki sem vill þá
stækkun og notar ólöglegar aðgerðir
sínar sem skiptimynt. Sagan hefur
samt sem áður sýnt hversu vafasamt
er að fela fámennri ólýðræðislegri
stjórn yfirráð yfir þriðjungi landsins.
Hálendið er þjóðareign en það eru
eignir sem ekki hafa verið háðar
eignarrétti og almenningur hefur
getað notið sem sameigendur. Það er
annað en ríkiseign, sem lýtur venju-
legum yfirráðum stjórnvalda sem
eigenda.
Það er brot á þessum rétti almenn-
ings að fela þessa eign hans í yfirráð
fárra sem greinilega taka hagsmuni
þröngs hóps, þ.e. göngufólks, fram
yfir aðgengi almennings og fara í því
sambandi ekki að lögum. Engin von
er að það breytist. Þess vegna berj-
umst við gegn frekari stækkun þjóð-
garðsins. Þeir sem vilja hafa þjóðar-
eignir fyrir almenning en ekki í
þjónustu fárra útvalinna hljóta að
styðja það.
Vonarskarð
enn lokað
Eftir Þorstein
Ásgeirsson
Þorsteinn Ásgeirsson
» Vonarskarð er norð-
vestan við Vatna-
jökul, á milli hans og
Tungnafellsjökuls.
Bannað er að fara þessa
leið á bílum og hesta-
umferð háð leyfi.
Höfundur er áhugaljósmyndari.
steinipip@Gmail.com
Undanfarna daga
og vikur hafa lands-
menn verið minntir á
það daglega hversu
mikilvægt það sé, að
vinna saman, hjálpast
að og hugsa um þá,
sem þurfa á hjálp og
aðstoð að halda, eins
og reyndar fyrir-
myndarsamfélag á að
vera.
Orð yfirvalda hafa verið á þá leið,
sem minnt hefur mig á æðra líf og til-
verustig þroskaðra mannkyns, þar
sem guðsmenn og guðir hafa brýnt
fyrir mönnum, að lifa sem heild og
láta sjálfselskuna víkja fyrir náunga-
kærleikanum og umhyggjunni fyrir
öðrum manneskjum.
Við mennirnir höfum verið hvattir
til „…að skapa það mannfjelag er
stefnir í rjetta átt. En það er að
menn þroskist áleiðis til að vinna það
mikla hlutverk, sem bíður þeirra í al-
heimi, og að aldrei engist nokkur til
dauða í örvæntingu eða sje svo í
nauðum staddur, að honum komi
ekki hjálp.“ (Framnýall eftir dr.
Helga Pjeturss bls. 252-
253.)
Svo hefur mér virst, að
yfirvöld hafi brýnt þetta
fyrir landsmönnum það
sem af er kórónuveiru-
faraldrinum í heiminum
og hér á landi.
Megi það hlutverk og
þær áminningar, sem að
ofan getur, verða viðvar-
andi í samfélagi okkar
Íslendinga, svo við meg-
um eignast farsælt sam-
félag, sem lætur sér annt
um þá einstaklinga, sem á einhvern
hátt eiga í erfiðleikum og þarfnast
hjálpar og aðstoðar.
Mættum vér hafa þau boðorð og
það hlutverk okkar hugfast, nú sem
ævinlega.
Fyrirmyndar-
samfélag
Eftir Einar Ingva
Magnússon
» Orð yfirvalda hafa
verið á þá leið, sem
minnt hefur mig á æðra
líf og tilverustig.
Einar Ingvi Magnússon
Höfundur er áhugamaður
um samfélagsmál.
einar_ingvi@hotmail.com
Það fer að nálgast öld síðan
fyrstu blóðgjafir áttu sér stað á Ís-
landi. Í fyrstu voru aðferðir og að-
stæður til þeirra hluta frekar frum-
stæð, auk þess sem þá var blóð bara
blóð. Á allri vegferð síðan hefur
tækni, þekkingu og vísindum farið
fram svo um munar. Nú er blóð
ekki bara blóð! Blóð er flokkað í
mismunandi flokka og þeir skil-
greindir jákvæðir eða neikvæðir.
Flestir Íslendingar eru í blóð-
flokknum O+ en á móti eru þeir
sem eru í O- væntanlega verðmæt-
astir því þeirra blóð má gefa öllum
öðrum, hvaða blóðflokki sem þeir
tilheyra, jákvæðum eða neikvæð-
um.
Til að standa undir þessum vænt-
ingum þarf blóðgjafi að vera orðinn
18 ára, ekki eldri en 65 (70) og við
góða heilsu. Gæta þarf þess hvort
blóðgjafi noti einhver lyf að stað-
aldri og má til dæmis
ekki gefa blóð ef notuð
eru ákveðin lyf, sem
hjúkrunarfræðingar
Blóðbankans gefa upp-
lýsingar um í hverju
tilfelli fyrir sig.
Ég var 18 ára þegar
ég fór fyrstu ferð mína
með vinnufélögum
mínum hjá Pósti og
síma í Blóðbankann við
Barónsstíg í mína
fyrstu blóðgjöf. Þetta
var ólýsanleg stund; á
þeim tíma var boðið
upp á deyfingu (staðdeyfing í oln-
bogabót) áður en stóru nálinni var
stungið í æðina. Fáeinum árum síð-
ar uppgötvuðu menn að mestu
óþægindin voru að fá þessa deyf-
ingu svo henni var hætt og vænt-
anlega mikil sparnaður í þeirri ráð-
stöfun. Alla tíð síðan hef ég aldrei
fundið nema smá kitl þegar nálinni
er stungið í æðina.
Eftir hverja blóðgjöf býður Blóð-
bankinn upp á veitingar, kaffi og
með því, og í hádeginu er auk þess
súpa. Margir finna fyrir ákveðnum
létti eftir blóðgjöf og ég líki því við
olíuskipti á bíl nema að endurnýj-
unin kemur innan frá.
Þannig tel ég að það
skapi ákveðið heil-
brigði því öll göngum
við í endurnýjun alla
ævi og þessa endur-
nýjun tel ég bæta um
betur. Blóðgjöf er
sjálfboðastarf því eng-
inn fær greitt fyrir
hana sem slíka og því
er mikilvægt að hafa
góða nýliðun blóðgjafa
því um síðir eldumst
við, að minnsta kosti
flest okkar. Einnig er mikilvægt að
njóta skilnings vinnuveitenda svo
blóðgjafar verði ekki fyrir tekjutapi
þessi fáu skipti á ári sem þeir
leggja til þessa mikilvægu auðlind
sem heilbrigðiskerfi okkar býr að.
Blóðgjöf getur tekið allt frá einum
og upp í fjóra tíma, það fer eftir
hvort gefin er heilgjöf eða þeir sem
búa yfir góðu æðakerfi gefa í svo-
kallaðri blóðskiljuvél, en slík athöfn
tekur aðeins lengri tíma.
Blóðgjafafélag Íslands var stofn-
að 1981 af Ólafi Jenssyni, þáverandi
yfirlækni Blóðbankans, og fljótlega
var farið að heiðra blóðgjafa fyrir
framlag þeirra með viðurkenning-
arskjölum. Þá hljóp mér kapp í
kinn að ná að verða fyrstur í 100
blóðgjafir! Það tókst ekki en hefur
haldið mér á vaktinni og í dag hef
ég náð að gefa 162 sinnum blóð og
er enn að. Blóðgjafafélagið mun á
næsta ári, í júlí, fagna 40 ára af-
mæli sínu og verða vonandi fagn-
aðir það árið. Ég hvet alla sem
góðri heilsu eiga að fagna til að ger-
ast blóðgjafar; þú veist aldrei hve-
nær einhver þér nákominn þarf á
því að halda.
Blóðgjöf er lífgjöf,
ég gef blóð og bjarga lífi
Eftir Jón
Svavarsson
» Blóðgjafafélag
Íslands var stofnað
1981 af Ólafi Jenssyni,
þáverandi yfirlækni
Blóðbankans. Blóð-
gjafafélagið fagnar á
næsta ári 40 ára
afmæli.
Jón Svavarsson
Höfundur er formaður
Blóðgjafafélags Íslands.
motiv@simnet.is
Heiður Sigríður Ósk Lárusdóttir, varaformaður BGFÍ, Ólafur Helgi Kjart-
ansson, Guðni Th. Jóhannesson, forseti Íslands, Gísli Þorsteinsson og Jón
Svavarsson, formaður BGFÍ, en myndin er tekin er forsetinn heiðraði þá
Ólaf Helga og Gísla fyrir að hafa náð 200 blóðgjöfum.