Morgunblaðið - 05.11.2020, Blaðsíða 36

Skoðanakannanir á landsvísu vestan hafs
Dreifing einstakra kannana og samandregnar og vegnar niðurstöður Heimild: FiveThirtyEight
Mars Apríl Maí Júní Júlí Ágúst September Október Nóvember
30%
40%
50%
60%
35%
45%
55% Biden
52,0%
Trump
43,5%
FRÉTTASKÝRING
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
Úrslitin í bandarísku for-setakosningunum vefjastfyrir mönnum vestanhafs,en þó má líklega slá því
föstu að ósigurvegarar þessara kosn-
inga séu skoðanakönnuðir vestra,
sem enn einu sinni virðast hafa mælt
fylgið svo skakkt að miklar efasemdir
eru uppi um aðferðafræðina.
Flækja kjörmannakerfisins
Þetta er engan veginn í fyrsta
sinn sem skoðanakannanirnar vestra
reynast misvísandi um kosningaúrslit
í forsetakosningum þar. Að sumu
leyti er könnuðum vorkunn. Hið
flókna kjörmannakerfi í bandarísku
forsetakosningunum gerir að verkum
að kannanir á landsvísu geta aldrei
gefið rétta mynd af stöðunni. Sér-
staklega auðvitað þegar mjótt er á
munum og úrslit í fámennum ríkjum
geta haft mikil áhrif.
Þess vegna þurfa könnuðir að
notast við ýmis stærðfræðilíkön, vega
úrtökin miðað við samsetningu kjós-
enda, áætla hreyfingu á skoðana-
myndun í einu ríki út frá rannsóknum
á nálægu og svipuðu svæði. Allt er
það auðvitað mjög vandasamt, jafnvel
vafasamt, þegar úrslit geta ráðist á
örfáum atkvæðum.
Árið 2016 reyndust kannanirnar
svo hlálega rangar að skoðanakönn-
uðir lögðust í mikla naflaskoðun og
komust að þeirri niðurstöðu að þeir
hefðu verulega vanmetið ýmsa þjóð-
félagshópa, einkum hina minna
menntuðu og snauðari, sem Trump
reyndist svo glúrinn við að kalla til
fylgis við sig.
Dræm svör eða ónýt aðferð
Þrátt fyrir það blasir við að að-
ferðirnar hafa ekki skánað mikið síð-
an. Líkt og sjá má á línuritinu að ofan
reiknaðist mönnum svo til að Joe Bi-
den væri að jafnaði með 5-8 prósentu-
stiga forskot á Trump. Hann kann vel
að reynast hlutskarpari, en ekki í
neinni líkingu við þann mun.
Þetta sást vel þegar tölurnar í
Flórídu tóku að berast, en allt fram á
síðustu stundu bar öllum könnunum
saman um að Biden myndi hafa þar
rúman sigur. Höfðu könnuðir þó sér-
staklega reynt að vanda sig þar,
minnugir skekkjunnar síðast.
Öll eiga fyrirtækin erfitt með að
draga svör út úr fólki, aðallega vegna
ómaksins. Ekkert þeirra vill segja til
um svartíðni, en sagan segir að hún
sé á bilinu 3-5% þeirra sem hringt er
í. Það er frekar þunnur og háll ís til
þess að byggja nákvæmar niður-
stöður á.
Svo kannski niðurstaðan
sé sú að kannanir geti verið
skemmtilegur samkvæmis-
leikur, en ekkert til þess að
byggja á umfram viðtekin
sannindi um styrkleika-
hlutföll flokka á tilteknum
svæðum. Sem menn lesa úr
kosningaúrslitum, öðru
ekki.
Könnuðir falla enn í áliti
36
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þeir sem viljaútrás fyrirpólitíska
spennu náðu því
aðfaranótt miðviku-
dags. Reyndar voru
sumir teknir í nef-
ið. Ekki síst þeir
sem lögðu trúnað á
það sem „sérfræðingar“ í
stjórnmálafræðum höfðu látið
frá sér. Fyrir fjórum árum litu
flestir á bandarísku forseta-
kosningarnar sem nánast
formsatriði sem nauðsynlegt
væri að yrði frá áður en óverð-
ugum frambjóðanda yrði vísað
út í það myrkur sem hann hafði
óvelkominn leyft sér að koma
úr. Hann var sagður utangarðs-
maður og ætti best heima í hópi
annarra í undirmálsliðinu, sem
horfa mættu í lotningu á þá
sem einir fengju að sitja í betri
sætunum. En þannig töluðu
einmitt stjórnmálamennirnir
sem auglýsa sjálfa sig sem vel-
gjörðarskjól fyrir þess háttar
hóp, en aðeins svo lengi sem
þeir þekkja sína stöðu, una
henni og eru ævilangt þakklátir
þeim sem gauka lítilræði að
þeim af örlæti sínu, sem er
reyndar jafnan fengið úr vösum
almennings. Nánast daglega,
mánuðum saman, höfðu „virt“
fyrirtæki sem kanna skoðanir
birt ný úrslit um kosninga-
áform lýðsins. Þau áttu það
sameiginlegt, þótt fyrirtækin
væru mörg, að hafa áþekkt mat
á því hvernig fólkið myndi
kjósa í nóvember 2016. Virðu-
legasta toppstykkið á blaða-
mennskunni gaf svo út, daginn
fyrir kjördag, þá lokaniður-
stöðu að 92% líkur væru á því
að Donald Trump tapaði kosn-
ingunum daginn eftir! Trump
reyndist svo „deplorable“ og
ódannaður að vinna kosning-
arnar þvert á kröfu fjölmiðla-
veldis Bandaríkjanna, sem birst
hafði þjóðinni sem blandaður
kór mánuðum og árum saman.
Þeir rúmu tveir mánuðir sem
jafnan líða frá kosningu til inn-
setningar nýttust fráfarandi
valdastétt og því miður einnig
samansúrruðum efstu spírum
leyni- og ríkislögregluforingja
sem ákváðu að þessi alvarlegu
mistök kjósenda yrði að leið-
rétta. Aðeins þremur vikum eft-
ir innsetningu höfðu þeir með
undirmálum náð að koma ör-
yggisfulltrúa forsetans úr emb-
ætti.
Lögreglumenn FBI svindluðu
sér inn í Hvíta húsið og Comey
lögregluforingi montaði sig síð-
ar yfir að nýgræðingarnir þar
hefðu ekki vitað að þangað
fengju þeir aldrei að koma án
sérstaks leyfis! Lögreglumenn
skrifuðu síðar í minnisblað að
þeir hefðu náð að lokka Flynn
ráðgjafa til að segja þeim ósatt
(sem þeir tóku þó fram að hann
hefði reyndar ekki gert, en
hefði trúað þeirra tali um þá
sök!). Síðan hefur þessi sak-
lausi maður tapað öllum sínum
eigum, stöðu og áliti en svika-
hrapparnir ekki enn verið
dregnir fyrir dóm,
þótt þeir hafi verið
reknir úr FBI með
skömm.
Í tvö ár „rann-
sakaði“ sérstakur
saksóknari meint
samsæri Trumps
og Pútíns (sem
kosninganefnd Hillary hafði lát-
ið sjóða saman!) og fjölmiðlar
birtu reglubundið á forsíðum
sínum „afhjúpanir eftir sérlega
traustum heimildum“ sem
myndu næstu misserin birtast
sem óyggjandi staðreyndir um
svakalegt framferði þeirra sam-
særisbræðra, þegar Mueller
rannsakandi myndi moka út.
Ekkert af því gerðist. Hinir
merku fjölmiðlar hafa ekki í
neinu tilviki gert hreint fyrir
sínum dyrum. Eins fór fyrir
næsta samsæri um svakalegt
leynisamtal Trumps við forseta
Úkraínu, sem á þriðja tug emb-
ættismanna hlustuðu á, hver í
sinni holu stjórnkerfisins.
Málatilbúnaður hófst í þinginu
til að svipta forsetann embætti
sínu vegna þessa samtals! Í ný-
liðinni kosningabaráttu minnt-
ust demókratar ekki orði á
rússasamsærið mikla, sem
rannsakað var á þriðja ár, eða
hið hræðilega samtal við for-
seta Úkraínu. Það undarlega
var að evrópskir fjölmiðlar (og
auðvitað litla ósjálfstæða
„RÚV“) elti þessa sér-amerísku
ruglseríu eins hún væri hluti af
þeirra tilveru.
Þegar kom að þessum kosn-
ingum var hér og víðar bent á
hvernig kannanafyrirtækin
hefðu orðið sér til skammar og
á loforð forráðamanna um gjör-
breytt vinnubrögð sem útilok-
uðu slík mistök. Kannanir í að-
draganda kosninganna núna
voru miklum mun fjandsamlegri
Trump en var fjórum árum
fyrr. Svo samhljóma og ágeng
birting stöðunnar hafði mikil
áhrif á stuðninginn við Trump.
Hver vill hoppa um borð í
sökkvandi skip?
Í þessum kosningum var efnt
til póstkosninga í stórkostleg-
um stíl. Sumir hér halda að þar
sé um hefðbundna utan-
kjörstaðakosningu að ræða,
með vandaða umgjörð opin-
berra eftirlitsmanna sem
tryggja að kjósandinn sé sá
sem hann segist vera. Þessar
bandarísku póstkosningar væru
hvergi leyfðar þar sem leynileg
atkvæðagreiðsla einstaklinga er
forsenda þess að atkvæði teljist
gilt. Það má vel takast nú, með
öllum þessum brögðum, að hafa
embættið af forsetanum. Hvað
sem mönnum þykir um ein-
staklinginn er framgangurinn
hneisa fyrir Bandaríkin. Að
öðru leyti mistókst aðförin um
flest. Ríkisstjórum repúblikana
fjölgaði um einn. Repúblikanar
virðast ætla að halda velli í öld-
ungadeildinni. Fulltrúum demó-
krata í fulltrúadeild fjölgaði
ekki verulega, eins og stefnt
var að. Nú er útlit fyrir að
þeim fækki.
Líðandi kosningar
verða seint taldar
Bandaríkjunum til
vegsemdar.
Það er skaði. }
Sigurförin varð lúpuleg
B
úið er að dreifa hörmulegu þingmáli
á Alþingi. Máli sem vekur með mér
bæði hrylling og sorg. Máli sem
fær mig til að hugsa um á hvaða
vegferð við séum sem þjóð. Það ber
heitið „Tillaga til þingsályktunar um aðgengi
einstaklinga sem ferðast til Íslands að þung-
unarrofi.“
Texti tillögunnar er þessi:
„Alþingi ályktar að fela heilbrigðisráðherra að
tryggja að einstaklingar sem ferðast hingað til
lands í því skyni að gangast undir þungunarrof
fái viðeigandi heilbrigðisþjónustu. Þetta verði
bundið því skilyrði að viðkomandi megi ekki
gangast undir þungunarrof vegna lögbundinna
hindrana í heimalandinu og uppfylli skilyrði í
lögum um þungunarrof, nr. 43/2019. Þá þurfi viðkomandi
að geta framvísað evrópska sjúkratryggingakortinu.“
Alls eru 19 þingmenn sem flytja frumvarpið en fyrsti
flutningsmaður er Rósa Björk Brynjólfsdóttir, þingmaður
utan flokka. Annar utanflokkaþingmaður og þingmenn frá
Vinstri grænum, Samfylkingu, Viðreisn og Pírötum eru
með. Þarna eru m.a. Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, for-
maður Viðreisnar, Logi Már Einarsson, formaður Sam-
fylkingar, og Guðjón Brjánsson, annar varaforseti Alþing-
is.
Nú vilja þessir þingmenn, og líklega flestir flokksfélaga
þeirra á þingi, að Ísland verði eins konar fríríki fóstureyð-
inga í Evrópu. Að íslenska heilbrigðiskerfið, sem berst nú
þegar í bökkum vegna álags og fjárskorts, taki að sér að
eyða ófullburða börnum allt til loka 22. viku meðgöngu
fyrir fólk sem vill komast fram hjá lögum í eigin heima-
landi.
Þessi tillaga er nú komin fram hér í okkar
landi þar sem Alþingi samþykkti illu heilli í
fyrra, að heimila fóstureyðingar allt til loka 22.
viku meðgöngu. Þá er fóstur orðið fullsköpuð
lítil manneskja sem bíður þess að fá að koma í
heiminn. Við í Flokki fólksins börðumst gegn
þeirri lagasetningu. Afstaða okkar hefur ekk-
ert breyst.
Þetta skal gert undir fána mannréttinda og
kvenfrelsis. Þetta er sama fólkið og galar hátt
um mannréttindi flóttabarna. Um leið hunsar
það mannréttindi og lífsrétt ófæddra barna.
Þetta eru alþingismenn sem telja það sjálfsagt
að Ísland sé með þessu að hafa bein afskipti af
innanríkismálum fullvalda lýðræðisríkis eins
og Póllands í þessu tilviki.
Lýðskrumið, tvöfeldnin, hræsnin, hrokinn og lífsfyr-
irlitningin sem kristallast í þessari þingsályktunartillögu
er með slíkum ólíkindum að ég er nánast kjaftstopp og
gerist nú ekki oft. Ég hefði ekki trúað því að óreyndu að ég
ætti eftir að sjá svona mál koma fram á Alþingi frekar en
húrra- og gleðihrópin sem ég upplifði þar þegar heimiluð
var eyðing á ófæddum börnum til loka 22. viku meðgöngu
eins og gert var fyrir skemmstu. En kannski þarf það ekki
að koma á óvart. Í boði Sjálfstæðisflokksins sitjum við
uppi með forsætisráðherra sem hefur lýst því yfir í ræðu-
stól Alþingis að helst vildi hún sjá að konur ættu að mega
sjálfræðis síns vegna láta drepa ófædd börn sín fram að
fæðingu.
Þetta munum við í Flokki fólksins aldrei samþykkja.
ALDREI!
Inga Sæland
Pistill
Fóstureyðingamiðstöðin Ísland?
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
„Ég held að það sé aðeins of
snemmt að fella stóra dóma
um stöðu skoðanakönnunar-
innar í samfélaginu,“ segir
Hulda Þórisdóttir, dósent í
stjórnmálafræði við Háskóla Ís-
lands. „Að einhverju leyti er
sagan þó að endurtaka sig, þar
sem sumar kannanir hafa verið
fjarri úrslitunum, en annars
staðar hafa þær reynst mjög
nákvæmar.“
Hulda telur að helstu spá-
líkön hafi reynst vel í aðdrag-
anda kosninganna, sagt fyrir
um þá stöðu sem uppi var eftir
kosningarnar, að úrslitin yrðu
víða tvísýn, að bíða þyrfti eftir
úrslitum í Pennsylvaníu og þar
fram eftir götunum.
„Heilt á litið, eins og
staðan er núna, brugð-
ust skoðanakannanir
ekki. Ekki á heildina
litið, þó þær hafi
vissulega gert það á
einstaka stöðum. En
þær hafa klárlega of-
metið fylgi Bidens
víða, þar er ein-
hver skekkja.“
Spálíkönin
reyndust vel
SKOÐANAKANNANIR
Hulda
Þórisdóttir