Morgunblaðið - 17.11.2020, Blaðsíða 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 2020
Íslenskmyndlist
25%Afsláttur afinnrömmuní nóvember
Vilt þú bóka ÞINN tíma
ramma@simnet.is
Síðumúla 34 • Sími 533 3331
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Mygla í húsum getur haft áhrif á
raddbönd þeirra sem þar búa eða
starfa ekki síður en á öndunarfær-
in, að mati dr. Valdísar Ingibjarg-
ar Jónsdóttur talmeina- og radd-
fræðings. Bili röddin bendi það
gjarnan til þess að eitthvað sé að
líffærunum sem búa hana til.
„Það má segja að það sé sköp-
unargalli í okkur að raddböndin
eru fórnarlömb alls konar utanað-
komandi áreitis. Þau eru tilfinn-
ingalaus og vara mann ekki við
með sársauka ef eitthvað fer úr-
skeiðis. Ég hef oft óskað þess að
fólk hefði þó ekki væri nema pínu-
litla sársaukatilfinningu í radd-
böndunum til að vara það við,“
sagði Valdís. „Svo eru raddböndin
í miðjum öndunarveginum. Allt
sem þú andar að þér lendir á
þessu lífsnauðsynlega líffæri sem
framleiðir röddina. Ef mygla hefur
skaðleg áhrif á lungun þá getur þú
ímyndað þér hvort forstofan í lík-
amanum sleppur eitthvað betur en
stofan!“
Valdís segir að benda þurfi á að
börn jafnt sem fullorðnir þurfi að
anda að sér myglugróum þar sem
þau eru til staðar. Þar með eru
raddböndin komin í hættu. Hún
segir að þetta viðkvæma líffæri,
eða talfæri, sé mjög viðkvæmt og
geti skaðast.
„Ég hef fengið til mín marga
kennara með raddvandamál. Það
er algengt að bæði íþróttakenn-
arar og leikskólakennarar lendi í
vandamálum með röddina enda
eru þau störf sannkallaðir radd-
banar. En mér fannst óvenju
margir kennarar koma úr tiltekn-
um skóla og svo kom í ljós að þar
var mikil mygla,“ sagði Valdís.
„Þessir kennarar komu ekki til
mín vegna þess að kennslan væri
eitthvað verri eða erfiðari í þess-
um skóla en öðrum heldur voru
þeir bara að vinna í myglu. Það er
mín reynsla að fari maður að
skoða baklandið hjá þeim sem til
mín hafa leitað hafa of margir
komið úr þessum tiltekna skóla.
Hann hefur skilað til mín fleiri
kennurum með raddvandamál en
aðrir skólar. Ef það er mygla í um-
hverfi fólks þá er ekkert annað að
gera en að forða sér!“
Valdís segir að röddin sé at-
vinnutæki meira en þriðjungs
þjóðarinnar. Einkenni þess að eitt-
hvað sé mögulega að í raddbönd-
unum geta verið þau að fólki finn-
ist það vera með kökk í hálsinum,
ertingartilfinning, mikil ræskinga-
þörf, hæsi og ræma. Nánari upp-
lýsingar er að finna á heimasíðu
Valdísar (rodd.is). Hún segir að
mikið þekkingarleysi ríki um rödd-
ina. Það sé mjög mikilvægt að fólk
láti sér annt um raddfærin ekki
síður en aðra líkamshluta.
Morgunblaðið/Hari
Umhverfi Mygla í skólum getur haft áhrif á rödd þeirra sem þar starfa, að sögn talmeinafræðings. Mynd úr safni.
Raddböndin eru við-
kvæm fyrir myglu
 Talmeinafræðingur segir að vernda þurfi raddfærin
Dr. Valdís
Ingibjörg
Jónsdóttir,
talmeina- og
raddfræð-
ingur, lauk
kennaraprófi
frá Kenn-
araskóla Ís-
lands árið
1968. Hún
nam síðar heyrnar- og talmeina-
fræði við Danmarks Lærerhøj-
skole árið 1974, lauk meistara-
prófi í raddvísindum frá Jordan
Hill College í Skotlandi árið
1997 og doktorsprófi frá háskól-
anum í Tampere í Finnlandi árið
2003.
Valdís sagði í samtali við
Morgunblaðið í sumar að það að
eignast heyrnarlaust barn, sem
henni var gert að senda í Heyrn-
leysingjaskólann, hefði orðið til
þess að hún fór í langskólanám
og menntaði sig í því sem laut
að eiginleikum málsins og radd-
arinnar.
Byrjaði sem
kennari
TALMEINAFRÆÐINGUR
Dr. Valdís Ingibjörg
Jónsdóttir
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Umsækjendum sem hlotið hafa al-
þjóðlega vernd í öðrum ríkjum og
sækja svo um slíka vernd hér á landi
hefur fjölgað mikið. Af 73 Palestínu-
mönnum sem sóttu hér um alþjóðlega
vernd í september og október á þessu
ári hafði t.d. 71 þegar fengið vernd í
öðru Evrópuríki, samkvæmt upplýs-
ingum frá Útlendingastofnun. Um-
sækjendurnir frá Palestínu komu
hingað frá öðrum Evrópulöndum.
Útlendingastofnun segir að um-
sóknum einstaklinga sem þegar hafa
fengið vernd í öðrum ríkjum hafi al-
mennt fjölgað að undanförnu. Ekki er
vitað hvers vegna umsóknum Palest-
ínumanna í þessum hópi hefur fjölgað
svo mikið síðustu tvo mánuði.
Alls bárust 82 umsóknir um al-
þjóðlega vernd hér á landi í október-
mánuði. Við lok mánaðarins höfðu
borist alls 596 umsóknir á þessu ári.
Annan mánuðinn í röð bárust flestar
umsóknir frá fólki frá Palestínu eða
38. Það eru 46% allra umsókna í mán-
uðinum. Umsóknir frá Palest-
ínumönnum í september voru 35 af 80
umsóknum í þeim mánuði eða 44%
umsókna. Það sem af er árinu hafa
borist 114 umsóknir um vernd frá
Palestínumönnum og eru þeir orðnir
fjölmennastir þegar umsækjendur
eru flokkaðir eftir uppruna.
Aðstæður allra eru metnar
Útlendingastofnun var spurð
hvernig brugðist væri við fólki sem
þegar hefur fengið vernd?
„Flóttamannakerfið er neyðarkerfi
og er ekki hugsað fyrir þá sem þegar
hafa fengið alþjóðlega vernd í öðru
ríki (sbr. 1. mgr. 36. gr. laga um út-
lendinga). Áður en tekin er ákvörðun
um endursendingu til þess ríkis þar
sem umsækjandi hefur hlotið vernd
fer hins vegar ávallt fram ítarlegt og
heildstætt mat á einstaklings-
bundnum aðstæðum viðkomandi og
aðstæðum og ástandi í viðtökulandi,“
segir í svari stofnunarinnar. Einnig
kemur þar fram að þegar sérstakar
ástæður eru til staðar, umsækjandi
hefur tengsl við landið eða tilteknir
tímafrestir eru liðnir, sé íslenskum
stjórnvöldum skylt að taka mál þeirra
sem þegar hafa hlotið alþjóðlega
vernd í öðru ríki til efnismeðferðar
hér á landi og rannsaka hvort um-
sækjandi eigi rétt á alþjóðlegri vernd
hér á landi sem flóttamaður.
Með „sérstökum ástæðum“ er m.a.
vísað til þess að einstaklingar geti
verið í viðkvæmri stöðu t.d. vegna
heilsufars, eða átt erfitt í viðtökulandi
sökum kynhneigðar, kynþáttar eða
kyns. Þá er heimilt að líta til tengsla
umsækjanda við landið vegna fjöl-
skyldutengsla eða fyrri dvalar, hafi
umsækjandi áður verið með útgefið
dvalarleyfi hér á landi í eitt ár eða
lengur.
Umsóknum Venesúela-
manna fækkaði
Margir Venesúelamenn sóttu hér
um alþjóðlega vernd fyrstu þrjá mán-
uði þessa árs en eftir það dró mjög
mikið úr umsóknum þeirra. Það sem
af er árinu hafa borist 104 umsóknir
frá Venesúelamönnum. Þar af barst
91 umsókn í janúar til mars. Rík-
isborgarar Venesúela eru und-
anþegnir áritunarskyldu inn á Schen-
gen-svæðið, að sögn
Útlendingastofnunar. Þess vegna
áttu þeir tiltölulega greiða leið til
Evrópu og hingað þar til ferðatak-
markanir Evrópusambandsins (ESB)
og Schengen tóku gildi vegna Co-
vid-19-faraldursins um miðjan mars
sl. Ríkisborgurum Venesúela er enn
óheimilt að ferðast til Schengen-
svæðisins nema í brýnum erinda-
gjörðum. Þrátt fyrir það hefur um-
sóknum þeirra um vernd fjölgað á ný
í Evrópu, aðallega á Spáni, en ekki
hér á landi.
Samsetning umsækjenda um vernd á Íslandi
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Frá öruggum upprunalöndum Með vernd í öðru ríki Frá Venesúela Aðrir
2019 2020 Heimild: Útlendingastofnun
okt. nóv. des. jan. feb. mars apríl maí júní júlí ágúst sept. okt.
Eru með vernd
en sækja um hér
 Umsækjendur um alþjóðlega vernd