Morgunblaðið - 28.11.2020, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÁsmundurEinarDaðason
barnamálaráð-
herra stígur fram
með afgerandi
hætti í sláandi viðtali í Sunnu-
dagsblaði Morgunblaðsins um
helgina. Í viðtalinu segir hann
frá erfiðum uppvexti á brotnu
heimili og dregur ekkert und-
an. Viðtalið veitir hann í fullu
samráði við fjölskyldu sína og
ljóst er að það hefur ekki verið
léttvægt fyrir hann að veita við-
talið, en honum fannst hann
knúinn til þess.
Í viðtalinu segir Ásmundur
að hann vilji segja sögu sína til
að útskýra af hverju hann hafi
lagt svona mikla áherslu á mál-
efni barna og í þeirri von að það
gæti hjálpað öðrum í sambæri-
legum aðstæðum. Oft burðist
fólk með erfiða reynslu úr upp-
vexti alla ævi, biturt og reitt.
Það sé hins vegar ekkert að því
að leita sér hjálpar. „Við sem
erum í þessum sporum erum
alls staðar í íslensku samfélagi,
líka ríkisstjórn Íslands,“ segir
hann.
Ásmundur er félags- og
barnamálaráðherra. Hann er
fyrsti ráðherrann með þann tit-
il og bað sérstaklega um hann
vegna þess að hann ætlaði að
setja málefni barna á oddinn.
Hann undirbýr nú að leggja
fyrir þingið frumvörp með það
að markmiði að bylta aðstæðum
barna og fjöl-
skyldna þeirra. Þar
er megináhersla
lögð á að veita að-
stoð áður en allt er
farið á versta veg.
Koma eigi með þjónustuna til
barna og fjölskyldna, en ekki
öfugt.
„Börn og fjölskyldur þeirra
eiga ekki að þurfa að passa inn í
box hinna mismunandi kerfa og
bíða eftir að vandinn verði
nægilega stór til að fá hjálp,“
segir Ásmundur í viðtalinu.
„Ég hef trú á því að ef við náum
að byggja upp seiglu hjá börn-
um með því að styðja þau þá
taki barnið rétta stefnu þegar
það eldist og stendur á gatna-
mótum í lífi sínu. Við getum
gert þetta sem samfélag.“
Þörfin á að veita málefnum
barna aukið vægi er brýn. Í við-
talinu kemur fram að barna-
verndarnefndum hafi borist
1.550 tilkynningar um van-
rækslu barna þar sem foreldrar
voru í áfengis- og/eða fíkniefna-
neyslu á fyrstu níu mánuðum
þessa árs og eru það mun fleiri
en á sama tíma í fyrra. Tilkynn-
ingar um ofbeldi gagnvart
börnum voru 31,8% fleiri fyrstu
níu mánuði ársins en á sama
tíma í fyrra.
Átak Ásmundar Einars
Daðasonar á skilið stuðning á
öllum stigum. Verkefnið er
sameiginlegt og það er mikið í
húfi.
Verkefnið er sam-
eiginlegt og það er
mikið í húfi}
Velferð barna
Maðurinn hegð-ar sér ekki
alltaf skynsamlega
og fellur oft fyrir
freistingum þegar
þær verða á vegi
hans. Erfitt getur
verið að horfast í
augu við slíka veik-
leika og sumum eru
þeir slíkur þyrnir í augum að
forsjárhyggjan brýst fram.
Á forsíðu Morgunblaðsins í
gær blöstu við tillögur um að
leggja vörugjöld á sætindi. Til-
lögurnar bera þann virðulega
titil „aðgerðaáætlun um beit-
ingu efnahagslegra hvata til efl-
ingar lýðheilsu“. Einfaldara
væri kannski að tala um að-
gerðaáætlun um að skattleggja
til hlýðni.
Áður hefur verið reynt að
leggja á sykurskatt án þess að
það skilaði tilætluðum árangri. Í
skýrslunni er talað um að rann-
sókn sýni að hækki verð á gos-
drykkjum um einn af hundraði
dragist neyslan saman um einn
af hundraði.
Neysla á gosdrykkjum hefur
reyndar verið að dragast saman
undanfarin ár án þess að skatt-
lagning hafi komið við sögu og
má sennilega rekja
til þess að fólk
hugsi meira um
hollustu en áður.
Harðast hefur
verið gengið fram í
að stýra neyslu með
sköttum og álögum
á áfengi. Ekki skal
dregið úr því tjóni
sem áfengi veldur í samfélaginu.
Það er gríðarlegt. Hins vegar er
merkilegt að þegar gjöld á
áfengi eru hækkuð er ekki gert
ráð fyrir að tekjur ríkisins af
sölu þess dragist saman. Og
skyldi þó enginn efast um að
ráðamenn hafi trú á aðferðinni.
Forsjárhyggja er ekki góð og
ekki batnar hún þegar hin hvim-
leiða sköttunarárátta gerist
bólfélagi hennar. Þá er rétt að
minna þá, sem fastir eru í for-
sjárhyggjufarinu, á að neyslu-
stýring með skattlagningu bítur
misjafnlega og kemur vitaskuld
mest við pyngju hinna efna-
minni eins og allir flatir skattar,
á meðan hinir efnameiri geta
látið sér fátt um finnast. Það
getur varla verið ætlunin, nema
markmiðið sé að beina spjótum
sérstaklega að þeim sem minna
hafa á milli handanna.
Forsjárhyggja er
ekki góð og ekki
batnar hún þegar
hin hvimleiða skött-
unarárátta gerist
bólfélagi hennar}
Ótæpileg sköttunarárátta
Í
gær, þann 27. nóvember, boðaði ég til
rafræns heilbrigðisþings. Þema
þingsins var mönnun og menntun í
heilbrigðiskerfinu, með áherslu á
tækni og nýsköpun, en þingið í ár er
þriðja heilbrigðisþingið sem ég boða til í ráð-
herratíð minni sem heilbrigðisráðherra. Við
þurfum að styrkja og efla menntun heilbrigð-
isstarfsfólks, bæta starfsumhverfi þess, vinna
að tryggri mönnun heilbrigðiskerfisins og efla
vísindi og nýsköpun, og í ljósi heimsfaraldurs
og áhrifa faraldursins þurfum við mögulega
að nálgast það markmið með nýjum leiðum.
Um þetta var fjallað á heilbrigðisþingi sem
fram fór í gær. Um 600 manns fylgdust með
þinginu í beinu streymi og fjölmargar spurn-
ingar og athugasemdir bárust inn á þingið í
gegnum vefinn. Upptöku af þinginu má sjá á
vef þingsins, www.heilbrigdisthing.is.
Fyrirlesarar og þátttakendur í umræðum komu úr
ýmsum áttum; meðal annars frá Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnuninni, heilbrigðisstofnunum og ráðuneytum,
landlæknisembættinu, háskólum landsins og úr nýsköp-
unargeiranum og það var magnað að heyra hversu mikill
kraftur, reynsla og metnaður býr í fagfólkinu okkar.
Áhersla á heildræna sýn á viðfangsefnið, aukin þverfag-
leg vinna og samvinna, meiri sveigjanleiki, aukin áhersla
á nýsköpun og nýtingu tækninnar voru allt atriði sem
bar á góma á þinginu og allt eru þetta hugtök sem eru
lykilatriði í fámennu samfélagi.
Heilbrigðisstefna sem samþykkt var í júní 2019 snert-
ir þema heilbrigðisþingsins með beinum
hætti í ár. Einn af sjö aðalköflum stefnunnar,
Fólkið í forgrunni, fjallar um mannauðinn og
gott og öruggt starfsumhverfi sem og mik-
ilvægi þess að tryggja örugga mönnun í heil-
brigðisþjónustu með vel menntuðu, hæfu og
áhugasömu starfsfólki. Heilbrigðisstefna er
nokkurs konar áttaviti fyrir okkur þegar
kemur að þessu en umræðan á þinginu var
líka dýrmætt innlegg í þessa umræðu.
Ég stefni að því að afrakstur þingsins verði
grunnur að þingsályktunartillögu til Alþingis
um stofnun landsráðs um mönnun og mennt-
un í heilbrigðiskerfinu. Landsráðið hefði það
hlutverk að vera ráðgefandi vettvangur um
mönnun heilbrigðisþjónustunnar og menntun
heilbrigðisstétta. Hugmyndin er sú að í því
sitji fulltrúar frá háskólum, heilbrigðisstofn-
unum og tengdum stofnunum. Ég er viss um að stofnun
ráðsins verður jákvætt skref.
Mig langar að þakka öllum sem fylgdust með heil-
brigðisþingi fyrir að vera með okkur í gær, hlusta, spyrja
spurninga og miðla reynslu sinni. Fyrirlesarar og þátt-
takendur eiga svo sérstakar þakkir skildar. Takk fyrir
gott og árangursríkt heilbrigðisþing. Heilbrigðisþjón-
usta hér eftir sem hingað til byggir á öflugu og vel
menntuðu starfsfólki. Menntun og mönnun í heilbrigð-
isþjónustu er því eitt mikilvægasta viðfangsefni sam-
félagsins til framtíðar.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Heilbrigðisþing 2020
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Orkustofnun hefur frá 2010,að beiðni utanríkisráðu-neytisins, aðstoðað viðmótun, framkvæmd, útboð
og eftirlit áætlana á sviði endurnýjan-
legrar orku í verkefnum uppbygging-
arsjóðs EES. Þau hafa verið í Rúm-
eníu, Ungverjalandi, Asóreyjum,
Búlgaríu og Póllandi. Námskeið hafa
verið haldin og þekkingu miðlað með
heimsóknum hópa.
Orkuverkefni á tímabilinu 2009-
2014 náðu til Asóreyja, Rúmeníu og
Ungverjalands. Fjölmörg íslensk
fyrirtæki komu að uppbyggingu hita-
veitna í bæjum og borgum, gerð jarð-
varmavirkjunar á Asóreyjum og end-
urmenntun á sviði jarðhita. Í
Rúmeníu var hitaveita byggð í borg-
inni Oradea og jarðvarmi nýttur í
stað kolakyndingar. Stóru kolaorku-
veri var lokað og breytt í gasorkuver.
Framlög til orku-, loftslags- og
umhverfisáætlunarinnar í Póllandi á
tímabilinu 2014-2021 eru þau mestu
sem Ísland og Noregur veita innan
EES til að draga úr losun gróður-
húsalofttegunda. Gert er ráð fyrir að
vegna hennar verði losun CO2 600.000
tonn á ári þegar verkefnin verða
komin í framkvæmd. Megináherslur í
samningum hafa verið staðfestar af
utanríkisráðuneytum EES-landanna
og ráðuneytum viðkomandi landa.
Þar hefur verið lögð áhersla á nýt-
ingu endurnýjanlegrar orku, meðal
annars jarðhita. Samningar við fleiri
lönd eru einnig í athugun.
Baldur Pétursson, verkefnis-
stjóri fjölþjóðlegra verkefna og kynn-
ingarmála hjá Orkustofnun, segir að
eitt af helstu markmiðum uppbygg-
ingarsjóðs EES sé að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda og auka orku-
öryggi.
„Aðstoð Íslands við uppbygg-
ingu endurnýjanlegrar orku, ekki síst
hitun húsa með jarðvarma, getur haft
mikil áhrif þar sem hús eru oft hituð
upp með kolum,“ segir Baldur. Víða í
Póllandi eru gamlar hitaveitur sem
brenndu kolum. Nú þarf að uppfæra
kerfin, endurnýja lagnir og finna
endurnýjanlega orkugjafa í stað kol-
anna. Þar er jarðhiti víða nærtæk
lausn.
„Stærsta lausnin í loftslags-
málum Póllands er aukin nýting á
endurnýjanlegum orkugjöfum, meðal
annars jarðhita sem er víðsvegar að
finna í Póllandi,“ segir Baldur. Jafn-
framt verkefnum í tengslum við upp-
byggingarsjóð EES hefur Orkustofn-
un unnið að tvíhliða verkefnum í
formi úttekta og stefnumótunar
vegna mögulegra verkefna á sviði
nýtingar jarðhita. Þau eru m.a. í
Rúmeníu, Póllandi og Króatíu og
ættu að geta nýst vel við undirbúning
stærri fjárfestingar- og útboðsverk-
efna. Skýrslur um þessi verkefni má
sjá á vef Orkustofnunar (os.is).
„Orkustofnun hjálpar þessum
löndum að skipuleggja orkuáætlanir
sínar, laga þær að tækninni og gera
þær þannig að þær henti mark-
aðnum,“ segir Baldur. Þegar skipu-
lagsvinnunni og undirbúningi er lokið
fara þessi verkefni í útboð á almenn-
um markaði. Nú stendur slíkt útboð
yfir í Póllandi og rennur tilboðs-
frestur út 31. desember.
„Þar fyrir utan eru mikil tæki-
færi fyrir framsækin fyrirtæki á Ís-
landi að vinna að slíkum verkefnum í
Póllandi í samstarfi við pólsk fyrir-
tæki, bæjar- og sveitarfélög og stofn-
anir, vegna þess að fyrirliggjandi
verkefni eru svo mikil. Þá geta aðilar
í Póllandi sótt t.d. í innlenda sjóði í
Póllandi og sjóði Evrópusambands-
ins, sem veita til orku-, loftslags- og
umhverfismála og verið með sam-
starfsaðila frá Íslandi,“ segir Baldur.
Þekking á beislun
jarðhitans nýtist vel
Ljósmynd/Exergy SpA
Asóreyjar í Atlantshafi Orkustofnun kom meðal annars að beislun jarðhita
í Portúgal. Jarðvarmavirkjunin þar fékk styrk frá uppbyggingarsjóði EES.
Ísland getur hjálpað öðrum löndum við að draga verulega úr notkun jarð-
efnaeldsneytis og fara í staðinn að nota jarðhita. Með því minnkar losun
gróðurhúsalofttegunda sem gagnast öllum löndum óháð landamærum.
Loftslagsvandinn er eitt stærsta verkefnið sem mannkynið stendur
frammi fyrir í dag.
Sá árangur sem Orkustofnun og íslensk fyrirtæki hafa náð sýnir vel að
aðilar frá litlu landi eins og Íslandi geta tekið þátt í stórum alþjóðlegum
verkefnum. Þeir geta stýrt slíku starfi með góðu skipulagi og fag-
mennsku og haft þannig áhrif á stefnumörkun og fjárframlög til slíkra
verkefna í samstarfi stærri landa innan ESB og EES.
Ísland getur hjálpað
ORKUSKIPTIN