Morgunblaðið - 05.11.2020, Blaðsíða 63

MENNING 63
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 2020
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALINánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
SPLÚNKUNÝ MYND FYRIR
ALLA FJÖLSKYLDUNA
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI.
MYNDIN SEM HEFUR SLEGIÐ Í GEGN
Í EVRÓPU UNDANFARNAR VIKUR.
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
Hrekkjavökuvika
í Sambíóunum
Sjáðu nokkrar að frægustu Hrollvekjum allra tíma
Franska kvikmyndagerðar-teymið Olivier Nakache ogÉric Toledano sló í gegnum víða veröld með gleði-
gjafanum Ósnertanlegir (Intouch-
ables, 2012) en hún er tekjuhæsta
franska kvikmyndin fyrr og síðar.
Frásagnir og persónur Nakaches og
Toledanos eiga sér gjarnan raunveru-
legar fyrirmyndir og má lýsa mynd-
um þeirra sem aðgengilegum og upp-
örvandi grínmyndum um
samfélagsleg málefni. Í nýjustu kvik-
mynd þeirra, Hinum einstöku, eru
átakanlegar félagslegar aðstæður
framreiddar á mestanpart gleðilegan
máta, þó að myndin sé ekki beinlínis
grínmynd.
Hin einstöku fjallar um samtökin
Raddir hinna réttlátu sem reka heim-
ili í úthverfi Parísar fyrir börn og ung-
linga með alvarlega einhverfu. Skjól-
stæðingar samtakanna eru
einstaklingar með alvarleg hegðunar-
vandamál sem þurfa mikla aðstoð og
liðveislu og kerfið ræður almennt ekki
við. Starfsmenn heimilisins eru upp til
hópa ófaglærðir og starfsferlar og
vinnuaðstæður innan stofnunarinnar
stangast á við opinbera staðla og vott-
anir.
Söguhetja myndarinnar er Bruno,
forstöðumaður og stofnandi samtak-
anna, sem er leikinn af einum helsta
kvikmyndaleikara Frakklands, Vin-
cent Cassel (m.a. þekktur fyrir hlut-
verk sín í La Haine, Irréversible,
Black Swan, Eastern Promises).
Bruno er einkar viðkunnanlegur fýr
sem vill allt gott gera fyrir sitt fólk,
gjarnan á kostnað síns eigin einkalífs.
Hann er raunar sýndur sem gegnheil
hvunndagshetja – maður sem fórnar
öllu til að gera heiminn betri – og
myndin sér ekki til sólar fyrir honum.
Reynt er að veita dýpri mynd af per-
sónunni og slá um leið á létta strengi,
með því að gefa kvennamálum hans
gaum. Hann hefur þó engan tíma fyr-
ir tilhugalíf og í samskiptum við hitt
kynið er hann feiminn og klúðurs-
legur og talar of mikið á Hugh Grant-
legan máta. Morgun- og kvöld-
stundum ver Bruno oftast með Jo-
seph, sínum allra fyrsta skjólstæðingi,
sem er nú útskrifaður. Joseph býr á
heimili móður sinnar og er að reyna
að fóta sig í heimi hinna fullorðnu.
Hann er ráðinn til reynslu á þvotta-
vélaverkstæði (hann elskar að ýta á
takkana) fyrir tilstilli Brunos en á erf-
itt með að taka neðanjarðarlestina þar
sem neyðarhnappurinn reynist einkar
freistandi og því skutlar Bruno hon-
um til og frá vinnu. Neðan-
jarðarlestarferðir Josephs eru end-
urtekið stef og ein helsta uppspretta
kátínu og misskilnings innan sög-
unnar. Þessar senur þeirra á milli eru
sterkasti og skemmtilegasti hluti
myndarinnar.
Sagan hverfist þó ekki einungis um
Bruno heldur leitast hún einnig við að
kynna aðrar persónur úr nærum-
hverfi hans og fylgja þeim eftir í sam-
skiptum við hverja aðra. Malik, helsti
samstarfsfélagi Brunos, stýrir Lúg-
unni, hjálparsamtökum sem ráða til
sín unga nemendur úr minni-
hlutahópum til að vinna með ein-
hverfum börnum. Malik reynir að
brýna fyrir hverfiskrökkunum að
temja sér góða siði í námi og starfi.
Einn þessara krakka er ungur svart-
ur maður að nafni Dylan sem á erfitt
með stundvísi og skap sitt en Malik og
Bruno velja hann sem stuðningsfull-
trúa fyrir Valentin. Valentin þarf að
nota höfuðhjálm öllum stundum þar
sem hann er ofbeldisfullur sjálfum sér
og öðrum og ófær um munnleg sam-
skipti. Í upphafi er Valentin vistaður á
opinberri stofnun, en Bruno og fé-
lagar eru að endingu beðnir um að
taka hann að sér, þó svo að pláss á
heimilinu sé af skornum skammti.
Samfélagsleg skilaboð
Lagt er upp með að gefa breiða mynd
af lífi starfsmanna og einhverfu
barnanna. Þó er ekki um einfalda
mannlífsmynd að ræða heldur er
heildin samsett til að koma samfélags-
legum skilaboðum á framfæri. Boð-
skapur og tilgangur verksins er ótví-
ræður og með nokkuð augljósar
birtingarmyndir innan frásagnar-
innar. Þetta sést skýrast í viðtölum
tveggja eftirlitsaðila frá hinu opinbera
við persónur myndarinnar (móður Jo-
seph, Malik, lækninn á spítalanum og
að lokum eldræða Brunos sjálfs).
Þetta frásagnartól virkar sem gjall-
arhorn kvikmyndagerðarmanna til að
tjá skoðanir sínar um stofnanabáknið
og vanmátt þess gagnvart þessum
málaflokki sem og aðdáun á Bruno og
óhefðbundnum aðferðum hans. Þess-
um atriðum er dreift jafnt yfir fram-
gang sögunnar, ásamt mynd-
fléttusenum (e. montage), þar sem
hraðað er lítillega á framvindu og pí-
anódrifin tónlist tekur yfir hljóðrásina
til slá á hjartastrengi áhorfenda. Lítil
frásagnarleg þróun á sér stað en und-
ir lok framvindunnar týnist hinn al-
varlega veiki Valentin á götum stór-
borgarinnar og starfsliðið er ræst út í
björgunarleiðangur. Þetta er nokkuð
augljós og ódýr leið til að framkalla
spennu þar sem lítil innistæða er fyrir
því.
Kvikmyndin Hin einstöku höfðar
án nokkurs vafa til nokkuð breiðs
hóps áhorfenda. Áhugafólk um leikn-
ar frásagnarmyndir byggðar á sann-
sögulegum atburðum fær hér eitthvað
fyrir sinn snúð. Tæknilega er vel að
henni staðið, einkum í atriðunum þar
sem myndavélin skimar inn í hug-
lægan heim hins einhverfa Valentin.
Gagnrýnanda þykir persónurnar þó
heldur grunnar til að bera uppi kvik-
mynd sem býr yfir lítilli dramatískri
spennu og höfundarnir eru of ein-
beittir í að koma skilaboðum sínum á
framfæri. Einnig er vöntun á bita-
stæðu kvenhlutverki í kvikmynd sem
fjallar um umönnunarstéttir.
Hvunndagshetjusaga
Grunnar Persónurnar í Hinum einstöku eru heldur grunnar til að bera uppi
kvikmynd sem býr yfir lítilli dramatískri spennu og höfundarnir eru of ein-
beittir í að koma skilaboðum sínum á framfæri, að mati gagnrýnanda.
Bíó Paradís
Hin einstöku/Hors normes
bbmnn
Leikstjórn: Olivier Nakache, Éric Toled-
ano. Handrit: Olivier Nakache, Éric To-
ledano. Aðalleikarar: Vincent Cassel,
Reda Kateb, Bryan Mialoundama,
Benjamin Lesieur, Hélène Vincent.
Frakkland, Belgía, 2019. Lengd: 114
mínútur.
GUNNAR
RAGNARSSON
KVIKMYNDIR
Ný könnun hefur leitt í ljós að leik-
konur yfir fimmtugu fá langoftast
aukahlutverk í kvikmyndum en
ekki aðalhlutverk og leika oftar en
ekki úrillar konur. Könnunin var
gerð í Bandaríkjunum af fyrirtæk-
inu TENA í samstarfi við stofnun
Geenu Davis um birtingarmyndir
kynjanna í fjölmiðlum.
Könnunin nefnist á ensku The
Ageless Test, þ.e. Aldurslausa könn-
unin, og var markmiðið með hanni
að komast að því hvort konur yfir
fimmtugu væru sýndar í kvikmynd-
um með öðrum hætti en þeim að
vera bakgrunnur eða stuðningur
við yngri persónur og sögur þeirra.
Þau skilyrði voru sett að í það
minnsta ein kona yfir fimmtugu
væri meðal mikilvægra persóna og
tengdist sögunni með þeim hætti að
sagan hlyti mikinn skaða af því að
hún væri ekki til staðar. Sýna varð
þessa konu með mannúðlegum
hætti og án þess að hún væri gerð
að staðalímynd.
Til skoðunar voru vinsælustu
kvikmyndir Bandaríkjanna, Bret-
lands, Frakklands og Þýskalands
árið 2019.
Niðurstöðurnar þykja sláandi því
engin kona yfir fimmtugu var í aðal-
hlutverki í þessum kvikmyndum og
aðeins tveir karlar yfir fimmtugu.
Þær eldri konur sem finna mátti í
myndunum þóttu staðalímyndir og
klisjur, þrjóskar, óaðlaðandi, úrillar
og smekklausar, að því er fram
kemur í frétt á vef USA Today. Dav-
is segir þetta óviðunandi og bendir
á að 20% mannkyns séu yfir fimm-
tugu en könnunin leiddi einnig í ljós
að af persónum yfir fimmtugu í
kvikmyndum eru aðeins 25% konur
en 75% karlar.
Afar fáar konur
yfir fimmtugu
Óviðunandi Geena Davis gagnrýnir hlut
kvenna yfir fimmtugu í kvikmyndum.