Morgunblaðið - 01.07.2020, Blaðsíða 13

13
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ 2020
Laugarnestangi Sprengd hefur verið klöpp við jarðvinnu fyrir nýjan meðferðarkjarna Landspítalans við Hringbraut. Þaðan er grjótið flutt til landfyllingar við Sundahöfn, austan Laugarness.
Eggert
Fundum Alþingis
var frestað kl. 2.36 að-
faranótt þriðjudags,
eftir langar og strang-
ar atkvæðagreiðslur
um tugi frumvarpa og
þingsályktunartillagna.
Ætlunin er að þing-
fundir hefjist að nýju
27. ágúst næstkomandi
og þá til að afgreiða
nýja fjármálaáætlun
sem mun bera þess merki að þjóð-
arbúið hefur orðið fyrir alvarlegum
áföllum á síðustu mánuðum. Sú
staðreynd kemur líklega ekki í veg
fyrir dýr yfirboð á komandi kosn-
ingavetri. Þá verða loforð gefin um
að gera allt fyrir alla, á kostnað
einhverra annarra.
Þingveturinn var um margt sér-
kennilegur enda aðstæður óvenju-
legar vegna heimsfaraldurs kór-
ónuveirunnar. Ríkisstjórn og
Alþingi báru gæfu til þess að taka
höndum saman í aðgerðum til að
sporna við efnahagslegum afleið-
ingum kórónuveirunnar. Fumlaus
viðbrögð Seðlabankans hafa einnig
skipt miklu í að milda óhjákvæmi-
legt efnahagslegt högg.
Þarf að bjarga uppskerunni?
Við sem njótum þeirra forrétt-
inda að sitja á Alþingi, erum ekki
sammála um allt (sem betur fer),
þótt við getum einnig verið sam-
stiga í mörgu. Við notum mismun-
andi mælistikur í flestu, ekki síst
þegar við reynum að meta eigin
störf. Margir eru því hreyknari
sem afköstin eru meiri; afkasta-
mikið þing er í hugum þeirra gott
þing. Fjöldi frumvarpa og
þingsályktunartillagna sem þingið
samþykkir er mælikvarðinn. Þann-
ig verður efnislegt innihald að
aukaatriði og vangaveltum um
hvaða áhrif ný lög hafa á heimili og
fyrirtæki er ýtt til hliðar. Þegar
magnið skiptir mestu verða
áhyggjur af samkeppnishæfni at-
vinnulífsins, möguleikum þess til
að standa undir góðum launum eða
skilvirkni í ríkisrekstri, fjarlægar –
næstum óskiljanlegar.
„Við þurfum að koma uppsker-
unni í hús,“ er leiðandi í verkum
þeirra sem telja mestu skipta að af-
greiða sem flest mál, ekki síst þau
sem nefndir þingsins hafa tekið til
umfjöllunar. Í sakleysi mínu hef ég
bent á að hugsanlegt sé að hluti
uppskerunnar sé ónýtur og geti því
skemmt það sem þegar er komið í
hlöðurnar. Sum mál – frumvörp
ríkisstjórnar og stjórnarandstöðu –
eru einfaldlega þannig að hvorki
himinn né jörð farast þótt þau dagi
uppi og verði aldrei af-
greidd (a.m.k. ekki
óbreytt).
Ég hef vakið athygli
á því að innbyggður
hvati til að afgreiða
lagafrumvörp og álykt-
anir sé öflugri en virð-
ist við fyrstu sýn. Þetta
á sérstaklega við um
ráðherra. Það er hrein-
lega ætlast til þess að
hver og einn ráðherra
leggi fjölda frumvarpa
fram á hverjum einasta þingvetri,
líkt og það sé heilög skylda að
breyta lögum þótt ekkert kalli á
slíkt. Ráðherrar eru vegnir og
metnir, – af þingmönnum og fjöl-
miðlum – út frá fjölda en ekki gæð-
um lagafrumvarpa sem þeir leggja
fram.
Einföldun og lækkun
Þegar litið er yfir þingveturinn
verður að játa að frelsismálin voru
ekki fyrirferðarmikil. En það voru
nokkur mikilvæg skref stigin í
rétta átt.
Undir forystu Þórdísar Kol-
brúnar R. Gylfadóttur, ferðamála-,
iðnaðar- og nýsköpunarráðherra,
og Kristján Þórs Júlíussonar, sjáv-
arútvegs- og landbúnaðarráðherra,
var regluverk einfaldað. Bjarni
Benediktsson fjármálaráðherra
beitti sér fyrir afnámi ýmissa úr-
eltra laga. Þannig voru leikregl-
urnar gerðar einfaldari og skýrari.
Það tókst að tryggja lækkun
tekjuskatts einstaklinga og tryggja
enn frekari lækkun í upphafi kom-
andi árs. Tryggingagjaldið var
lækkað annað árið í röð. Frá því að
Sjálfstæðisflokkurinn tók sæti í
ríkisstjórn hefur gjaldið lækkað
um liðlega 17% (úr 7,69% í 6,35%)
en er enn of hátt.
Styrkari stoðum hefur verið
skotið undir rannsóknir, þróun og
nýsköpun með skattalegum hvöt-
um. Þannig hefur Þórdís Kolbrún
rutt braut inn í framtíðina fyrir ís-
lenskt samfélag.
Á lokadegi þingsins voru breyt-
ingar á samkeppnislögum sam-
þykktar. Með því eykst skilvirkni
Samkeppniseftirlitsins en um leið
er umhverfi fyrirtækja og þá fyrst
og síðast lítilla og meðalstórra,
gert einfaldara. Til framtíðar er því
byggt undir samkeppni ólíkt því
sem úrtölufólk á þingi heldur fram.
Og það mun auka samkeppnis-
hæfni Íslands sem því miður hefur
versnað samkvæmt úttekt IMD
viðskiptaháskólans á samkeppnis-
hæfni ríkja. Ísland er í 21. sæti á
milli Kína og Nýja-Sjálands. Einn
af alvarlegustu veikleikum Íslands
er óskilvik samkeppnislöggjöf. Þar
erum við eftirbátar flestra við-
skiptaþjóða okkar í 42. sæti.
Frelsismálin kalla á þolinmæði
Frelsismálin eru lítil og stór en
eiga oft erfitt uppdráttar. Því hefur
Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir
dómsmálaráðherra fengið að kynn-
ast. Hugmyndir hennar um að
koma á jafnræði milli innlendra og
erlendra fyrirtækja í verslun hafa
ekki fengið brautargengi innan
ríkisstjórnarinnar. Því þurfa þeir
Íslendingar, sem vilja kaupa áfengi
í netverslun, enn um sinn að sætta
sig við að eiga viðskipti við erlenda
aðila, en ekki íslenska.
Múrar forræðishyggjunnar eru
sterkir og brotna ekki af sjálfu sér.
Áralöng barátta þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins fyrir afnámi ríkis-
einokunar á öldum ljósvakans skil-
aði loks árangri árið 1985, þegar
það tókst að tryggja meirihluta á
Alþingi fyrir frelsi sem allir taka
sem sjálfsögðum og eðlilegum hlut.
Enginn þingmaður vinstri flokk-
anna, sem þá áttu fulltrúa á þingi,
veitti frelsinu brautargengi. Miðjan
klofnaði og aðeins einn flokkur stóð
einhuga með frelsinu; Sjálfstæð-
isflokkurinn.
Forræðishyggjan lét ekki undan
fyrr en í fulla hnefana þegar einok-
un ríkisins á fjarskiptamarkaði var
brotin á bak aftur. Leyfi til að selja
áfengan bjór, en ekki aðeins sterkt
áfengi og léttvín, fékkst ekki án
baráttu. Það var ekki sjálfgefið að
möguleikar ungs fólks til mennt-
unar urðu fjölbreyttari með auknu
svigrúmi einkaaðila innan mennta-
kerfisins, allt frá leikskólum til há-
skóla. Fjölbreyttara rekstrarform
og betri þjónusta heilbrigðiskerf-
isins varð ekki til af sjálfu sér held-
ur var jarðvegurinn plægður af
ráðherrum og þingmönnum Sjálf-
stæðisflokksins.
Sagan kennir að þolinmæði skil-
ar árangri í baráttu fyrir auknu
frelsi einstaklinga. Stefnufesta er
nauðsynleg, en þolinmæði og út-
hald þarf til að vinna að framgangi
hugsjóna. Á stundum er betra að
stíga lítið skref (jafnvel hænufet) í
rétta átt en reyna að komast á leið-
arenda í „sjömílnaskóm“ en festast
í djúpu skófari tregðulögmálsins.
Eftir Óla Björn
Kárason
» Frelsismálin eru lít-
il og stór en eiga oft
erfitt uppdráttar. Múr-
ar forræðishyggjunnar
eru sterkir og brotna
ekki af sjálfu sér.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Skófar kerfis
og tregðulögmáls
Nýsamþykkt sam-
gönguáætlun sem nær til
áranna 2020-2034 er stórt
stökk í samgöngum á Ís-
landi. Þetta er ein mik-
ilvægasta áætlun sem rík-
ið stendur að enda er
samgöngukerfið, vega-
kerfið, flugvellir og hafn-
ir, líklega stærsta eign ís-
lenska ríkisins, metið á
tæpa 900 milljarða króna.
Aldrei áður hefur jafn-
miklum fjármunum verið varið til sam-
gangna og gert er í þessari áætlun sem
á eftir að skila sér í öruggari og greiðari
umferð um allt land.
Stóra byggðastefnan
Í nágrannalöndum okkar er stundum
talað um stóru byggðastefnuna þegar
rætt er um samgönguáætlanir land-
anna. Í samgönguáætlun felast enda
gríðarlega miklir hagsmunir fyrir sam-
félögin vítt og breytt um landið. Efna-
hagslegir hagsmunir eru líka mjög
miklir því allar styttingar á leiðum inn-
an og milli svæða fela í sér þjóðhags-
legan sparnað.
Skoska leiðin – niðurgreiðsla
á fargjöldum
Samgönguáætlunin sem ég lagði fram
í lok ársins 2019 og var samþykkt á Al-
þingi á mánudag markar að mörgu leyti
tímamót. Innan hennar er fyrsta flug-
stefna sem gerð hefur verið á landinu
þótt flug á Íslandi hafi átt aldarafmæli á
síðasta ári. Eitt af stóru málunum er að í
haust hefur það sem í daglegu tali hefur
verið nefnt „skoska leiðin“ göngu sína. Í
henni felst að ríkið mun greiða niður
hluta af flugfargjaldi þeirra sem búa á
landsbyggðinni. Það er mikið réttlætis-
mál að þeir sem búa fjarri höfuðborginni
og vilja og þurfa að sækja þjónustu
þangað fái niðurgreiðslur á ferðum sín-
um með flugi. Þetta er mikilvægt skref í
því að jafna aðstöðumun þeirra sem búa
annar staðar en á suðvesturhorninu.
Greiðar og góðar samgöngur
fyrir alla ferðamáta
Innan samgönguáætlunar er einnig
sérstök áætlun um almennings-
samgöngur milli landshluta. Þar er
líka mikil áhersla á uppbyggingu,
göngu- og hjólastíga og reiðvega. Er
því mikil áhersla lögð á alla fararmáta
til að mæta kröfum sem flestra um
greiðar og góðar samgöngur.
Samvinnuverkefni
flýta framförum
Samhliða samgönguáætlun voru
líka samþykkt lög um samvinnuverk-
efni í samgöngum sem byggja á Hval-
fjarðargangamódelinu. Þau verkefni
sem falla undir löggjöfina eru ný brú
yfir Ölfusá ofan Selfoss,
láglendisvegur og göng í
gegnum Reynisfjall, ný
brú yfir Hornafjarð-
arfljót, nýr vegur yfir Öxi,
önnur göng undir Hval-
fjörð og hin langþráða
Sundabraut. Allt eru
þetta verkefni sem fela í
sér verulega styttingu
leiða og aukið öryggi en
þeir sem vilja ekki nýta
sér þessi mannvirki geta
áfram farið gömlu leiðina
en munu þá verða af þeim
ávinningi, fjárhagslegum og varðandi
öryggi.
Rafvæðing ferja og hafna
Á síðasta ári urðu þau tímamót að
nýr Herjólfur hóf siglingar milli Eyja
og lands. Ekki er síst ánægjulegt að
ferjan er knúin rafmagni, svokölluð
tvinn-ferja. Áfram verður hlúð að al-
menningssamgöngum með ferjum.
Mikil fjárfesting verður í höfnum víða
um land og áhersla lögð á að búa þær
búnaði til að skip geti tengst rafmagni
til að vinna gegn óþarfa útblæstri.
Tímamót í samgöngum
á höfuðborgarsvæðinu
Að síðustu vil ég nefna að með sam-
gönguáætlun og samþykkt laga um
stofnun hlutafélags um uppbyggingu
samgönguinnviða höfuðborgarsvæð-
isins er stigið stærsta skref sem stigið
hefur verið í uppbyggingu á höfuð-
borgarsvæðinu. Eru þær fram-
kvæmdir byggðar á samgöngusátt-
mála ríkisins og sex sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu sem undirritað-
ur var í fyrra. Með honum var höggvið
á þann hnút sem hefur verið í sam-
skiptum ríkisins og sveitarfélaganna á
höfuðborgarsvæðinu og komið hafði í
veg fyrir alvöruuppbyggingu á svæð-
inu. Sáttmálinn markar tímamót sem
mun skila sér í greiðari samgöngum,
hvort sem litið er á fjölskyldubílinn,
almenningssamgöngur eða gangandi
og hjólandi umferð.
Ég bið alla um að fara varlega í um-
ferðinni í sumar og sýna tillit þeim
fjölmörgu sem vinna við uppbyggingu
og endurbætur á vegunum. Góða ferð
á íslensku ferðasumri.
Eftir Sigurð Inga
Jóhannsson
»Aldrei áður hefur jafn-
miklum fjármunum
verið varið til samgangna
og gert er í þessari áætlun
sem á eftir að skila sér í
öruggari og greiðari um-
ferð um allt land.
Sigurður Ingi
Jóhannsson
Stóra stökkið
í samgöngum
Höfundur er samgöngu- og sveitarstjórn-
arráðherra og formaður Framsóknar.